DOI Artikel:
Rdesińska, Maria: O pochodzeniu sarkofagów króla Zygmunta III Wazy i królowej Konstancji Austriaczki: przyczynek do dziejów gdańskiego konwisarstwa
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28101#0171
Najbardziej istotnych podobieństw między trumnami Aleksandra Karola
i pary królewskiej doszukać się można w użyciu do zaznaczenia krawędzi wieka
i skrzyni listwy ze zbliżonym (choć nie identycznym jak w sarkofagach Zyg-
munta III i Konstancji Austriaczki) motywem akantu. Zbliżony wygląd mają
także kartusze herbowe i podtrzymujące je postacie aniołów. Pomimo jednak
podobnego, zwłaszcza do trzymaczy z sarkofagu Zygmunta III, układu ciała
i szat, modelunek postaci na trumnie Aleksandra Karola jest bardziej miękki,
co najłatwiej daje się zauważyć w sposobie potraktowania anielskich skrzydeł.
Także grawerunki wici roślinnej wykazują pewne podobieństwo do grawerun-
ków na bokach wieka Konstancji Austriaczki. Analogicznie jak na trumnach
króla Zygmunta III i królowej Konstancji, na sarkofagu Aleksandra Karola
pojawiają się też elementy przypominające ornament strączkowy (w wiciach
roślinnych), małżowinowy, czy też schweifwerk, co jednak nie powinno dzi-
wić, zważywszy na niewielki odstęp czasu, jaki dzieli powstanie tych zabyt-
ków. Umieszczenie kartusza herbowego w medalionie, podział boków na pola
za pomocą zwężających się ku dołowi pilastrów (il. 8) i wklęsłe boki wieka
trumny Aleksandra Karola przypominają raczej sarkofagi powstałe w pra-
cowni wykształconego na Pomorzu a działającego w Wielkopolsce konwisarza
Jakuba Kanadeja.
Biorąc pod uwagę powyższe spostrzeżenia, można przyjąć, że spotykany
w literaturze przedmiotu pogląd o pochodzeniu sarkofagu Aleksandra Karola
z tego samego ośrodka co cynowe trumny Zygmunta III Wazy i Konstancji
Austriaczki jest słuszny. O ile jednak niezwykłe podobieństwo trumien sarko-
fagów pary królewskiej daje dość dobre podstawy do tego, by zabytki te zwią-
zać z tym samym warsztatem konwisarskim, o tyle w wypadku przypisania
do niego również sarkofagu Aleksandra Karola należałoby chyba zachować
większą ostrożność. Podobieństwa pomiędzy tymi trumnami wytłumaczyć
można ich pochodzeniem z jednego ośrodka artystycznego i zbliżonym cza-
sem powstania, niekiedy także - jak w wypadku kartuszy herbowych - korzy-
staniem z tych samych wzorów. Możliwe jest również, że w powstawaniu sar-
kofagu Aleksandra Karola uczestniczył malarz lub rzeźbiarz pracujący przy
trumnach Zygmunta III i Konstancji Austriaczki. Pomiędzy zabytkami istnieje
jednak zbyt wiele różnic, aby na podstawie samego podobieństwa formy z całą
pewnością stwierdzić, że są one dziełem tego samego warsztatu.
Powyższe rozważania nie wyczerpują oczywiście w całości zagadnienia,
jakim jest pochodzenie, historia i okoliczności powstania wawelskich sarkofa-
gów. Do tej pory nie udało się np. (poza sarkofagiem Stefana Batorego) ziden-
tyfikować warsztatów, w których zostały one wykonane, czy też precyzyjnie
wskazać osób bezpośrednio odpowiedzialnych za ułożenie ich programów
ikonograficznych. Odpowiedzi na te problemy przyniosą być może dalsze
badania archiwalne.
