DOI article:
Lepiarczyk, Józef: Działalność architektoniczna Sebastiana Sierakowskiego: projekty klasycystyczne i neogotyckie; (1777 - 1824)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.26697#0015
I
PIERWSZE PRACE KLASYCYSTYCZNE (1777—1782)
Zwrot do klasycyzmu. Prezbiterium kościoła Norbertanek w Krakowie (1777). Fasada katedry
na Wawelu (1778). Most na Prądniku (1782).
Najwcześniejsze prace architektoniczne Sebastiana Sierakowskiego po-
chodzą z lat 1769—1778 i stylowo należą jeszcze do późnego baroku. Są to
projekty pałacyków i dworków zarówno murowanych, jak i drewnianych,
dalej kościołów, hełmów wieżowych i wieżyczek na sygnaturki — i wreszcie
ołtarzy i pomników1.
Pomiędzy ostatnimi projektami barokowymi Sierakowskiego a pierwszymi
jego projektami klasycystycznymi nie ma żadnej przerwy i przejścia. Klasy-
cyzm pojawia się u niego równocześnie z ostatnimi projektami barokowymi,
i to nagle, bez zapowiedzi.
Pierwszą pracą Sierakowskiego w nowym stylu jest urządzenie wnętrza
prezbiterium romańskiego kościoła Norbertanek na Zwierzyńcu w Krakowie,
pochodzące z r. 1777 (ryc. 2—8)2. Składa się na nie półkolista wnęka ołtarzowa
połączona z kolumnadą obiegającą trzy boki wnętrza, dalej mensa ołtarzowa, sza-
fy organowe nad kolumnadą i fotele. Pomysł takiego rozwiązania wywodzi się
niewątpliwie ze studium form antycznej architektury rzymskiej, rozpowszechnio-
nych w ówczesnych wydawnictwach architektonicznych. Świadczy o tym zwła-
1 Projekty barokowe zachowane w Tekach, dotąd nie opracowane, omówiłem osobno
w przygotowanej do druku pracy pt. Wczesna działalność architektoniczna Sebastiana Siera-
kowskiego. Projekty barokowe (1764—1778). Krótką wzmiankę o nich podaje Lepiarczyk,
Działalność architektoniczna..., s. 189—190.
2 I.R. 1076, 1078, 1077, 2553, 2552 i 2811; Sierakowski omawia kolumnadę, z podkreśle-
niem swego autorstwa, i zamieszcza jej rysunki w Architekturze, s. 351 i tabi. XXII (w trzeciej
grupie tablic). Historię odnowienia wnętrza prezbiterium przez ksienię Magdalenę Otfinowską
i jego opis podaje S. Tomkowicz, Powiat krakowski (Teka GKGZach. II, 1901, s. 290, 300 i 297),
nie wymieniając jednak nazwiska autora prac. Autorstwo Sierakowskiego podają: U. Thieme
und F. Becker, Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler XXXI, Leipzig 1937, s. 2—3 i Łoza,
o.c., s. 280.
9
PIERWSZE PRACE KLASYCYSTYCZNE (1777—1782)
Zwrot do klasycyzmu. Prezbiterium kościoła Norbertanek w Krakowie (1777). Fasada katedry
na Wawelu (1778). Most na Prądniku (1782).
Najwcześniejsze prace architektoniczne Sebastiana Sierakowskiego po-
chodzą z lat 1769—1778 i stylowo należą jeszcze do późnego baroku. Są to
projekty pałacyków i dworków zarówno murowanych, jak i drewnianych,
dalej kościołów, hełmów wieżowych i wieżyczek na sygnaturki — i wreszcie
ołtarzy i pomników1.
Pomiędzy ostatnimi projektami barokowymi Sierakowskiego a pierwszymi
jego projektami klasycystycznymi nie ma żadnej przerwy i przejścia. Klasy-
cyzm pojawia się u niego równocześnie z ostatnimi projektami barokowymi,
i to nagle, bez zapowiedzi.
Pierwszą pracą Sierakowskiego w nowym stylu jest urządzenie wnętrza
prezbiterium romańskiego kościoła Norbertanek na Zwierzyńcu w Krakowie,
pochodzące z r. 1777 (ryc. 2—8)2. Składa się na nie półkolista wnęka ołtarzowa
połączona z kolumnadą obiegającą trzy boki wnętrza, dalej mensa ołtarzowa, sza-
fy organowe nad kolumnadą i fotele. Pomysł takiego rozwiązania wywodzi się
niewątpliwie ze studium form antycznej architektury rzymskiej, rozpowszechnio-
nych w ówczesnych wydawnictwach architektonicznych. Świadczy o tym zwła-
1 Projekty barokowe zachowane w Tekach, dotąd nie opracowane, omówiłem osobno
w przygotowanej do druku pracy pt. Wczesna działalność architektoniczna Sebastiana Siera-
kowskiego. Projekty barokowe (1764—1778). Krótką wzmiankę o nich podaje Lepiarczyk,
Działalność architektoniczna..., s. 189—190.
2 I.R. 1076, 1078, 1077, 2553, 2552 i 2811; Sierakowski omawia kolumnadę, z podkreśle-
niem swego autorstwa, i zamieszcza jej rysunki w Architekturze, s. 351 i tabi. XXII (w trzeciej
grupie tablic). Historię odnowienia wnętrza prezbiterium przez ksienię Magdalenę Otfinowską
i jego opis podaje S. Tomkowicz, Powiat krakowski (Teka GKGZach. II, 1901, s. 290, 300 i 297),
nie wymieniając jednak nazwiska autora prac. Autorstwo Sierakowskiego podają: U. Thieme
und F. Becker, Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler XXXI, Leipzig 1937, s. 2—3 i Łoza,
o.c., s. 280.
9