DOI article:
Chojecka, Ewa: Dekoracja malarska ksiąg promotionum i diligentiarum Uniwersytetu Jagiellońskiego XVI-XVIII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.26699#0108
tracja owa, wykonana techniką rysunku piórkowego i pochodząca z r. 1728,
przedstawia pięć planet wraz z ziemią i księżycem, otoczonych zodiakiem 262.
Dodane motto brzmi: «qui flammigeris mundum complex[um] haberis /
inscius umbrae». Rysownik umieszcza przy tym słońce pośrodku, w punkcie
centralnym, gdzie zwolennicy geocentryzmu wyobrażali ziemię.
W porównaniu z miniaturami astronomicznymi XVII wieku omawiany
rysunek uderza swą rzeczowością. Kładzie on większy nacisk na stronę
Ryc. 54. Schemat heliocentrycznego kosmosu (1728)
naukową niż na wartości alegoryczne i przenośnie. Jest to zgodne z pewną
generalną tendencją wieku XVIII do uwypuklania wątku naukowego. Jeżeli
dotychczas wątek ten ustępował motywom alegoryczno-panegirycznym, to
obecnie stosunek się odwraca. Mniej także zwraca się uwagi na dekoracyjność
ilustracji, wystarcza skromna technika rysunku piórkiem.
Na nowej zasadzie oparty jest także rysunek z r. 172 1 263 (ryc. 55). Jest to
szkic obrazujący zaćmienie księżyca, podobny do ilustracji naukowych,
jakimi objaśniano zjawiska natury w traktatach badawczych. Przy całej
rzeczowości miniaturzysta nie mógł się jednak całkowicie oprzeć zwyczajowi
alegoryzowania zjawisk przyrody, dodał więc hasło «quantum distat ab illo»,
tworząc z ilustracji zaćmienia kompozycję alegoryczną w typie dewizy.
Rysując tarczę słońca, zachował także jej dawny antropomorfizm w for-
mie ludzkiej twarzy. Mimo to ilustracja jest tworem nowym i wynika
z nowego spojrzenia na naukę, bardziej obiektywnego i rzeczowego, jakie
cechowało czasy stojące u progu Oświecenia.
Zjawisko naszkicowane powyżej ma cechy prawidłowości w historii ilus-
262 Ekliptyka posiada kształt owalnej obręczy, będącej kołem widzianym w skrócie perspek-
tywicznym. Wiosenny gwiazdozbiór Barana podkreślony został krzyżykiem, przypominającym zna-
kowanie stosowane w dawniejszych ilustracjach kalendarzowych.
263 L. d., rkps 91, s. 200.
100
Lii) HHlimSBRC
przedstawia pięć planet wraz z ziemią i księżycem, otoczonych zodiakiem 262.
Dodane motto brzmi: «qui flammigeris mundum complex[um] haberis /
inscius umbrae». Rysownik umieszcza przy tym słońce pośrodku, w punkcie
centralnym, gdzie zwolennicy geocentryzmu wyobrażali ziemię.
W porównaniu z miniaturami astronomicznymi XVII wieku omawiany
rysunek uderza swą rzeczowością. Kładzie on większy nacisk na stronę
Ryc. 54. Schemat heliocentrycznego kosmosu (1728)
naukową niż na wartości alegoryczne i przenośnie. Jest to zgodne z pewną
generalną tendencją wieku XVIII do uwypuklania wątku naukowego. Jeżeli
dotychczas wątek ten ustępował motywom alegoryczno-panegirycznym, to
obecnie stosunek się odwraca. Mniej także zwraca się uwagi na dekoracyjność
ilustracji, wystarcza skromna technika rysunku piórkiem.
Na nowej zasadzie oparty jest także rysunek z r. 172 1 263 (ryc. 55). Jest to
szkic obrazujący zaćmienie księżyca, podobny do ilustracji naukowych,
jakimi objaśniano zjawiska natury w traktatach badawczych. Przy całej
rzeczowości miniaturzysta nie mógł się jednak całkowicie oprzeć zwyczajowi
alegoryzowania zjawisk przyrody, dodał więc hasło «quantum distat ab illo»,
tworząc z ilustracji zaćmienia kompozycję alegoryczną w typie dewizy.
Rysując tarczę słońca, zachował także jej dawny antropomorfizm w for-
mie ludzkiej twarzy. Mimo to ilustracja jest tworem nowym i wynika
z nowego spojrzenia na naukę, bardziej obiektywnego i rzeczowego, jakie
cechowało czasy stojące u progu Oświecenia.
Zjawisko naszkicowane powyżej ma cechy prawidłowości w historii ilus-
262 Ekliptyka posiada kształt owalnej obręczy, będącej kołem widzianym w skrócie perspek-
tywicznym. Wiosenny gwiazdozbiór Barana podkreślony został krzyżykiem, przypominającym zna-
kowanie stosowane w dawniejszych ilustracjach kalendarzowych.
263 L. d., rkps 91, s. 200.
100
Lii) HHlimSBRC