Podjęta tutaj próba weryfikacji dotychczasowych poglądów i uzupełnie-
nia stanu wiedzy na temat sarkofagów króla Zygmunta III Wazy i królowej
O pochodzeniu
sarkofagów
króla
Zygmunta III...
167
i pary królewskiej doszukać się można w użyciu do zaznaczenia krawędzi wieka
i skrzyni listwy ze zbliżonym (choć nie identycznym jak w sarkofagach Zyg-
munta III i Konstancji Austriaczki) motywem akantu. Zbliżony wygląd mają
także kartusze herbowe i podtrzymujące je postacie aniołów. Pomimo jednak
podobnego, zwłaszcza do trzymaczy z sarkofagu Zygmunta III, układu ciała
i szat, modelunek postaci na trumnie Aleksandra Karola jest bardziej miękki,
co najłatwiej daje się zauważyć w sposobie potraktowania anielskich skrzydeł.
Także grawerunki wici roślinnej wykazują pewne podobieństwo do grawerun-
ków na bokach wieka Konstancji Austriaczki. Analogicznie jak na trumnach
króla Zygmunta III i królowej Konstancji, na sarkofagu Aleksandra Karola
pojawiają się też elementy przypominające ornament strączkowy (w wiciach
roślinnych), małżowinowy, czy też schweifwerk, co jednak nie powinno dzi-
wić, zważywszy na niewielki odstęp czasu, jaki dzieli powstanie tych zabyt-
ków. Umieszczenie kartusza herbowego w medalionie, podział boków na pola
za pomocą zwężających się ku dołowi pilastrów (il. 8) i wklęsłe boki wieka
trumny Aleksandra Karola przypominają raczej sarkofagi powstałe w pra-
cowni wykształconego na Pomorzu a działającego w Wielkopolsce konwisarza
Jakuba Kanadeja.
Biorąc pod uwagę powyższe spostrzeżenia, można przyjąć, że spotykany
w literaturze przedmiotu pogląd o pochodzeniu sarkofagu Aleksandra Karola
z tego samego ośrodka co cynowe trumny Zygmunta III Wazy i Konstancji
Austriaczki jest słuszny. O ile jednak niezwykłe podobieństwo trumien sarko-
fagów pary królewskiej daje dość dobre podstawy do tego, by zabytki te zwią-
zać z tym samym warsztatem konwisarskim, o tyle w wypadku przypisania
do niego również sarkofagu Aleksandra Karola należałoby chyba zachować
większą ostrożność. Podobieństwa pomiędzy tymi trumnami wytłumaczyć
można ich pochodzeniem z jednego ośrodka artystycznego i zbliżonym cza-
sem powstania, niekiedy także - jak w wypadku kartuszy herbowych - korzy-
staniem z tych samych wzorów. Możliwe jest również, że w powstawaniu sar-
kofagu Aleksandra Karola uczestniczył malarz lub rzeźbiarz pracujący przy
trumnach Zygmunta III i Konstancji Austriaczki. Pomiędzy zabytkami istnieje
jednak zbyt wiele różnic, aby na podstawie samego podobieństwa formy z całą
pewnością stwierdzić, że są one dziełem tego samego warsztatu.
Powyższe rozważania nie wyczerpują oczywiście w całości zagadnienia,
jakim jest pochodzenie, historia i okoliczności powstania wawelskich sarkofa-
gów. Do tej pory nie udało się np. (poza sarkofagiem Stefana Batorego) ziden-
tyfikować warsztatów, w których zostały one wykonane, czy też precyzyjnie
wskazać osób bezpośrednio odpowiedzialnych za ułożenie ich programów
ikonograficznych. Odpowiedzi na te problemy przyniosą być może dalsze
badania archiwalne.
Podjęta tutaj próba weryfikacji dotychczasowych poglądów i uzupełnie-
nia stanu wiedzy na temat sarkofagów króla Zygmunta III Wazy i królowej
O pochodzeniu
sarkofagów
króla
Zygmunta III...
167