DOI article:
Krakowski, Piotr: Teoretyczne podstawy architektury wieku XIX
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.26758#0043
E. Viollet-le-Duca, który w swych Entretiens również traktuje architekturę
w sposób funkcjonalistyczny, postulując aby nastąpiło połączenie formy
z celem, przeznaczeniem budynku, a także z jego konstrukcją. W swoim
Dictionnaire raisonne de Farchitecture (1853—1872) pisał, że „jeśli forma
wyraźnie określa przedmiot i pozwala rozumieć, w jakim celu przedmiot ten
został stworzony, to forma ta jest piękna” loc. Viollet-le-Duc twierdził, że ar-
chitekci powinni wreszcie przestać się interesować wyłącznie rozwiązaniami
fasad w stylu klasycznym, gotyckim czy renesansowym, gdyż nic nowego,
nic, co by wniosło do architektury jakieś nowe życie, z tego nie wyniknie.
Daje przykład postępowania inżynierów, którym przy projektowaniu loko-
motywy nie przyszłoby do głowy kopiować kształty dyliżansu 107.
Dla ViolIet-le-Duca „styl jest wyrazem ideału opartego na określonej
zasadzie” — „Le styłe est la manifestation d’un ideal etabli sur un principe” 108.
To jest najbardziej ogólnie sformułowana przez francuskiego architekta de-
finicja stylu. Równocześnie jednak utożsamia styl ze sposobem; styl zatem
rozumiany jako sposób (mode) polegający na dostosowaniu pewnej formy
sztuki do przedmiotu. W konsekwencji Viollet-le-Duc wprowadza rozróżnienie
na dwa rodzaje stylu: relatywny i absolutny. Pierwszy związany jest z przed-
miotem i od niego uzależniony, w drugim chodzi o dominację ogólnej koncepcji.
Styl odpowiedni dla kościoła różni się od stylu właściwego dla domu mieszkal-
nego; w takim przypadku mówimy o stylu relatywnym. Ale zarówno dom jak
kościół czy koszary zawierają w sobie cechy pewnej ekspresji artystycznej
niezależnej od obiektu i związanej z artystą czy raczej z zasadą, którą ten
przyjmuje jako przyczynę sprawczą; i to jest styl w tym bardziej ogólnym,
niezależnym znaczeniu 109.
Viollet-le-Duc należał do architektów „racjonalistów” i nawiązywał do tra-
dycji „Durandowskiej”. Stąd kładł duży nacisk na stronę użytkową architek-
tury, jej przeznaczenie, użyty materiał, konstrukcję, i od tego w znacznej
mierze uzależniał swe rozważania na temat stylu. Na przykład w odniesieniu
do architektury średniowiecznej podkreślał, że „styl jest w nich, ponieważ
forma nadana architekturze stanowi tylko ścisłą konsekwencję zasad struktury,
które wynikają: 1° z materiałów jakich należy użyć; 2° ze sposobu ich zasto-
sowania w dziele; 3° programu, który należy realizować; 4° z logicznej drogi
prowadzącej od całości do szczegółów, dosyć podobnej do tej, którą obserwuje
się według ładu rzeczy tworzonych, gdzie część jest kompletna podobnie jak
całość i jak ona jest komponowana” 110.
Występując przeciw eklektyzmowi Viollet-le-Duc postulował architekturę
funkcjonalną. Będąc wyznawcą neogotyku, odrzucił jego sentymentalny i ro-
106 Tamże, s. 15-—17.
107 Pevsner, Architektur..., s. 232.
108 E. E. Viollet-le-Duc, Dictionnaire raisonne de Tarchitecture franęaise du XT au XVI e
siecle, VIII, Paris b.r., s. 479.
108 Tamże, s. 478.
J1° Tamże, s. 498.
41
w sposób funkcjonalistyczny, postulując aby nastąpiło połączenie formy
z celem, przeznaczeniem budynku, a także z jego konstrukcją. W swoim
Dictionnaire raisonne de Farchitecture (1853—1872) pisał, że „jeśli forma
wyraźnie określa przedmiot i pozwala rozumieć, w jakim celu przedmiot ten
został stworzony, to forma ta jest piękna” loc. Viollet-le-Duc twierdził, że ar-
chitekci powinni wreszcie przestać się interesować wyłącznie rozwiązaniami
fasad w stylu klasycznym, gotyckim czy renesansowym, gdyż nic nowego,
nic, co by wniosło do architektury jakieś nowe życie, z tego nie wyniknie.
Daje przykład postępowania inżynierów, którym przy projektowaniu loko-
motywy nie przyszłoby do głowy kopiować kształty dyliżansu 107.
Dla ViolIet-le-Duca „styl jest wyrazem ideału opartego na określonej
zasadzie” — „Le styłe est la manifestation d’un ideal etabli sur un principe” 108.
To jest najbardziej ogólnie sformułowana przez francuskiego architekta de-
finicja stylu. Równocześnie jednak utożsamia styl ze sposobem; styl zatem
rozumiany jako sposób (mode) polegający na dostosowaniu pewnej formy
sztuki do przedmiotu. W konsekwencji Viollet-le-Duc wprowadza rozróżnienie
na dwa rodzaje stylu: relatywny i absolutny. Pierwszy związany jest z przed-
miotem i od niego uzależniony, w drugim chodzi o dominację ogólnej koncepcji.
Styl odpowiedni dla kościoła różni się od stylu właściwego dla domu mieszkal-
nego; w takim przypadku mówimy o stylu relatywnym. Ale zarówno dom jak
kościół czy koszary zawierają w sobie cechy pewnej ekspresji artystycznej
niezależnej od obiektu i związanej z artystą czy raczej z zasadą, którą ten
przyjmuje jako przyczynę sprawczą; i to jest styl w tym bardziej ogólnym,
niezależnym znaczeniu 109.
Viollet-le-Duc należał do architektów „racjonalistów” i nawiązywał do tra-
dycji „Durandowskiej”. Stąd kładł duży nacisk na stronę użytkową architek-
tury, jej przeznaczenie, użyty materiał, konstrukcję, i od tego w znacznej
mierze uzależniał swe rozważania na temat stylu. Na przykład w odniesieniu
do architektury średniowiecznej podkreślał, że „styl jest w nich, ponieważ
forma nadana architekturze stanowi tylko ścisłą konsekwencję zasad struktury,
które wynikają: 1° z materiałów jakich należy użyć; 2° ze sposobu ich zasto-
sowania w dziele; 3° programu, który należy realizować; 4° z logicznej drogi
prowadzącej od całości do szczegółów, dosyć podobnej do tej, którą obserwuje
się według ładu rzeczy tworzonych, gdzie część jest kompletna podobnie jak
całość i jak ona jest komponowana” 110.
Występując przeciw eklektyzmowi Viollet-le-Duc postulował architekturę
funkcjonalną. Będąc wyznawcą neogotyku, odrzucił jego sentymentalny i ro-
106 Tamże, s. 15-—17.
107 Pevsner, Architektur..., s. 232.
108 E. E. Viollet-le-Duc, Dictionnaire raisonne de Tarchitecture franęaise du XT au XVI e
siecle, VIII, Paris b.r., s. 479.
108 Tamże, s. 478.
J1° Tamże, s. 498.
41