33
Ac Pr^cipue
de
A
Veronensi.
34
B
trt
1»st.p.3.
Var.l.i.
39.
tis, sed ab co tantummodo paratis mentionem sa-
ciat Capkolinus ,ad quos celebraados cum effent
inpromptu mi'leGladiatorum paria, &magna
copia belluarum,tanto apparatu ufus eft poftea in
ludisfajcularib^s Philippus.Jn ChronicoEufebia-
noprzeter exuftionem fuperius commemoratam
in Amphithearro.aliam habemus Decii tempore
contigiffrjfed dedamni ab ea illati reparatione ni-
hil invenio apud Scriptores. Quid eflec illud ,
quod, fi sbrte incendium fieret, conflagraret, &
quare tam s«pc refici Amphitheatrum oporteret,
ostendemus alioloco. Postrema damni Amphi-
theatro irrogati mentio ea eft , quse sit in quadam
Cod. rb. Conftantini lege an. g2i.cum Maximus Rotn*
i^deta- Pra:fe<aus detulit, tadtum de csio, hoc eft iftum
k'uAm- folmine Amphitheatrumsume; quseres desere-
phnbea- batur, ut pr^sagium explicaretur, cujus vis inefle
sulminibus credebatur.De Instauratione vero po
ftrema mentio haberetur in quodam monumento
lapideo, quod proditum est , olim Romse possedis-
seCiampinum, inquo inftauratum Colofleum a
Theodorico commemoretur. Haud est incredibi
le, saaum id suisse, cum Regi illi sedes curaj sue
rint, prssertim Romaj, uti constat ex Variis
CaHiodorii: fed monumentum illud interCiam-
pwirnonumentanunquarnsuit; dequa redubi-
tare nos non sinit Blanchinus, quiejus necessa-
riusfuit, quiqueeo mortuo, omniamonumen-
ta quam diligentifiime collegit, ut illis egregium
Cardinalis AlexandriAlbani Mufeum quati novis
opibus ditaretur. In quadam Fabretti Inscriptio-
ne legitur Vilkus Amphitbeatri, genus fane pro-
vincia; nunquam vifurn antea, eumque fignificat,
ad quem Amphitheatri cuftodia & cura pertinet
Defenforem curatoremque defignatum Vilici no
mine fuifse aetate Cafliodorii novimus.Munus fub
vilici vifitur in inligniquodammonumentoa pau
lo ante commemorato Blanchino edito ad calcem
Infcriptionum Sepulcralinm Auguftifamilia offi- o
cialium.
Animadverterit opinor prudens lector, quan
ta, quod ad hanc mareriam attinet, ex numi
colligatur utilitas, rursusque in iis , quae dicend
erunt , animadvertet . Ab his ergo exordium
capere debuerat, quicunque hacde re instituit
agere , etsi unus Panvinius , qui provinciam
hancaggredi in animo habuic, sibi duxerit id es-
fefacicndum, ut propterea in Traclationem de
ludiscircenfibus non folum numos circo infigni-
tos, verum etiam numos Titi, Domitiani, &
Alexandri Amphitheatrum habentes retulerit:
numus Gordiani nondum ea setate vulgatus erat.
Nullum ille defcriplit Vefpalkni viventis, fed u-
num ejusdem inter Divos relati, qui etli hodierna
die non confpicitur, haud eft tamcn incredibilis
Ere igitur futurum exiftimavi, fi, quandoqui
dem prseter reliquias nihil nobis fuperfuit ex Am-
phitheatris, ante caetera ponerem ob oculos to-
tius aedificii formam, eamque in omnibus illis nu-
In's,in quibusadeft, exhibere.quoetiam hiftoriaj
T°">tinde aliquod lumcn afserri. Ejufdemfunt
magnitudinis expressa; formaeac numiipfi. Qui
?m ,0cum in ad jeda tabula obtinet.nunquam
ant^.^tconfpedus, aut vulgatus eft. Numus
Titi Divi m Mufeis non paucis servatur, sed hic
vivo illo, atque in postrerno cjus consulatu % qui
suit octavus, cusuS eft . Craflior est, quam foleant
reliqui, adeo ut enumerari in numis maximi mo-
duli videretur possTe, si Cra(situdini amplitudo res-
ponderet; ted anJplitudine conrra cseteris majo-
ris moduli cOP.cedit. Sincerum esse dubitaverit
nemo; atque idem unicus est } quoc| ego fciara:
hunc poflidet Venetus Vir nobilis Chriftinus
Maninellus, cujus numamtati tam prseclarum
Supplem. 1 om.V.
