DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Studia nad architekturą wczesnopiastowską
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26757#0026
POZIOM SKAŁY I NAWARSTWIENIA WCZESNOŚREDNIOWIECZNE
WOKÓŁ ROTUNDY
Prowadzone od początku naszego stulecia prace wykopaliskowe na Wa-
welu pozwoliły ustalić w bardzo wielu miejscach pierwotny poziorn skały,
bardzo zróżnicowanej w swej powierzchni i poprzecinanej wąwozami 63
(rys. 3). Kulminacja skały znajduje się w rejonie pn.-zach. skrzydła zamku.
Obserwując rzeźbę terenu od tego miejsca ku pd. trzeba stwierdzić, że opada
on łagodnie i stopniowo. I tak w pn.-zach. narożniku dziedzińca arkadowego
wysokość skały wynosi ok. 227 m (nad poziomem morza) 64, a pod pd. ryza-
litem budynku nr 5 już tylko około 217 m. Mniej więcej w środku tej prze-
strzeni, na lekkiej pochyłości, wzniesiona została czteroapsydowa rotunda. Po-
ziom skały wjej wnętrzu waha się w granicach 224—225 m. Na zewnątrz mię-
dzy murami A i B wynosi ok. 225 m. W promieniu około 5 m na pn. od rotundy
skała podnosi się jedynie nieznacznie, podczas gdy ta sama odległość ku pd.
zaznacza się już około metrowym a dalej dwumetrowym spadkiem. Na wsch.
od rotundy, ku dziedzińcowi arkadowemu teren lekko się obniża o ok. 1 m.
Na zach. zaś pod środkową częścią zach. traktu budynku nr 5, na osi apsydy
zach. rotundy poziom skały uchwycono na wysokości 223 m. Jeszcze dalej
na zach. za budynkiem nr 5, pod znajdującym się tam obecnie zieleńcem,
skała gwałtownie zaczyna opadać ku wąwozowi niegdyś biegnącemu od pd.
ku terenowi katedry. Różnica poziomu skały pomiędzy wspomnianym już
punktem w zach. części budynku nr 5, a terenem zajmowanym przez masyw
zachodni rotundy wynosi od ok. 1,5—2 m. Pierwotnie spadek ten był zapewne
łagodny. W pewnym okresie czasu, prawdopodobnie w w. XIII, gdy po-
wstawała linia obronna w poprzek wzgórza od pn. ku pd., wzdłuż tej linii
68 Plan Wawelu wraz z poziomicami skały opublikował najpierw A. Szyszko-Bohusz, Wa~
wel średniowieczny, „Rocznik Krakowski”, t. XXIII, 1932, s. 19, fig. 1. Na podstawie badań po-
wojennych A. Żaki opracował rekonstrukcję rzeźby terenu z końca w. XII, opublikowaną prze*
J. Zachwatowicz, Architektura romańska od poiowy XI do końca XII wieku, w: Sztuka polska
przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, Warszawa 1971, T. I, s. 96, ryc. 33. Ostatnio
rekonstrukcję rzeźby skały, wedle A. Żakiego, w centralnej części wzgórza wawełskiego opubli-
kowali Kozieł, Fraś, o. c., ryc. 1.
84 Rekonstrukcję rzeźby skały i dane wysokościowe w metrach nad poziomem morza podaję
wedle planu publikowanego przez Kozieł, Fraś, I. c.
24
WOKÓŁ ROTUNDY
Prowadzone od początku naszego stulecia prace wykopaliskowe na Wa-
welu pozwoliły ustalić w bardzo wielu miejscach pierwotny poziorn skały,
bardzo zróżnicowanej w swej powierzchni i poprzecinanej wąwozami 63
(rys. 3). Kulminacja skały znajduje się w rejonie pn.-zach. skrzydła zamku.
Obserwując rzeźbę terenu od tego miejsca ku pd. trzeba stwierdzić, że opada
on łagodnie i stopniowo. I tak w pn.-zach. narożniku dziedzińca arkadowego
wysokość skały wynosi ok. 227 m (nad poziomem morza) 64, a pod pd. ryza-
litem budynku nr 5 już tylko około 217 m. Mniej więcej w środku tej prze-
strzeni, na lekkiej pochyłości, wzniesiona została czteroapsydowa rotunda. Po-
ziom skały wjej wnętrzu waha się w granicach 224—225 m. Na zewnątrz mię-
dzy murami A i B wynosi ok. 225 m. W promieniu około 5 m na pn. od rotundy
skała podnosi się jedynie nieznacznie, podczas gdy ta sama odległość ku pd.
zaznacza się już około metrowym a dalej dwumetrowym spadkiem. Na wsch.
od rotundy, ku dziedzińcowi arkadowemu teren lekko się obniża o ok. 1 m.
Na zach. zaś pod środkową częścią zach. traktu budynku nr 5, na osi apsydy
zach. rotundy poziom skały uchwycono na wysokości 223 m. Jeszcze dalej
na zach. za budynkiem nr 5, pod znajdującym się tam obecnie zieleńcem,
skała gwałtownie zaczyna opadać ku wąwozowi niegdyś biegnącemu od pd.
ku terenowi katedry. Różnica poziomu skały pomiędzy wspomnianym już
punktem w zach. części budynku nr 5, a terenem zajmowanym przez masyw
zachodni rotundy wynosi od ok. 1,5—2 m. Pierwotnie spadek ten był zapewne
łagodny. W pewnym okresie czasu, prawdopodobnie w w. XIII, gdy po-
wstawała linia obronna w poprzek wzgórza od pn. ku pd., wzdłuż tej linii
68 Plan Wawelu wraz z poziomicami skały opublikował najpierw A. Szyszko-Bohusz, Wa~
wel średniowieczny, „Rocznik Krakowski”, t. XXIII, 1932, s. 19, fig. 1. Na podstawie badań po-
wojennych A. Żaki opracował rekonstrukcję rzeźby terenu z końca w. XII, opublikowaną prze*
J. Zachwatowicz, Architektura romańska od poiowy XI do końca XII wieku, w: Sztuka polska
przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, Warszawa 1971, T. I, s. 96, ryc. 33. Ostatnio
rekonstrukcję rzeźby skały, wedle A. Żakiego, w centralnej części wzgórza wawełskiego opubli-
kowali Kozieł, Fraś, o. c., ryc. 1.
84 Rekonstrukcję rzeźby skały i dane wysokościowe w metrach nad poziomem morza podaję
wedle planu publikowanego przez Kozieł, Fraś, I. c.
24