DOI Artikel:
Sobieraj, Małgorzata: Taniec, ruch i ekspresja w twórczości Marii Jaremy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26677#0147
Maria Jarema tej formuły już nie zrealizowała.
Frank Popper kończy swą książkę znamiennym zdaniem: „poprzez etapy
ściśle sprecyzowane od połowy stulecia wynalazcy plastyczni, stosując wciąż
rosnącą gamę technik i materiałów, posuwając swe badania estetyczne aż
do najwyższych kategorii, zmienili obraz ruchu w sztuce w pierwszą sztukę
ruchu" 49. Taką prawdziwą sztuką ruchu był zawsze taniec. Taneczne ruchy
pomnażały czas i przestrzeń. Rytm, wyprowadzający jeden ruch z drugiego,
tworząc motywy ruchowe kształtuje taneczne metamorfozy. Jaremianka
wyszła od tańca w jego zjawiskowej postaci. Przez wyrazistość form, przez
wszystkie stadia ruchu, przez formalne filtracje i penetracje starała się oddać
jego istotę, jego pozazjawiskową stronę. Ostatnie i O&ofy zyskały rangę
metafory.
Rozpatrując w rozprawie FA.f.sgr/ a' Pń<3.s.so dwa niezależne, konwergentne
sposoby poznawcze filozofa i artysty, K. Piwocki wykazał, iż zrealizowany
w praktyce przez Picassa kubizm, obiektywne dotarcie do istoty rzeczy, jest
analogiczne fenomenologicznej redukcji ejdetycznej s°. Wyodrębniając z tańca,
jako tylko jednej dziedziny zjawisk, uniwersalny pierwiastek zrytmizowanego
ruchu, któremu życie ludzkie poddane jest w jednostkowym i kosmicznym
wymiarze, obrała Jaremianka drogę indukcyjnego poznania i indukcyjnego
kształtowania formy. Obrała drogę analogiczną kubistycznemu i neopla-
stycznemu dotarciu do „znajomości rzeczy". FYYńy i — tytuły ko-
lejnych serii — nie tylko dookreślają, ale wprost nazywają zasady, według
których dokonywał się ów proces poznawczy. Należą one do tego rodzaju
sztuki abstrakcyjnej, wobec którego stosuje się pojęcie kosmizmu "h
Taniec zajmuje uprzywilejowane miejsce w kategorii sztuk muzycznych.
Muzyka, która nie naśladuje odgłosów natury, jest sztuką bezprzedmio-
tową — czystą. Stopniowa eliminacja z obrazów czynników semantycznych
spowodowała — idące od romantyzmu, a od symbolizmu coraz częstsze —
analogie między malarstwem a muzyką W Według Kandinsky'ego malarstwo
winno zwrócić się ku poszukiwaniom rytmów i z nich budować melodie
i symfonie. Ta muzyczna zasada określała też realizacje Kupki i Mondriana.
W relacji do tych tendencji pozostaje również utworzona w r. 1932 przez
H. Valensi formacja „Association des Artistes Musicalistes".
Ostatnie prace Jaremianki stanowią jakby zapis pewnego typu „partytury
przestrzennej", która wciąga widza w bardzo szczególny rodzaj wdzięcznej,
swobodnej, magicznej, a jednak jak w tańcu ograniczonej i zaprogramowanej
gry. Odrzucenie „pozoru rzeczywistości", którego symbolem w twórczości
Popper, o. c., s. 214.
K. Piwocki, 77astrr/ : Ararso (Estetyka III, 1962, s. 3—18).
" W. Tatarkiewicz, Wowa Mfała a yitozo/ia (Estetyka I, 1960, s. 135 i nn.).
6" M. Wallis, Grnata :* /wAiawy malarstwa (Estetyka I, 1960, s. 117 i nn.),
Powszechna tendencja do umuzyczniania wszelkich sztuk znalazła swój wyraz nawet w filmie,
por. J. Toeplitz, .Htsforta Warszawa 1956, s. 275—277.