tolino nella vita di Gordiano dt spettacou da
lui celebrati , ma folamente di preparatt, con
millc coppie diGIadiatori, e quantita di ftran?
bestie, delle quali poi ne''Giuocbi jecolari p ^s"
ti Filippo. Nel Cronico Eufebiano oltre all tn-
cendio fopramentovaio nell' Anfiteatro , altro je
ne regiftra avvettuto in tempo di Decio ; della
Viparavon del qual? nientc fo veder notato m-
gli Scrittori. Cofa sofse cib , cbe in tali incon-
tri fincendiava , e percbe di coii fpeffl risarci-
menti btfogno aveffe 1'Anfiteatro , moftreremo al-
(rove. Ultima mcmoria di danno patito e quel-
la , che abbiamo in una legge d't Conftantino
dell' anno quando Majjimo Prefetto di Ro-
ma dinun^to, efsere ftato tocco dal Cielo s An-
pteatro , cioe percosfo dalla faetta ; di che fi
dava dvvifo per la for^a di prefagio creduta
nefuMmi , Con necejfita d' interpretazjone . Di
rispctmentosi avrebbe Vultima men^ionein una
Lapida, tb e ftato firitto posfedesse gia in Ro-
ma Monfignor Ctampmi, ove menzion si saccia
cs aver gia riftaurato il Co!oJJe0 Teodorico .
ATo» e inverisimile , cbe cib avvenisse , mentre
quel Re ebbe particolar ctira degli edifizi singo-
iarmente in Roma, come fi vede nelle Varie di
Caffiodorio: ma talLapidatra quelU delOam-
its
im non su mai , di che m' ajjicura il noftro
Monsignor Bianchini , che ftt suo amkijfimo , t
che dopo la fua morte andb con somma diligen-
^a a raccoglierle , per farle acquifta>e alf in-
comparabil Museo drl Cardinale Alefsandro Al-
bani. In una Ifcriyon di Fabretti fi ha Vilicus
Amphitheatri; ufi^/o non per avanti veduto , e
vuol dir colui , cbe rfavea cuftodia , e cura.
Per difenfore , e conjervatore Ji trova t/sato il
nome di Vilico dtempi di Cajfiodorio. Ufi^io di
Subvilicus Sottocuftode vedefi in nna insigne la-
pida , publkata dal pur' or nominato Bianchini
nel fine delle Ifcrizioni Sepolcrali d'Ufiziali del-
la caia d'Augufto .
Avera gia ofjervato il Lettore accorto, quan-
to si ricavi dalte Medaglie in quefta materia,
c avvertirallo nel decorfo altre yolte ancora .
Da quefle perb dovea sar prmcipto chi ne ha
trattato, bencbe il folo Panvinio, il quale avea
in animo di trattame , di clb fi avisujfe , p0„
nendo infiemc nel Trattato de* Gittocbi Circenfi
non solamente quelle, ch banno tl Circo , ma
quelle di Tito, di Domi^iano , e dAlesfandro
colr Ansitcatro : 1'altra diGordiano nm era irt
qnel tempo ancor data fuori. Niuna ne regiftrb
egli di Vespasiano vivente , ma ben una di lui
gia deisicato , che non e punto incredibilc, ben-
cbe non si vegga in oggi . Ho dunque creduto
a propofito , gta cbe d' Arfteatri non ci re-
stano piit che reliquie, di mettere prima d'al-
tro innan^i a gli occhi l immagjne dell' edifi'
^io intero , e di metterla in tutte quelle Me-
daglie , ove fi ritrova , perche fi pofsa anchc
per /' iftoria ritrarne lumi . Sono nell' iftesfa
grande^a de gli originali. La prima , chs jP"
parifce nella premefsa tavola , non e p$ 'J\
ta veduta, ne publicata. Quella di Tit° u'~
vo confervafi in non pocbi SiudJ , tna quejta
su coniata lui vivente , e »<?//' uhimoM Jr0*-
folato , che fu 1'ottavo. £ grojja P>« aesH Or-
dinario , talcbe farebbe Medagl^ > K Cor-
rijpondejfe la iargbe^ . ma K 9 k° €\aW
incontro mmore deii^altre grana* ■ Per Jince-
rita* e indubitata , cd e umca per quantQ ^
nor si fappia ; devnamente pojjjduta in Vene-
ya dal Nobiluomo Crjst'm Martineffi , alla
gentilezza del quale dovranno avcrne l' obligo
Ac Pr^cipue
de
A
Veronensi.
