DOI Artikel:
Salamon, Maciej: Ułamek monety bizantyńskiej ze skarbu z Gniezna (w sprawie zaniku miliaresionów w skarbach wczesnośredniowiecznych)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21230#0215
wyższa go jedynie czas obiegu całkowicie odosobnionych i nie grających
istotnej roli miliaresionów z IX - 1. poł. X wieku.0
Monety Konstantyna VII i Romana II pojawiły się na ziemiach polskich,
podobnie jak w całym regionie bałtyckim(), jako pierwsze w ramach fali
napływu srebra bizantyńskiego obejmującego także emisje Nikefora II
Fokasa (963-969), Jana I Tzimiskesa (969-976) oraz Bazylego II i Kon-
stantyna VIII (współwładcy w 976-1025)7. Daty wczesnych skarbów za-
wierających monety owych władców, wskazują na dość szybkie dotarcie
do Polski8 jest zatem prawdopodobne, że droga napływu wiodła nie przez
Skandynawię, lecz bezpośrednio przez Bałtyk z Rusi Północnej9. W 2. poł.
X w. napływające monety były dzielone, szczególnie często na ziemiach
5 Czas obiegu ułamka z Gniezna wyraźnie przewyższa tylko egzemplarz ze skarbu
w Bydgoszczy t.p.q. 1016-137/148 lat od panowania Bazylego I i Konstantyna (868-879) -
Skarby 1, nr 12. Na temat czasu obiegu monet we wczesnym średniowieczu por. S. Suchodol-
ski, Duree de la circulation monetaire dans le Haut Moyen Age. Datation des couches archeologiąues
d'apres les trouvailles de monnaies, (w:) Rapports du IIP Congres International d' Archeologie
Slave, t. 2, Bratislava 1980, s. 449-454.
6 Zakres regionu (strefy) bałtyckiego w aspekcie obiegu pieniądza srebrnego por.
R. Kiersnowski, Pieniądz kruszcowy w Polsce wczesnośredniowiecznej, Warszawa 1960, s. 58-61;
R Kmietowicz, Drogi napływu srebra arabskiego na południowe wybrzeże Bałtyku i przynależ-
ność etniczna jego nosicieli, W. N. 12(1968), s. 66; S. Suchodolski, Uwagi na temat obiegu monetar-
nego w Europie wczesnośredniowiecznej, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etno-
graficznego w Łodzi. Seria Numizmatyczna i Konserwatorska, 9 (1989), s. 63.
' R. Kiersnowski, op.cit., s. 139; E. Gąssowska, op.cit., s. 63; Commentationes..., s. 14 n.
8 Dzierznica II t.p.q. 962 - S. Skowronek, l.c; Turwia t.p.q. 967 - Skarby 1. nr 136;
Uść t.p.q. 970 - T. R. Kiersnowscy, Wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Pomorza, Warszawa-
Wrocław 1959 (dalej: Skarby 2), nr 187; Obrzycko t.p.q. 973 - Skarby 1, nr 86; Zalesie t.p.q.
976-J. Reyman, Monety bizantyjskie, (w:) M. Dekówna,J. Reyman, S. Suchodolski, Wczesno-
średniowieczny skarb srebrny z Zalesia powiat Słupca, t. 2, Wrocław 1974, s. 9; Ciechanów t.p.q.
976-A. Gintrych, W. N., 30(1986), s. 240; S. Suchodolski, DieErste Welle der westeuropdischen
Miinzen im 10. Jh. in Masovien und Mittelpolen, Commentationes Numismaticae 1988, Fest-
gabe fur G.u.V. Hatz, Hamburg 1988, s. 64; A. Bartczak, The Early Medieval Silver Hoard
of Ciechanów in theLight of Oriental Coins, W. N. 40 (1996) = Polish Numismatic News, 6 (1997),
s. 45.
9 O drodze z Rusi Północnej przez Bałtyk i Pomorze por. R. Kiersnowski, Pieniądz...,
s. 113,143,146; F. Kmietowicz, op.cit., s. 67, 80 n.; W. Łosiński, Chronologia, skala i drogi napływu
monet arabskich do krajów europejskich u schyłku PKi w Xw., Slavia Antiqua, 34(1993), s. 24, 27 n.,
32 - zdaniem ostatniego autora napływ fali dirhemów sięgający końca lat 970-tych wiąże się
właśnie z drogą wschodnią. Trzeba przyznać, że w Skandynawii monety Konstantyna VII
i Romana II pojawiają się jeszcze szybciej niż w skarbach polskich (Commentationes, s. 14)
jednak większość ich występuje, podobnie jak na południe od Bałtyku, w latach 970-tych
i później.
