DOI Artikel:
Chojecka, Ewa: Dekoracja malarska ksiąg promotionum i diligentiarum Uniwersytetu Jagiellońskiego XVI-XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.26699#0072
miast jej zwierzęcy atrybut stał się w nowym kontekście nieczytelny. Przez
dodanie doń lemmatu «festina lente» stworzono z żółwia popularną dewizę
oznaczającą hasło «śpiesz się powoli» 144. W ten sposób żółw, który wskutek
przekształcenia głównego wątku obrazowego został wyizolowany, otrzymał
nowe znaczenie.
U podstaw tego przekształcenia leży znana już idea o jedności Virtus
i Scientii. Zespalając je w jednej postaci, malarz wyraził przeświadczenie
Ryc. 37. Świątynie pracy i chwały (1690)
o konieczności zespalania przymiotów moralnych z wartościami wiedzy, myśl,
która w różnorodnej oprawie ikonograficznej powracać będzie jeszcze wielo-
krotnie.
Temat klasycznych bóstw Honos i Virtus powraca drugi raz w formie kom-
pozycji architektonicznej. Zawiera go miniatura z dwoma barokowymi
tempiettami, zwieńczonymi latarniami z esowatymi spływami. Świątynie
dedykowane są «Labori et Honori», pracy i chwale 143 (rys. 37). Wejście pro-
144 Żółw jako alegoria powolności pojawia się w emblematyce wielokrotnie. Otho Vaenius,
Amorum emblemata, Anvers 1608, nr 50, pokazuje wyścig żółwia z zającem i mottem: «festina lente».
W tym samym znaczeniu Camillo Camilli, Imprese illustri, Venezia 1586 dodaje żółwiowi skrzydła,
a Cabrielo Si me o ni, Le sentenziose imprese, Lugduni 1560 zestawia żółwia z żaglem. Hypnerotomachw
Poliphili F. Colonny w rozdz. VII przedstawia postać kobiecą z jedną ręką uskrzydloną, drugą
trzymającą żółwia, a Hadrianus Junius, Emblemata, Anvers 1569, (wyd. pierwsze: 1565) pod
nr 32 dodaje do emblematu żółwia wyjaśnienie: «velocitatem sedendo, tarditatem tempera surgendo».
Jean Cousin, Emblemata Fortunae, przedstawia Fortunę stojącą na żółwiu z objaśnieniem: «subrepunt
prospera fata» (szczęście przybywa powoli), reprod. J. Cousin, The Book of Fortune. Two Hundred
Unpublished Drawings Reproduced from the MSS in the Library of the Institute of France, wstęp L. Lalanne,
Paris—London 1883, tabl. IX. — Erazm z Rotterdamu, Adagiorum chiliades, Basilea, 1536, s. 354,
dodaje, że hasło «festina lente» «est maturitas ąuaedam ac moderatio simuł ex vigilantia lentitudineąue
temperata...», co można by także odnieść do żółwia w kontekście uniwersyteckiej księgi wykładowej.
145 L. d., rkps 90, s. 129. Napis w górze brzmi: «virtute praevia».
64
dodanie doń lemmatu «festina lente» stworzono z żółwia popularną dewizę
oznaczającą hasło «śpiesz się powoli» 144. W ten sposób żółw, który wskutek
przekształcenia głównego wątku obrazowego został wyizolowany, otrzymał
nowe znaczenie.
U podstaw tego przekształcenia leży znana już idea o jedności Virtus
i Scientii. Zespalając je w jednej postaci, malarz wyraził przeświadczenie
Ryc. 37. Świątynie pracy i chwały (1690)
o konieczności zespalania przymiotów moralnych z wartościami wiedzy, myśl,
która w różnorodnej oprawie ikonograficznej powracać będzie jeszcze wielo-
krotnie.
Temat klasycznych bóstw Honos i Virtus powraca drugi raz w formie kom-
pozycji architektonicznej. Zawiera go miniatura z dwoma barokowymi
tempiettami, zwieńczonymi latarniami z esowatymi spływami. Świątynie
dedykowane są «Labori et Honori», pracy i chwale 143 (rys. 37). Wejście pro-
144 Żółw jako alegoria powolności pojawia się w emblematyce wielokrotnie. Otho Vaenius,
Amorum emblemata, Anvers 1608, nr 50, pokazuje wyścig żółwia z zającem i mottem: «festina lente».
W tym samym znaczeniu Camillo Camilli, Imprese illustri, Venezia 1586 dodaje żółwiowi skrzydła,
a Cabrielo Si me o ni, Le sentenziose imprese, Lugduni 1560 zestawia żółwia z żaglem. Hypnerotomachw
Poliphili F. Colonny w rozdz. VII przedstawia postać kobiecą z jedną ręką uskrzydloną, drugą
trzymającą żółwia, a Hadrianus Junius, Emblemata, Anvers 1569, (wyd. pierwsze: 1565) pod
nr 32 dodaje do emblematu żółwia wyjaśnienie: «velocitatem sedendo, tarditatem tempera surgendo».
Jean Cousin, Emblemata Fortunae, przedstawia Fortunę stojącą na żółwiu z objaśnieniem: «subrepunt
prospera fata» (szczęście przybywa powoli), reprod. J. Cousin, The Book of Fortune. Two Hundred
Unpublished Drawings Reproduced from the MSS in the Library of the Institute of France, wstęp L. Lalanne,
Paris—London 1883, tabl. IX. — Erazm z Rotterdamu, Adagiorum chiliades, Basilea, 1536, s. 354,
dodaje, że hasło «festina lente» «est maturitas ąuaedam ac moderatio simuł ex vigilantia lentitudineąue
temperata...», co można by także odnieść do żółwia w kontekście uniwersyteckiej księgi wykładowej.
145 L. d., rkps 90, s. 129. Napis w górze brzmi: «virtute praevia».
64