34
B
trt
1»st.p.3.
Var.l.i.
39.
tis, sed ab co tantummodo paratis mentionem sa-
ciat Capkolinus ,ad quos celebraados cum effent
inpromptu mi'leGladiatorum paria, &magna
copia belluarum,tanto apparatu ufus eft poftea in
ludisfajcularib^s Philippus.Jn ChronicoEufebia-
noprzeter exuftionem fuperius commemoratam
in Amphithearro.aliam habemus Decii tempore
contigiffrjfed dedamni ab ea illati reparatione ni-
hil invenio apud Scriptores. Quid eflec illud ,
quod, fi sbrte incendium fieret, conflagraret, &
quare tam s«pc refici Amphitheatrum oporteret,
ostendemus alioloco. Postrema damni Amphi-
theatro irrogati mentio ea eft , quse sit in quadam
Cod. rb. Conftantini lege an. g2i.cum Maximus Rotn*
i^deta- Pra:fe<aus detulit, tadtum de csio, hoc eft iftum
k'uAm- folmine Amphitheatrumsume; quseres desere-
phnbea- batur, ut pr^sagium explicaretur, cujus vis inefle
sulminibus credebatur.De Instauratione vero po
ftrema mentio haberetur in quodam monumento
lapideo, quod proditum est , olim Romse possedis-
seCiampinum, inquo inftauratum Colofleum a
Theodorico commemoretur. Haud est incredibi
le, saaum id suisse, cum Regi illi sedes curaj sue
rint, prssertim Romaj, uti constat ex Variis
CaHiodorii: fed monumentum illud interCiam-
pwirnonumentanunquarnsuit; dequa redubi-
tare nos non sinit Blanchinus, quiejus necessa-
riusfuit, quiqueeo mortuo, omniamonumen-
ta quam diligentifiime collegit, ut illis egregium
Cardinalis AlexandriAlbani Mufeum quati novis
opibus ditaretur. In quadam Fabretti Inscriptio-
ne legitur Vilkus Amphitbeatri, genus fane pro-
vincia; nunquam vifurn antea, eumque fignificat,
ad quem Amphitheatri cuftodia & cura pertinet
Defenforem curatoremque defignatum Vilici no
mine fuifse aetate Cafliodorii novimus.Munus fub
vilici vifitur in inligniquodammonumentoa pau
lo ante commemorato Blanchino edito ad calcem
Infcriptionum Sepulcralinm Auguftifamilia offi- o
cialium.
Animadverterit opinor prudens lector, quan
ta, quod ad hanc mareriam attinet, ex numi
colligatur utilitas, rursusque in iis , quae dicend
erunt , animadvertet . Ab his ergo exordium
capere debuerat, quicunque hacde re instituit
agere , etsi unus Panvinius , qui provinciam
hancaggredi in animo habuic, sibi duxerit id es-
fefacicndum, ut propterea in Traclationem de
ludiscircenfibus non folum numos circo infigni-
tos, verum etiam numos Titi, Domitiani, &
Alexandri Amphitheatrum habentes retulerit:
numus Gordiani nondum ea setate vulgatus erat.
Nullum ille defcriplit Vefpalkni viventis, fed u-
num ejusdem inter Divos relati, qui etli hodierna
die non confpicitur, haud eft tamcn incredibilis
Ere igitur futurum exiftimavi, fi, quandoqui
dem prseter reliquias nihil nobis fuperfuit ex Am-
phitheatris, ante caetera ponerem ob oculos to-
tius aedificii formam, eamque in omnibus illis nu-
In's,in quibusadeft, exhibere.quoetiam hiftoriaj
T°">tinde aliquod lumcn afserri. Ejufdemfunt
magnitudinis expressa; formaeac numiipfi. Qui
?m ,0cum in ad jeda tabula obtinet.nunquam
ant^.^tconfpedus, aut vulgatus eft. Numus
Titi Divi m Mufeis non paucis servatur, sed hic
vivo illo, atque in postrerno cjus consulatu % qui
suit octavus, cusuS eft . Craflior est, quam foleant
reliqui, adeo ut enumerari in numis maximi mo-
duli videretur possTe, si Cra(situdini amplitudo res-
ponderet; ted anJplitudine conrra cseteris majo-
ris moduli cOP.cedit. Sincerum esse dubitaverit
nemo; atque idem unicus est } quoc| ego fciara:
hunc poflidet Venetus Vir nobilis Chriftinus
Maninellus, cujus numamtati tam prseclarum
Supplem. 1 om.V.