215
istotnej roli miliaresionów z IX - 1. poł. X wieku.0
Monety Konstantyna VII i Romana II pojawiły się na ziemiach polskich,
podobnie jak w całym regionie bałtyckim(), jako pierwsze w ramach fali
napływu srebra bizantyńskiego obejmującego także emisje Nikefora II
Fokasa (963-969), Jana I Tzimiskesa (969-976) oraz Bazylego II i Kon-
stantyna VIII (współwładcy w 976-1025)7. Daty wczesnych skarbów za-
wierających monety owych władców, wskazują na dość szybkie dotarcie
do Polski8 jest zatem prawdopodobne, że droga napływu wiodła nie przez
Skandynawię, lecz bezpośrednio przez Bałtyk z Rusi Północnej9. W 2. poł.
X w. napływające monety były dzielone, szczególnie często na ziemiach
5 Czas obiegu ułamka z Gniezna wyraźnie przewyższa tylko egzemplarz ze skarbu
w Bydgoszczy t.p.q. 1016-137/148 lat od panowania Bazylego I i Konstantyna (868-879) -
Skarby 1, nr 12. Na temat czasu obiegu monet we wczesnym średniowieczu por. S. Suchodol-
ski, Duree de la circulation monetaire dans le Haut Moyen Age. Datation des couches archeologiąues
d'apres les trouvailles de monnaies, (w:) Rapports du IIP Congres International d' Archeologie
Slave, t. 2, Bratislava 1980, s. 449-454.
6 Zakres regionu (strefy) bałtyckiego w aspekcie obiegu pieniądza srebrnego por.
R. Kiersnowski, Pieniądz kruszcowy w Polsce wczesnośredniowiecznej, Warszawa 1960, s. 58-61;
R Kmietowicz, Drogi napływu srebra arabskiego na południowe wybrzeże Bałtyku i przynależ-
ność etniczna jego nosicieli, W. N. 12(1968), s. 66; S. Suchodolski, Uwagi na temat obiegu monetar-
nego w Europie wczesnośredniowiecznej, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etno-
graficznego w Łodzi. Seria Numizmatyczna i Konserwatorska, 9 (1989), s. 63.
' R. Kiersnowski, op.cit., s. 139; E. Gąssowska, op.cit., s. 63; Commentationes..., s. 14 n.
8 Dzierznica II t.p.q. 962 - S. Skowronek, l.c; Turwia t.p.q. 967 - Skarby 1. nr 136;
Uść t.p.q. 970 - T. R. Kiersnowscy, Wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Pomorza, Warszawa-
Wrocław 1959 (dalej: Skarby 2), nr 187; Obrzycko t.p.q. 973 - Skarby 1, nr 86; Zalesie t.p.q.
976-J. Reyman, Monety bizantyjskie, (w:) M. Dekówna,J. Reyman, S. Suchodolski, Wczesno-
średniowieczny skarb srebrny z Zalesia powiat Słupca, t. 2, Wrocław 1974, s. 9; Ciechanów t.p.q.
976-A. Gintrych, W. N., 30(1986), s. 240; S. Suchodolski, DieErste Welle der westeuropdischen
Miinzen im 10. Jh. in Masovien und Mittelpolen, Commentationes Numismaticae 1988, Fest-
gabe fur G.u.V. Hatz, Hamburg 1988, s. 64; A. Bartczak, The Early Medieval Silver Hoard
of Ciechanów in theLight of Oriental Coins, W. N. 40 (1996) = Polish Numismatic News, 6 (1997),
s. 45.
9 O drodze z Rusi Północnej przez Bałtyk i Pomorze por. R. Kiersnowski, Pieniądz...,
s. 113,143,146; F. Kmietowicz, op.cit., s. 67, 80 n.; W. Łosiński, Chronologia, skala i drogi napływu
monet arabskich do krajów europejskich u schyłku PKi w Xw., Slavia Antiqua, 34(1993), s. 24, 27 n.,
32 - zdaniem ostatniego autora napływ fali dirhemów sięgający końca lat 970-tych wiąże się
właśnie z drogą wschodnią. Trzeba przyznać, że w Skandynawii monety Konstantyna VII
i Romana II pojawiają się jeszcze szybciej niż w skarbach polskich (Commentationes, s. 14)
jednak większość ich występuje, podobnie jak na południe od Bałtyku, w latach 970-tych
i później.
215