DOI Artikel:
Lepiarczyk, Józef: Działalność architektoniczna Sebastiana Sierakowskiego: projekty klasycystyczne i neogotyckie; (1777 - 1824)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26697#0011
WSTĘP
Sylwetka Sierakowskiego. Przegląd badań nad jego twórczością. Cel i zakres pracy. Archiwum
Sierakowskiego. Podział rzeczowy materiału.
Zycie Sebastiana Sierakowskiego (1743—1824), najpierw jezuity, od 1773
kanonika krakowskiego, członka Komisji Dobrego Porządku, prezesa Trybunału
Koronnego, kierownika „Fabryki Marmurów“ w Dębniku, kustosza skarbca
koronnego, członka Komisji Edukacji Narodowej, rektora Uniwersytetu Ja-
giellońskiego, senatora Wolnego Miasta Krakowa, a także teoretyka architek-
tury i architekta, autora rozpraw na tematy społeczne i urbanistyczne, członka
wszystkich ówczesnych polskich towarzystw naukowych, przypada na nie-
zmiernie burzliwą i przełomową epokę naszych dziejów, a zarazem na okres
doniosłych i zasadniczych przemian w ruchu artystycznym. Kończy się wówczas
panowanie baroku i przemija rokoko, rodzi się i rozwija klasycyzm, zrazu
w swej nie pozbawionej barokowych tradycji i nalotów odmianie, a potem
w najczystszej, najbliższej antykowi lub „palladiańskiej“ postaci, w końcu
łączy się z romantyzmem, który dla wyrażenia swych treści i dążeń sięgał do
średniowiecza, zwłaszcza do gotyku. Schyłkowe lata życia Sierakowskiego
upływają przy wtórze walki obu kierunków i nurtów stylowych, tj. klasycyzmu
i neogotyku, w której nasz architekt wziął również swoisty udział.
Sierakowski był typowym przedstawicielem epoki oświecenia o rozlicznych
i rozległych, a postępowych zainteresowaniach i pomysłach, wszakże nie znalazł
dla nich w pełni ujścia, żył bowiem w czasach trudnych i nie sprzyjających
rozwijaniu inicjatywy o charakterze artystycznym i publicznym. Związany
był przez większą część życia z Krakowem, który po zmiennych kolejach losu,
z rezydencji królewskiej i nominalnej stolicy wielkiego państwa spadł po trze-
cim rozbiorze do roli austriackiego miasta prowincjonalnego, a następnie siedziby
jednego z departamentów Księstwa Warszawskiego, aby w końcu, po kilku-
dziesięcioletnim okresie niepokoju i upadku, stać się w r. 1815 — na 30 z górą
lat — wolnym miastem.
Obejmująca lata 1777—1824 klasycystyczna i romantyczna działalność
architektoniczna Sierakowskiego, na którą składają się liczne nie zrealizowane
5
Sylwetka Sierakowskiego. Przegląd badań nad jego twórczością. Cel i zakres pracy. Archiwum
Sierakowskiego. Podział rzeczowy materiału.
Zycie Sebastiana Sierakowskiego (1743—1824), najpierw jezuity, od 1773
kanonika krakowskiego, członka Komisji Dobrego Porządku, prezesa Trybunału
Koronnego, kierownika „Fabryki Marmurów“ w Dębniku, kustosza skarbca
koronnego, członka Komisji Edukacji Narodowej, rektora Uniwersytetu Ja-
giellońskiego, senatora Wolnego Miasta Krakowa, a także teoretyka architek-
tury i architekta, autora rozpraw na tematy społeczne i urbanistyczne, członka
wszystkich ówczesnych polskich towarzystw naukowych, przypada na nie-
zmiernie burzliwą i przełomową epokę naszych dziejów, a zarazem na okres
doniosłych i zasadniczych przemian w ruchu artystycznym. Kończy się wówczas
panowanie baroku i przemija rokoko, rodzi się i rozwija klasycyzm, zrazu
w swej nie pozbawionej barokowych tradycji i nalotów odmianie, a potem
w najczystszej, najbliższej antykowi lub „palladiańskiej“ postaci, w końcu
łączy się z romantyzmem, który dla wyrażenia swych treści i dążeń sięgał do
średniowiecza, zwłaszcza do gotyku. Schyłkowe lata życia Sierakowskiego
upływają przy wtórze walki obu kierunków i nurtów stylowych, tj. klasycyzmu
i neogotyku, w której nasz architekt wziął również swoisty udział.
Sierakowski był typowym przedstawicielem epoki oświecenia o rozlicznych
i rozległych, a postępowych zainteresowaniach i pomysłach, wszakże nie znalazł
dla nich w pełni ujścia, żył bowiem w czasach trudnych i nie sprzyjających
rozwijaniu inicjatywy o charakterze artystycznym i publicznym. Związany
był przez większą część życia z Krakowem, który po zmiennych kolejach losu,
z rezydencji królewskiej i nominalnej stolicy wielkiego państwa spadł po trze-
cim rozbiorze do roli austriackiego miasta prowincjonalnego, a następnie siedziby
jednego z departamentów Księstwa Warszawskiego, aby w końcu, po kilku-
dziesięcioletnim okresie niepokoju i upadku, stać się w r. 1815 — na 30 z górą
lat — wolnym miastem.
Obejmująca lata 1777—1824 klasycystyczna i romantyczna działalność
architektoniczna Sierakowskiego, na którą składają się liczne nie zrealizowane
5