tolino nella vita di Gordiano dt spettacou da
lui celebrati , ma folamente di preparatt, con
millc coppie diGIadiatori, e quantita di ftran?
bestie, delle quali poi ne''Giuocbi jecolari p ^s"
ti Filippo. Nel Cronico Eufebiano oltre all tn-
cendio fopramentovaio nell' Anfiteatro , altro je
ne regiftra avvettuto in tempo di Decio ; della
Viparavon del qual? nientc fo veder notato m-
gli Scrittori. Cofa sofse cib , cbe in tali incon-
tri fincendiava , e percbe di coii fpeffl risarci-
menti btfogno aveffe 1'Anfiteatro , moftreremo al-
(rove. Ultima mcmoria di danno patito e quel-
la , che abbiamo in una legge d't Conftantino
dell' anno quando Majjimo Prefetto di Ro-
ma dinun^to, efsere ftato tocco dal Cielo s An-
pteatro , cioe percosfo dalla faetta ; di che fi
dava dvvifo per la for^a di prefagio creduta
nefuMmi , Con necejfita d' interpretazjone . Di
rispctmentosi avrebbe Vultima men^ionein una
Lapida, tb e ftato firitto posfedesse gia in Ro-
ma Monfignor Ctampmi, ove menzion si saccia
cs aver gia riftaurato il Co!oJJe0 Teodorico .
ATo» e inverisimile , cbe cib avvenisse , mentre
quel Re ebbe particolar ctira degli edifizi singo-
iarmente in Roma, come fi vede nelle Varie di
Caffiodorio: ma talLapidatra quelU delOam-
its
im non su mai , di che m' ajjicura il noftro
Monsignor Bianchini , che ftt suo amkijfimo , t
che dopo la fua morte andb con somma diligen-
^a a raccoglierle , per farle acquifta>e alf in-
comparabil Museo drl Cardinale Alefsandro Al-
bani. In una Ifcriyon di Fabretti fi ha Vilicus
Amphitheatri; ufi^/o non per avanti veduto , e
vuol dir colui , cbe rfavea cuftodia , e cura.
Per difenfore , e conjervatore Ji trova t/sato il
nome di Vilico dtempi di Cajfiodorio. Ufi^io di
Subvilicus Sottocuftode vedefi in nna insigne la-
pida , publkata dal pur' or nominato Bianchini
nel fine delle Ifcrizioni Sepolcrali d'Ufiziali del-
la caia d'Augufto .
Avera gia ofjervato il Lettore accorto, quan-
to si ricavi dalte Medaglie in quefta materia,
c avvertirallo nel decorfo altre yolte ancora .
Da quefle perb dovea sar prmcipto chi ne ha
trattato, bencbe il folo Panvinio, il quale avea
in animo di trattame , di clb fi avisujfe , p0„
nendo infiemc nel Trattato de* Gittocbi Circenfi
non solamente quelle, ch banno tl Circo , ma
quelle di Tito, di Domi^iano , e dAlesfandro
colr Ansitcatro : 1'altra diGordiano nm era irt
qnel tempo ancor data fuori. Niuna ne regiftrb
egli di Vespasiano vivente , ma ben una di lui
gia deisicato , che non e punto incredibilc, ben-
cbe non si vegga in oggi . Ho dunque creduto
a propofito , gta cbe d' Arfteatri non ci re-
stano piit che reliquie, di mettere prima d'al-
tro innan^i a gli occhi l immagjne dell' edifi'
^io intero , e di metterla in tutte quelle Me-
daglie , ove fi ritrova , perche fi pofsa anchc
per /' iftoria ritrarne lumi . Sono nell' iftesfa
grande^a de gli originali. La prima , chs jP"
parifce nella premefsa tavola , non e p$ 'J\
ta veduta, ne publicata. Quella di Tit° u'~
vo confervafi in non pocbi SiudJ , tna quejta
su coniata lui vivente , e »<?//' uhimoM Jr0*-
folato , che fu 1'ottavo. £ grojja P>« aesH Or-
dinario , talcbe farebbe Medagl^ > K Cor-
rijpondejfe la iargbe^ . ma K 9 k° €\aW
incontro mmore deii^altre grana* ■ Per Jince-
rita* e indubitata , cd e umca per quantQ ^
nor si fappia ; devnamente pojjjduta in Vene-
ya dal Nobiluomo Crjst'm Martineffi , alla
gentilezza del quale dovranno avcrne l' obligo