DOI Artikel:
Krakowski, Piotr: Wątki znaczeniowe w architekturze wieku XIX
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26677#0082
tycki". Budynek ten, początkowo przeznaczony dla ogrodnika, w łatach
1784—1786 przebudowany został na rezydencję dla księcia. Książę życzył
sobie, aby "niejako odsunąć się od swoich współczesnych i żyć pośród swych
sławnych przodków sam na sam ze światem pierwotnym" h Toteż gromadził
tam wszystko „co mogło temu służyć, aby swą duszę przenieść w świat pier-
wotny" 4 Beenken, pisząc o tym, podkreśla podwójny niejako charakter życia
ówczesnych ludzi — w teraźniejszości i przeszłości, uleganie uczuciom roman-
tyczno-historycznym, przy czym subiektywne życie uczuciowe miało być po-
budzane przez formy i przedmioty „dawnego świata". Z innych wreszcie
przykładów wymienić można realizację przez architekta Jussowa neogotyc-
kiego zameczku „górskiego" tzw. Lówenburg w parku Wilhelmshóhe koło
Kassel z inicjatywy Wilhelma IX. Architektom zajętym przy budowie Wil-
helm kazał czytać romanse rycerskie, co świadczy o charakterystycznych dla
w. XVIII nastrojach literackich i czerpaniu również przy realizacjach ar-
chitektonicznych z inspiracji idących z literatury i poezji. Zameczek starano
się nasycić rycerską hkcją, łącznie z legendą o „Czarnym Rycerzu" h
Specyficzny stosunek do architektury, który zaczął się krystalizować
w w. XVIII, przejęty zostaje przez wiek XIX. Z jednej strony wzmaga się
sekularyzacja sztuki, co ma swoje odpowiedniki również w architekturze,
z drugiej — w znacznej mierze może właśnie dlatego — sztuka, a tym samym
architektura, staje się świeckim ekwiwalentem religii i zaczyna obrastać
w treści symboliczne. Budynki świeckie uzyskują rangę pomieszczeń, służą-
cych nowemu kultowi — sztuce. Stąd np. muzea i teatry stały się „estetycz-
nymi kościołami", „narodowymi sanktuariami" 4
Wiek XIX był epoką, która nadała muzeom godność świątyń, a z kościo-
łów uczyniła muzea. Mamy do czynienia z procesem muzealizacji kultu,
religii h Jednocześnie niejako sakralne akcenty występują w architekturze
wystaw powszechnych. Tendencje do stworzenia nowej przestrzeni kultowej,
wzorowanej na architekturze sakralnej, dostrzegamy np. u Pugina, który
zaprojektował na wystawę londyńską w r. 1851 tzw. „średniowieczny dzie-
dziniec" s. Tak typowe dla w. XIX wystawy światowe posiadały specyficzny
program ideowy i odczytywane były bądź jako apoteoza saint-simonizmu
(np. w 1855), bądź jako pch/jMA, ziemski raj
(np. Wystawa światowa w Paryżu w 1867) Już we wczesnym romantyzmie
s H. Beenken, Dat yaArAMnt&rż :'n JrałtrArn Ttaasf, Munchcn [1944], s. 54.
* Tamżf.
s Tamćć, s. 55.
* W. Hofmann, mAjrAe ya%r/:Mn&r?, Miinchen [1960], s. 124.
Beenken (o. r., s. 62) powiada: „Statt der Kathedrale das Museum, das ist die Wirklichkeit, vor
die sich das 19. Jahrhundert schliesslich gestelltgesehen hat".
? Hofmann (o. c., s. 124—137) daje za przykład podporządkowania kościoła funkcji muzeum
projekt gotyckiej katedry, która miała być wzniesiona pod Lipskiem na połu Bitwy Narodów: „Die
Kirche wird zum Sammeihort der «Kunstschule», die Kunst selbst dadurch zum Kult erhoben".
" Hofmann, o. r., s. 154.
° s. 166 i 179.
64
1784—1786 przebudowany został na rezydencję dla księcia. Książę życzył
sobie, aby "niejako odsunąć się od swoich współczesnych i żyć pośród swych
sławnych przodków sam na sam ze światem pierwotnym" h Toteż gromadził
tam wszystko „co mogło temu służyć, aby swą duszę przenieść w świat pier-
wotny" 4 Beenken, pisząc o tym, podkreśla podwójny niejako charakter życia
ówczesnych ludzi — w teraźniejszości i przeszłości, uleganie uczuciom roman-
tyczno-historycznym, przy czym subiektywne życie uczuciowe miało być po-
budzane przez formy i przedmioty „dawnego świata". Z innych wreszcie
przykładów wymienić można realizację przez architekta Jussowa neogotyc-
kiego zameczku „górskiego" tzw. Lówenburg w parku Wilhelmshóhe koło
Kassel z inicjatywy Wilhelma IX. Architektom zajętym przy budowie Wil-
helm kazał czytać romanse rycerskie, co świadczy o charakterystycznych dla
w. XVIII nastrojach literackich i czerpaniu również przy realizacjach ar-
chitektonicznych z inspiracji idących z literatury i poezji. Zameczek starano
się nasycić rycerską hkcją, łącznie z legendą o „Czarnym Rycerzu" h
Specyficzny stosunek do architektury, który zaczął się krystalizować
w w. XVIII, przejęty zostaje przez wiek XIX. Z jednej strony wzmaga się
sekularyzacja sztuki, co ma swoje odpowiedniki również w architekturze,
z drugiej — w znacznej mierze może właśnie dlatego — sztuka, a tym samym
architektura, staje się świeckim ekwiwalentem religii i zaczyna obrastać
w treści symboliczne. Budynki świeckie uzyskują rangę pomieszczeń, służą-
cych nowemu kultowi — sztuce. Stąd np. muzea i teatry stały się „estetycz-
nymi kościołami", „narodowymi sanktuariami" 4
Wiek XIX był epoką, która nadała muzeom godność świątyń, a z kościo-
łów uczyniła muzea. Mamy do czynienia z procesem muzealizacji kultu,
religii h Jednocześnie niejako sakralne akcenty występują w architekturze
wystaw powszechnych. Tendencje do stworzenia nowej przestrzeni kultowej,
wzorowanej na architekturze sakralnej, dostrzegamy np. u Pugina, który
zaprojektował na wystawę londyńską w r. 1851 tzw. „średniowieczny dzie-
dziniec" s. Tak typowe dla w. XIX wystawy światowe posiadały specyficzny
program ideowy i odczytywane były bądź jako apoteoza saint-simonizmu
(np. w 1855), bądź jako pch/jMA, ziemski raj
(np. Wystawa światowa w Paryżu w 1867) Już we wczesnym romantyzmie
s H. Beenken, Dat yaArAMnt&rż :'n JrałtrArn Ttaasf, Munchcn [1944], s. 54.
* Tamżf.
s Tamćć, s. 55.
* W. Hofmann, mAjrAe ya%r/:Mn&r?, Miinchen [1960], s. 124.
Beenken (o. r., s. 62) powiada: „Statt der Kathedrale das Museum, das ist die Wirklichkeit, vor
die sich das 19. Jahrhundert schliesslich gestelltgesehen hat".
? Hofmann (o. c., s. 124—137) daje za przykład podporządkowania kościoła funkcji muzeum
projekt gotyckiej katedry, która miała być wzniesiona pod Lipskiem na połu Bitwy Narodów: „Die
Kirche wird zum Sammeihort der «Kunstschule», die Kunst selbst dadurch zum Kult erhoben".
" Hofmann, o. r., s. 154.
° s. 166 i 179.
64