2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Künstlerbildnis - Künstlerselbstbildnis
Hierzu weiter unten sowie Anm. 13 u. 14.
Karin Gludovatz: Der Name am Rahmen, der Maler im Bild: Künstlerselbstverständnis und
Produktionskommentar in den Signaturen Jan van Eycks, in: Wiener Jahrbuch für Kunst-
geschichte 54 (2007), S. 115-175, hier S. 137.
Gludovatz 2007 (wie Anm. 3), S. 137. Gludovatz hat die Argumente, die für eine Selbstdar-
stellung van Eycks sprechen, prägnant und luzide zusammengestellt und diskutiert (mit
ausführlicher Diskussion der älteren Forschungspositionen).
Gottfried Boehm: Bildnis und Individuum. Über den Ursprung der Porträtmalerei in der
italienischen Renaissance, München 1985, S. 231 (im Kapitel mit dem sprechenden Titel
„Der Andere als Prototyp").
Die Medaille (0 5,6 cm) mit der Inschrift „PISANVS PICTOR", die den Künstler im Profil
und mit großer Haube zeigt (British Museum, London), galt in der älteren Forschung stets
als eigenhändig, wurde ihm dann abgeschrieben, aber im Jüngeren Londoner Ausstellungs-
katalog als „Pisanello and/or workshop. Self-portrait medal, ca. 1445-52" geführt: Dillian
Gordon und Luke Syson (Hg.): Pisanello: Painter to the Renaissance Court, National Gallery,
London, London 2001 (Ausst. Kat), S. 1, Kat. Nr. 1.2 a, b. Zu Pisanellos Verwendung der Sig-
natur „pictor" im Medium der Medaille siehe auch Christiane J. Hessler: Zum Paragone:
Malerei, Skulptur und Dichtung in der Rangstreitkultur des Quattrocento, Berlin 2014, bes.
S. 247-252.
Die Vita, die in der kunsthistorischen Forschung stets als Autobiografie galt, wurde ihm
von Enenkel ab- und einem Autoren in Albertis Umfeld zugeschrieben: Karl A. E. Enenkel:
Die Erfindung des Menschen. Die Autobiographik des frühneuzeitlichen Humanismus von
Petrarca bis Lipsius, Berlin/New York 2008, S. 189-226. Nichtsdestoweniger wird man
davon ausgehen müssen, dass insbesondere die kunsttheoretisch relevanten Passagen von
Alberti verfasst oder zumindest autorisiert wurden.
Leon Battista Alberti: Vita: Lateinisch-deutsch, hg. u. eingel. v. Christine Tauber, Frankfurt
a. M. 2004, S. 50: „[...] familiäres arcessebat quibuscum de litteris & doctrina suos habebat
perpetuos sermones illisque exscribentibus dictabat opuscula & una eorum effigies pingebat
aut fingebat cera. Apud venecias vultus amicorum qui florentie adessent expressit annum
mensesque integros postquam eos viderat. Solitus erat rogare puerulos, eamne ymaginem
quam pingeret nossent. Et negabat ex arte pictum dici quod non illico a pueris usque nos-
ceretur. Suos vultus propriumque simulacrum emulatus, ut ex picta fictaque effigie ignotis
ad se appellentibus fieret notior."
Bronze, 20,1 x 13,55 cm, National Gallery, Washington, Samuel H. Kress Collection. Die Da-
tierungen reichen von ca. 1432 (Pfisterer) bis Anfang der 1440er Jahre (Grafton); siehe Ul-
rich Pfisterer: „Soweit die Flügel meines Auges tragen": Leon Battista Albertis Imprese
und Selbstbildnis, in: Mitteilungen des Kunsthistorischen Institutes in Florenz 42 (1998),
S. 205-251, bes. S. 210; Anthony Grafton: Leon Battista Alberti: Baumeister der Renaissance,
Berlin 2002, S. 148-153, 155-160 u. 314-318. Für Albertis nur dokumentarisch belegtes
gemaltes Selbstbildnis siehe unten, Anm. 29 u. 31.
Emaille und Goldcamaieu auf Kupfer; 0 mit Einfassung 7,5 cm; beschriftet: „JOH(ANN)ES
FOVQVET"; siehe hierfür Jüngst den Ausstellungskatalog: Stephan Kamperdick (Hg.): Jean
Fouquet - das Diptychon von Melun, Gemäldegalerie Berlin, Peterberg 2017 (Ausst. Kat.),
Kat. Nr. 2, S. 150-161 (Elisabeth Antoine-König und Beatrice Beillard).
So im Nachlassinventar Leopoldo de' Medicis (ASF, Guardaroba Mediceo 826,1675-1676),
das rund 75 Einträge „(fatto) di sua mano" verzeichnet.
Vgl. Luigi Grassi und Mario Pepe (Hg.): Dizionario della critica d'arte, Bd. 1, Turin 1978,
S. 61, s. v. autoritratto.
So forderte Leopoldo in einem Brief an einen ,Agenten': „pespingere [sic!] le copie beuche
buone". Zit. nach Gloria Chiarini de Anna: Leopoldo de' Medici e la sua raccolta di disegni nel
55
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Künstlerbildnis - Künstlerselbstbildnis
Hierzu weiter unten sowie Anm. 13 u. 14.
