DOI Artikel:
Chojecka, Ewa: Dekoracja malarska ksiąg promotionum i diligentiarum Uniwersytetu Jagiellońskiego XVI-XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.26699#0026
Po roku 1580 dekoracja ksiąg wzbo-
gaca się o nowy rodzaj zdobnictwa, ja-
kim jest winieta tytułowa i bordiura, pi'zy
czym wzory ornamentów pozostają te
same co w inicjałach, złożone z motywów
roślinnych i maureskowo plecionkowych.
Przykładem pierwszego rodzaju może być
karta 60 księgi promocyjnej (ryc. 2).
Występująca w miniaturach ornamen-
tacja roślinna bliska jest także niektórym
dekoracjom, jakimi w w. XVI zdobiono
ściany Kolegium Większego 48. Zachowały
się one w parterowych salach skrzydła
południowego i w sieni przelotowej, łą-
czącej dziedziniec z ogrodem. Tutaj ma-
larz posłużył się analogicznymi motywami
zwojów roślinnych w połączeniu .z wień-
cami laurowymi, umieszczonymi w malo-
wanych ramach architektonicznych.
Genezy wspomnianej powyżej mau-
reskowej bordiury doszukiwać się należy
w drukarstwie krakowskim, które z kolei
przejęło je z druków lyońskich. Tym osta-
tnim przypada zresztą zasługa zainicjo-
wania i rozpowszechnienia tego typu bor-
diury w całej Europie 49.
Ulubioną ozdobą ksiąg były wieńce
laurowe, podobne do tych, jakie zdobią
wymienioną sień w Collegium Maius.
Przed rokiem 1600 modelowane były jako
okrągłe, grube zwoje liści, przeplatane
wstęgami. Później nabierają kształtów bardziej owalnych. Wieniec staje się
cieńszy, dekorowany rolwerkowymi przewiązaniami. Dobry przykład tego
zawiera strona 118 liber promotionum z r. 1601.
Końcowe lata XVI w. przynoszą nowe wzory dekoracyjne. Są nimi
późnorenesansowy ornament tzw. kartusza zawijanego i niderlandzkie wzory
okuciowe. Na kartach liber diligentiarum z r. 1598 i liber promotionum
z r. 1587 pojawiają się pierwsze ich zwiastuny w postaci skromnych kartuszy
Ryc. 2. Ornamentacja roślinna margi-
nesu (1585)
48 Na temat malowideł ściennych Collegii Maioris, datowanych na 1. połowę w. XVI, por.
M. Dayczak-Domanasiewiczowa, Uwagi o renesansowych dekoracjach malarskich krakowskich wnętrz
mieszczańskich (Biuletyn Krakowski, III, Kraków 1962, s. 128, 143).—J. Dutkiewicz, Nowoodkryte
dekoracje malarskie (Ochrona Zabytków, I, zesz. 2, 1948).
49 P. J es sen, Der Ornamertstich. Geschichle der Vorlagen des Kunsthandwerks seit dem Mittelaller, Berlin
1920, s. 63.
18
gaca się o nowy rodzaj zdobnictwa, ja-
kim jest winieta tytułowa i bordiura, pi'zy
czym wzory ornamentów pozostają te
same co w inicjałach, złożone z motywów
roślinnych i maureskowo plecionkowych.
Przykładem pierwszego rodzaju może być
karta 60 księgi promocyjnej (ryc. 2).
Występująca w miniaturach ornamen-
tacja roślinna bliska jest także niektórym
dekoracjom, jakimi w w. XVI zdobiono
ściany Kolegium Większego 48. Zachowały
się one w parterowych salach skrzydła
południowego i w sieni przelotowej, łą-
czącej dziedziniec z ogrodem. Tutaj ma-
larz posłużył się analogicznymi motywami
zwojów roślinnych w połączeniu .z wień-
cami laurowymi, umieszczonymi w malo-
wanych ramach architektonicznych.
Genezy wspomnianej powyżej mau-
reskowej bordiury doszukiwać się należy
w drukarstwie krakowskim, które z kolei
przejęło je z druków lyońskich. Tym osta-
tnim przypada zresztą zasługa zainicjo-
wania i rozpowszechnienia tego typu bor-
diury w całej Europie 49.
Ulubioną ozdobą ksiąg były wieńce
laurowe, podobne do tych, jakie zdobią
wymienioną sień w Collegium Maius.
Przed rokiem 1600 modelowane były jako
okrągłe, grube zwoje liści, przeplatane
wstęgami. Później nabierają kształtów bardziej owalnych. Wieniec staje się
cieńszy, dekorowany rolwerkowymi przewiązaniami. Dobry przykład tego
zawiera strona 118 liber promotionum z r. 1601.
Końcowe lata XVI w. przynoszą nowe wzory dekoracyjne. Są nimi
późnorenesansowy ornament tzw. kartusza zawijanego i niderlandzkie wzory
okuciowe. Na kartach liber diligentiarum z r. 1598 i liber promotionum
z r. 1587 pojawiają się pierwsze ich zwiastuny w postaci skromnych kartuszy
Ryc. 2. Ornamentacja roślinna margi-
nesu (1585)
48 Na temat malowideł ściennych Collegii Maioris, datowanych na 1. połowę w. XVI, por.
M. Dayczak-Domanasiewiczowa, Uwagi o renesansowych dekoracjach malarskich krakowskich wnętrz
mieszczańskich (Biuletyn Krakowski, III, Kraków 1962, s. 128, 143).—J. Dutkiewicz, Nowoodkryte
dekoracje malarskie (Ochrona Zabytków, I, zesz. 2, 1948).
49 P. J es sen, Der Ornamertstich. Geschichle der Vorlagen des Kunsthandwerks seit dem Mittelaller, Berlin
1920, s. 63.
18