DOI Artikel:
Ciałowicz, Krzysztof M.: Pieczęć Narmera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21230#0019
pieczęci Narmera, a poniżej w czterech rzędach po trzy, sylwetki męż-
czyzn bez głów. Ten ostatni motyw pozwala z kolei na porównanie ze słyn-
ną paletą Narmera.
Zabytki z czasów Narmera są zdominowane przez sceny triumfu. Takie
ograniczenie tematyki, w porównaniu do wcześniejszej sztuki predyna-
stycznej9, wydaje się być ściśle związane z innym przeznaczeniem tych
przedmiotów. Większość z nich została odkryta w świątyni w Hierakonpo-
lis, gdzie mogły pełnić rolę wotywną, zawierając jednocześnie potężny
ładunek propagandowy związany z tworzącym się jednolitym państwem,
bądź też były używane w rytuałach związanych z faraonem. Wszystkie te
sceny nie powinny być traktowane jako odnoszące się do realnych wyda-
rzeń, ale jako ukazujące symboliczne aspekty władzy pierwszych faraonów.
Sławią króla i elitę i dla nich są przeznaczone. Rodzi się późniejszy po-
dział na członków elity - jrj-p't i podbitych/podporządkowanych - rhjt10.
W tych kategoriach: podziału na zwycięzców i podbitych oraz propagan-
dy i symboliki, powinna być również rozważana pieczęć Narmera. Zwycię-
żono konkretnych, nazwanych z imienia ludzi. Nie musi się to jednak
odnosić do realnych wydarzeń historycznych.Los Libijczyków ma być prze-
strogą dla innych, a zwycięstwo nad nimi sławić potęgę faraona, utożsa-
miającego się tutaj z pierwotną „siłą" reprezentowaną przez suma.
Z obrazem i rolą wczesnego władcy łączą się równocześnie początki prze-
jawów prawdopodobnego kultu Bóstw i wzajemna relacja pomiędzy kró-
lem a bogiem. Pierwsze pewne przekazy pisemne pochodzą jednak dopie-
ro z okresu V dynastii, a więc około 600 lat młodsze od omawianego zabyt-
ku. Bardziej istotne od różnicy czasowej były wyraźnie zniekształcające nasz
obraz wydarzenia, które miały miejsce u schyłku panowania IV dynastii.
Dokonała się wówczas zmiana o charakterze zdecydowanie ideologicznym.
Dynastia V zastąpiła IV na skutek działań i z poręki kapłanów z Heliopolis,
a według relacji z papirusu Westcar trzej pierwsi królowie V dynasti byli
synami Re i żony jednego z kapłanów boga11. Dowodzi to jednoznacznie
osłabienia władzy królewskiej przy równoczesnym wzmocnieniu potęgi kle-
ru. Prawdopodobnie był to proces stopniowy i ciągły; rola Re zaczyna syste-
9 Por. np. Cialowicz, op. cii.
10 BainesJ., Origins ojEgyptian Kingship [in:] 0'Connor D.; Silverman D. [eds.] Ancient
Egyptian Kingship, Leiden - New York - Koln 1995: 133.
11 Drioton E., YandierJ., UEgypte. Des origines d la conąuete Alexandre, Paris 1975: 171.
19
czyzn bez głów. Ten ostatni motyw pozwala z kolei na porównanie ze słyn-
ną paletą Narmera.
Zabytki z czasów Narmera są zdominowane przez sceny triumfu. Takie
ograniczenie tematyki, w porównaniu do wcześniejszej sztuki predyna-
stycznej9, wydaje się być ściśle związane z innym przeznaczeniem tych
przedmiotów. Większość z nich została odkryta w świątyni w Hierakonpo-
lis, gdzie mogły pełnić rolę wotywną, zawierając jednocześnie potężny
ładunek propagandowy związany z tworzącym się jednolitym państwem,
bądź też były używane w rytuałach związanych z faraonem. Wszystkie te
sceny nie powinny być traktowane jako odnoszące się do realnych wyda-
rzeń, ale jako ukazujące symboliczne aspekty władzy pierwszych faraonów.
Sławią króla i elitę i dla nich są przeznaczone. Rodzi się późniejszy po-
dział na członków elity - jrj-p't i podbitych/podporządkowanych - rhjt10.
W tych kategoriach: podziału na zwycięzców i podbitych oraz propagan-
dy i symboliki, powinna być również rozważana pieczęć Narmera. Zwycię-
żono konkretnych, nazwanych z imienia ludzi. Nie musi się to jednak
odnosić do realnych wydarzeń historycznych.Los Libijczyków ma być prze-
strogą dla innych, a zwycięstwo nad nimi sławić potęgę faraona, utożsa-
miającego się tutaj z pierwotną „siłą" reprezentowaną przez suma.
Z obrazem i rolą wczesnego władcy łączą się równocześnie początki prze-
jawów prawdopodobnego kultu Bóstw i wzajemna relacja pomiędzy kró-
lem a bogiem. Pierwsze pewne przekazy pisemne pochodzą jednak dopie-
ro z okresu V dynastii, a więc około 600 lat młodsze od omawianego zabyt-
ku. Bardziej istotne od różnicy czasowej były wyraźnie zniekształcające nasz
obraz wydarzenia, które miały miejsce u schyłku panowania IV dynastii.
Dokonała się wówczas zmiana o charakterze zdecydowanie ideologicznym.
Dynastia V zastąpiła IV na skutek działań i z poręki kapłanów z Heliopolis,
a według relacji z papirusu Westcar trzej pierwsi królowie V dynasti byli
synami Re i żony jednego z kapłanów boga11. Dowodzi to jednoznacznie
osłabienia władzy królewskiej przy równoczesnym wzmocnieniu potęgi kle-
ru. Prawdopodobnie był to proces stopniowy i ciągły; rola Re zaczyna syste-
9 Por. np. Cialowicz, op. cii.
10 BainesJ., Origins ojEgyptian Kingship [in:] 0'Connor D.; Silverman D. [eds.] Ancient
Egyptian Kingship, Leiden - New York - Koln 1995: 133.
11 Drioton E., YandierJ., UEgypte. Des origines d la conąuete Alexandre, Paris 1975: 171.
19