Karin Gludovatz: Der Name am Rahmen, der Maler im Bild: Künstlerselbstverständnis und
Produktionskommentar in den Signaturen Jan van Eycks, in: Wiener Jahrbuch für Kunst-
geschichte 54 (2007), S. 115-175, hier S. 137.
Gludovatz 2007 (wie Anm. 3), S. 137. Gludovatz hat die Argumente, die für eine Selbstdar-
stellung van Eycks sprechen, prägnant und luzide zusammengestellt und diskutiert (mit
ausführlicher Diskussion der älteren Forschungspositionen).
Gottfried Boehm: Bildnis und Individuum. Über den Ursprung der Porträtmalerei in der
italienischen Renaissance, München 1985, S. 231 (im Kapitel mit dem sprechenden Titel
„Der Andere als Prototyp").
Die Medaille (0 5,6 cm) mit der Inschrift „PISANVS PICTOR", die den Künstler im Profil
und mit großer Haube zeigt (British Museum, London), galt in der älteren Forschung stets
als eigenhändig, wurde ihm dann abgeschrieben, aber im Jüngeren Londoner Ausstellungs-
katalog als „Pisanello and/or workshop. Self-portrait medal, ca. 1445-52" geführt: Dillian
Gordon und Luke Syson (Hg.): Pisanello: Painter to the Renaissance Court, National Gallery,
London, London 2001 (Ausst. Kat), S. 1, Kat. Nr. 1.2 a, b. Zu Pisanellos Verwendung der Sig-
natur „pictor" im Medium der Medaille siehe auch Christiane J. Hessler: Zum Paragone:
Malerei, Skulptur und Dichtung in der Rangstreitkultur des Quattrocento, Berlin 2014, bes.
S. 247-252.
Die Vita, die in der kunsthistorischen Forschung stets als Autobiografie galt, wurde ihm
von Enenkel ab- und einem Autoren in Albertis Umfeld zugeschrieben: Karl A. E. Enenkel:
Die Erfindung des Menschen. Die Autobiographik des frühneuzeitlichen Humanismus von
Petrarca bis Lipsius, Berlin/New York 2008, S. 189-226. Nichtsdestoweniger wird man
davon ausgehen müssen, dass insbesondere die kunsttheoretisch relevanten Passagen von
Alberti verfasst oder zumindest autorisiert wurden.
Leon Battista Alberti: Vita: Lateinisch-deutsch, hg. u. eingel. v. Christine Tauber, Frankfurt
a. M. 2004, S. 50: „[...] familiäres arcessebat quibuscum de litteris & doctrina suos habebat
perpetuos sermones illisque exscribentibus dictabat opuscula & una eorum effigies pingebat
aut fingebat cera. Apud venecias vultus amicorum qui florentie adessent expressit annum
mensesque integros postquam eos viderat. Solitus erat rogare puerulos, eamne ymaginem
quam pingeret nossent. Et negabat ex arte pictum dici quod non illico a pueris usque nos-
ceretur. Suos vultus propriumque simulacrum emulatus, ut ex picta fictaque effigie ignotis
ad se appellentibus fieret notior."
Bronze, 20,1 x 13,55 cm, National Gallery, Washington, Samuel H. Kress Collection. Die Da-
tierungen reichen von ca. 1432 (Pfisterer) bis Anfang der 1440er Jahre (Grafton); siehe Ul-
rich Pfisterer: „Soweit die Flügel meines Auges tragen": Leon Battista Albertis Imprese
und Selbstbildnis, in: Mitteilungen des Kunsthistorischen Institutes in Florenz 42 (1998),
S. 205-251, bes. S. 210; Anthony Grafton: Leon Battista Alberti: Baumeister der Renaissance,
Berlin 2002, S. 148-153, 155-160 u. 314-318. Für Albertis nur dokumentarisch belegtes
gemaltes Selbstbildnis siehe unten, Anm. 29 u. 31.
Emaille und Goldcamaieu auf Kupfer; 0 mit Einfassung 7,5 cm; beschriftet: „JOH(ANN)ES
FOVQVET"; siehe hierfür Jüngst den Ausstellungskatalog: Stephan Kamperdick (Hg.): Jean
Fouquet - das Diptychon von Melun, Gemäldegalerie Berlin, Peterberg 2017 (Ausst. Kat.),
Kat. Nr. 2, S. 150-161 (Elisabeth Antoine-König und Beatrice Beillard).
So im Nachlassinventar Leopoldo de' Medicis (ASF, Guardaroba Mediceo 826,1675-1676),
das rund 75 Einträge „(fatto) di sua mano" verzeichnet.
Vgl. Luigi Grassi und Mario Pepe (Hg.): Dizionario della critica d'arte, Bd. 1, Turin 1978,
S. 61, s. v. autoritratto.
So forderte Leopoldo in einem Brief an einen ,Agenten': „pespingere [sic!] le copie beuche
buone". Zit. nach Gloria Chiarini de Anna: Leopoldo de' Medici e la sua raccolta di disegni nel
55