DOI Artikel:
Salamon, Maciej: Ułamek monety bizantyńskiej ze skarbu z Gniezna (w sprawie zaniku miliaresionów w skarbach wczesnośredniowiecznych)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21230#0214
cowane przez D. Malarczyk). Zabytek bizantyński jest tam tylko jeden -
ułamek miliaresionu o wielkości wg oceny J. Reymana 1/6 całej sztuki.
Zachowane elementy wyobrażenia i napisu pozwalają określić typ, do
którego należał miliaresion. Była to moneta wybita w okresie współwładzy
Konstantyna VII Porfirogenety (913-959) i Romana II (945-959), czyli
w latach 945-959-.
A): Legenda w liniach poziomych. Zachowany częściowo dolny (pią-
ty) wiersz: b'RcoM[EON]. Widoczne dwie z trzech linii otoku oraz jedna
z kulek ozdabiających otok.
R): Legenda otokowa zachowana w końcowej części: [IhSUS XPI-
STUS nI]CA. Widoczna podstawa krzyża na stopniach, pod dolnym stop-
niem kula.
W odróżnieniu od rewersu, który jest w swej zachowanej części stereo-
typowy, awers zawiera elementy charakterystyczne tylko dla wymienionej
wyżej emisji. Stosunek osi - 0° - występuje często w tej grupie miliaresio-
nów3. Fragment został odłamany, natomiast brzeg monety jest nieuszko-
dzony. Wytarcie wskazuje na długotrwałe użytkowanie.
Sam fakt występowania ułamka monety bizantyńskiej w skarbie nie
zasługiwałby może na specjalną uwagę, gdyby nie chodziło o egzemplarz
pozostający w obiegu szczególnie długo. Zgodnie z ustaleniem J. Reymana
skarb z Gniezna został zdeponowany po roku 1061. Zatem miliaresion wy-
bity w 945-959 użytkowany był, choćby w postaci fragmentu, przez 102/116
lat. W ramach grupy srebrnych monet bizantyńskich z 2. pol. X wieku,
najliczniejszej na ziemiach polskich, jest to najdłuższy okres obiegu.4 Prze-
2 P. Grierson, Catalogue oj the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the
Whittemore Collection, t. 3 {Leo III to Nicephorus III 717-1081), Washington 1993, s. 357 n., klasa
VI nr 21.
3 W kolekcji Dumbarton Oaks (ibidem) jest to 10 spośród 21 egzemplarzy, w znaleziskach
szwedzkich 70 spośród 75 - I. Hammerberg, B. Malmer, T. Zachrisson, Commentationes
de nummis saeculorum IX—XI, Nova Series 2 (Byzantine Coins Found in Sweden, London 1989
dalej Commentationes), s. 28-30, por. s. 12
4 Nieokreślone monety bizantyńskie znajdowały się w skarbie z Gąsiorowa powstałym po
1084 r. - J. Śląski, S. Tabaczyński, Wczesnośredniowieczne skarby srebrne Wielkopolski, Warszawa-
Wrocław 1959 (dalej: Skarby 1) nr 22. Uzasadnione przypuszczenie, że nie były to monety
późniejsze niż Bazylego II i Konstantyna VII, wypowiada E. Gąssowska, Bizancjum a ziemie
pólnocno-zachodnio-slowiańskie we wczesnym średniowieczu, Wrocław 1979, s. 63. Nie można wy-
kluczyć obecności tam monet (monety Konstantyna VII i Romana II. W takim przypadku
pierwszeństwo fragmentu z Gniezna nie wchodziłoby w grę, jednak wysunięte niżej tezy
uległyby wzmocnieniu.
214
ułamek miliaresionu o wielkości wg oceny J. Reymana 1/6 całej sztuki.
Zachowane elementy wyobrażenia i napisu pozwalają określić typ, do
którego należał miliaresion. Była to moneta wybita w okresie współwładzy
Konstantyna VII Porfirogenety (913-959) i Romana II (945-959), czyli
w latach 945-959-.
A): Legenda w liniach poziomych. Zachowany częściowo dolny (pią-
ty) wiersz: b'RcoM[EON]. Widoczne dwie z trzech linii otoku oraz jedna
z kulek ozdabiających otok.
R): Legenda otokowa zachowana w końcowej części: [IhSUS XPI-
STUS nI]CA. Widoczna podstawa krzyża na stopniach, pod dolnym stop-
niem kula.
W odróżnieniu od rewersu, który jest w swej zachowanej części stereo-
typowy, awers zawiera elementy charakterystyczne tylko dla wymienionej
wyżej emisji. Stosunek osi - 0° - występuje często w tej grupie miliaresio-
nów3. Fragment został odłamany, natomiast brzeg monety jest nieuszko-
dzony. Wytarcie wskazuje na długotrwałe użytkowanie.
Sam fakt występowania ułamka monety bizantyńskiej w skarbie nie
zasługiwałby może na specjalną uwagę, gdyby nie chodziło o egzemplarz
pozostający w obiegu szczególnie długo. Zgodnie z ustaleniem J. Reymana
skarb z Gniezna został zdeponowany po roku 1061. Zatem miliaresion wy-
bity w 945-959 użytkowany był, choćby w postaci fragmentu, przez 102/116
lat. W ramach grupy srebrnych monet bizantyńskich z 2. pol. X wieku,
najliczniejszej na ziemiach polskich, jest to najdłuższy okres obiegu.4 Prze-
2 P. Grierson, Catalogue oj the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the
Whittemore Collection, t. 3 {Leo III to Nicephorus III 717-1081), Washington 1993, s. 357 n., klasa
VI nr 21.
3 W kolekcji Dumbarton Oaks (ibidem) jest to 10 spośród 21 egzemplarzy, w znaleziskach
szwedzkich 70 spośród 75 - I. Hammerberg, B. Malmer, T. Zachrisson, Commentationes
de nummis saeculorum IX—XI, Nova Series 2 (Byzantine Coins Found in Sweden, London 1989
dalej Commentationes), s. 28-30, por. s. 12
4 Nieokreślone monety bizantyńskie znajdowały się w skarbie z Gąsiorowa powstałym po
1084 r. - J. Śląski, S. Tabaczyński, Wczesnośredniowieczne skarby srebrne Wielkopolski, Warszawa-
Wrocław 1959 (dalej: Skarby 1) nr 22. Uzasadnione przypuszczenie, że nie były to monety
późniejsze niż Bazylego II i Konstantyna VII, wypowiada E. Gąssowska, Bizancjum a ziemie
pólnocno-zachodnio-slowiańskie we wczesnym średniowieczu, Wrocław 1979, s. 63. Nie można wy-
kluczyć obecności tam monet (monety Konstantyna VII i Romana II. W takim przypadku
pierwszeństwo fragmentu z Gniezna nie wchodziłoby w grę, jednak wysunięte niżej tezy
uległyby wzmocnieniu.
214