Frank Popper kończy swą książkę znamiennym zdaniem: „poprzez etapy
ściśle sprecyzowane od połowy stulecia wynalazcy plastyczni, stosując wciąż
rosnącą gamę technik i materiałów, posuwając swe badania estetyczne aż
do najwyższych kategorii, zmienili obraz ruchu w sztuce w pierwszą sztukę
ruchu" 49. Taką prawdziwą sztuką ruchu był zawsze taniec. Taneczne ruchy
pomnażały czas i przestrzeń. Rytm, wyprowadzający jeden ruch z drugiego,
tworząc motywy ruchowe kształtuje taneczne metamorfozy. Jaremianka
wyszła od tańca w jego zjawiskowej postaci. Przez wyrazistość form, przez
wszystkie stadia ruchu, przez formalne filtracje i penetracje starała się oddać
jego istotę, jego pozazjawiskową stronę. Ostatnie i O&ofy zyskały rangę
metafory.
Rozpatrując w rozprawie FA.f.sgr/ a' Pń<3.s.so dwa niezależne, konwergentne
sposoby poznawcze filozofa i artysty, K. Piwocki wykazał, iż zrealizowany
w praktyce przez Picassa kubizm, obiektywne dotarcie do istoty rzeczy, jest
analogiczne fenomenologicznej redukcji ejdetycznej s°. Wyodrębniając z tańca,
jako tylko jednej dziedziny zjawisk, uniwersalny pierwiastek zrytmizowanego
ruchu, któremu życie ludzkie poddane jest w jednostkowym i kosmicznym
wymiarze, obrała Jaremianka drogę indukcyjnego poznania i indukcyjnego
kształtowania formy. Obrała drogę analogiczną kubistycznemu i neopla-
stycznemu dotarciu do „znajomości rzeczy". FYYńy i — tytuły ko-
lejnych serii — nie tylko dookreślają, ale wprost nazywają zasady, według
których dokonywał się ów proces poznawczy. Należą one do tego rodzaju
sztuki abstrakcyjnej, wobec którego stosuje się pojęcie kosmizmu "h
Taniec zajmuje uprzywilejowane miejsce w kategorii sztuk muzycznych.
Muzyka, która nie naśladuje odgłosów natury, jest sztuką bezprzedmio-
tową — czystą. Stopniowa eliminacja z obrazów czynników semantycznych
spowodowała — idące od romantyzmu, a od symbolizmu coraz częstsze —
analogie między malarstwem a muzyką W Według Kandinsky'ego malarstwo
winno zwrócić się ku poszukiwaniom rytmów i z nich budować melodie
i symfonie. Ta muzyczna zasada określała też realizacje Kupki i Mondriana.
W relacji do tych tendencji pozostaje również utworzona w r. 1932 przez
H. Valensi formacja „Association des Artistes Musicalistes".
Ostatnie prace Jaremianki stanowią jakby zapis pewnego typu „partytury
przestrzennej", która wciąga widza w bardzo szczególny rodzaj wdzięcznej,
swobodnej, magicznej, a jednak jak w tańcu ograniczonej i zaprogramowanej
gry. Odrzucenie „pozoru rzeczywistości", którego symbolem w twórczości
Popper, o. c., s. 214.
K. Piwocki, 77astrr/ : Ararso (Estetyka III, 1962, s. 3—18).
" W. Tatarkiewicz, Wowa Mfała a yitozo/ia (Estetyka I, 1960, s. 135 i nn.).
6" M. Wallis, Grnata :* /wAiawy malarstwa (Estetyka I, 1960, s. 117 i nn.),
Powszechna tendencja do umuzyczniania wszelkich sztuk znalazła swój wyraz nawet w filmie,
por. J. Toeplitz, .Htsforta Warszawa 1956, s. 275—277.