DOI article:
Lepiarczyk, Józef: Działalność architektoniczna Sebastiana Sierakowskiego: projekty klasycystyczne i neogotyckie; (1777 - 1824)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.26697#0018
dzińca tylnego, ujętego z boków jednotraktowymi skrzydłami. Podobnie jak
w większości poprzednich projektów. Sierakowski posłużył się tu motywem
kolumnad dostawionych do fasady lub wpuszczonych do fasady. Całość wy-
kazuje echa Palladia. Jedynie wysokie dachy, podobnie jak w poprzednich
projektach, odbiegają od charakteru klasycy stycznego. W bramach przeja-
zdowych po bokach fasady zastosował Sierakowski swój ulubiony motyw, ciężką
rustykę.
Do rozwiązań nietypowych zaliczyć trzeba także projekt parterowego
dworu na prostokątnym rzucie, nakrytego wysokim dachem czterospadowym1.
Fasadę ożywia trójosiowy ryzalit z trójkątnym przyczółkiem, pokryty rustyką,
podobnie jak narożniki oraz obramienia okien środkowych po obu bokach
fasady. Ze względu na charakterystyczne obramienia okien oraz lukarny projekt
ten należy do okresu około r. 1800.
Rozwiązaniem nietypowym jest wreszcie projekt pałacu (z h. Szreniawa)
na rzucie wydłużonego prostokąta o układzie dwutraktowym, z dwoma, nakry-
tymi dachami o formach mansardowo-dzwonowatych, piętrowymi pawilonami
po obu bokach korpusu środkowego oraz biegnącą między nimi kolumnadą
w elewacji frontowej budynku (ryc. 15 i 16)2. Nietypową formę pałacu wytłu-
maczyć można tym, że jest to projekt adaptacji nie zidentyfikowanego star-
szego jednoprzestrzennego budynku na rzucie kwadratu, którego mury na
rysunkach zaznaczone są czarnym kolorem.
Podkreślić należy, że Sierakowski, wypowiadając się w swym traktacie
(s. 150—177) na temat architektury pałacowej, uzależniał reprezentacyjność
skalę budowli od. pozycji socjalnej zamawiającego, co zresztą do pewnego
stopnia znalazło odbicie w jego projektach.
Mówiąc o fasadach Sierakowski podkreśla, że „powinna facjata bydź gładka
albo ozdobna, gruba albo letka, prosta albo kształtna, śmiała albo skromna,
miejska albo wiejska, publiczna albo prywatna, kościelna albo wojskowa,
trwała lub tymczasowa, wyznaczać użytek swojego przeznaczenia i inne pocho-
dzące z miejsca, osób i czasu itd. tak, żeby ten stosunek ogólną masę struktury
czynił piękną i przyzwoitą, a części żeby do masy były ozdobione. W pałacach
królów i książąt panujących nic oszczędzane bydź nie powinno, bo wszystko
ich najwyższy stopień między żyjącymi ma znaczyć [...] Ozdobienie pałaców
dla osób znakomitych ma zachować stosunek do bogactw, do ich stopnia w urzę-
dzie, i do godności, i do tego charakteru, który ich różnicę od innych stanowi.
Ozdoba obywateli majętnych, lecz godnościami nie zaszczyconych, powinna
mieć charakter śrzedni, między kosztownością pałaców i prostotą domów
zwyczajnych. Już do takiego domu kolumny użyte bydź nie powinny. Bez
użycia kolumn, które przez swą drobność, dla szczupłości domu, bardziej by
szpeciły, jak ozdobiły, można dać facjacie charakter joński w xemsie, oknach,
portonie itd. [...] Domy rzemieślnicze i obywateli pomniejszych fortun bydź
12
1 I.R. 2640.
2 I.R. 2631 i 2632.
w większości poprzednich projektów. Sierakowski posłużył się tu motywem
kolumnad dostawionych do fasady lub wpuszczonych do fasady. Całość wy-
kazuje echa Palladia. Jedynie wysokie dachy, podobnie jak w poprzednich
projektach, odbiegają od charakteru klasycy stycznego. W bramach przeja-
zdowych po bokach fasady zastosował Sierakowski swój ulubiony motyw, ciężką
rustykę.
Do rozwiązań nietypowych zaliczyć trzeba także projekt parterowego
dworu na prostokątnym rzucie, nakrytego wysokim dachem czterospadowym1.
Fasadę ożywia trójosiowy ryzalit z trójkątnym przyczółkiem, pokryty rustyką,
podobnie jak narożniki oraz obramienia okien środkowych po obu bokach
fasady. Ze względu na charakterystyczne obramienia okien oraz lukarny projekt
ten należy do okresu około r. 1800.
Rozwiązaniem nietypowym jest wreszcie projekt pałacu (z h. Szreniawa)
na rzucie wydłużonego prostokąta o układzie dwutraktowym, z dwoma, nakry-
tymi dachami o formach mansardowo-dzwonowatych, piętrowymi pawilonami
po obu bokach korpusu środkowego oraz biegnącą między nimi kolumnadą
w elewacji frontowej budynku (ryc. 15 i 16)2. Nietypową formę pałacu wytłu-
maczyć można tym, że jest to projekt adaptacji nie zidentyfikowanego star-
szego jednoprzestrzennego budynku na rzucie kwadratu, którego mury na
rysunkach zaznaczone są czarnym kolorem.
Podkreślić należy, że Sierakowski, wypowiadając się w swym traktacie
(s. 150—177) na temat architektury pałacowej, uzależniał reprezentacyjność
skalę budowli od. pozycji socjalnej zamawiającego, co zresztą do pewnego
stopnia znalazło odbicie w jego projektach.
Mówiąc o fasadach Sierakowski podkreśla, że „powinna facjata bydź gładka
albo ozdobna, gruba albo letka, prosta albo kształtna, śmiała albo skromna,
miejska albo wiejska, publiczna albo prywatna, kościelna albo wojskowa,
trwała lub tymczasowa, wyznaczać użytek swojego przeznaczenia i inne pocho-
dzące z miejsca, osób i czasu itd. tak, żeby ten stosunek ogólną masę struktury
czynił piękną i przyzwoitą, a części żeby do masy były ozdobione. W pałacach
królów i książąt panujących nic oszczędzane bydź nie powinno, bo wszystko
ich najwyższy stopień między żyjącymi ma znaczyć [...] Ozdobienie pałaców
dla osób znakomitych ma zachować stosunek do bogactw, do ich stopnia w urzę-
dzie, i do godności, i do tego charakteru, który ich różnicę od innych stanowi.
Ozdoba obywateli majętnych, lecz godnościami nie zaszczyconych, powinna
mieć charakter śrzedni, między kosztownością pałaców i prostotą domów
zwyczajnych. Już do takiego domu kolumny użyte bydź nie powinny. Bez
użycia kolumn, które przez swą drobność, dla szczupłości domu, bardziej by
szpeciły, jak ozdobiły, można dać facjacie charakter joński w xemsie, oknach,
portonie itd. [...] Domy rzemieślnicze i obywateli pomniejszych fortun bydź
12
1 I.R. 2640.
2 I.R. 2631 i 2632.