DOI Artikel:
Kriegseisen, Jacek: Addenda do katalogu wystawy Materia światła i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI i XVII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0345
budziło w literaturze wątpliwości. Relief uchodził bowiem za konterfekt cesa-
rza Karola V, następnie cesarza Maksymiliana I. W końcu wskazano w lite-
raturze na związki z dwoma portretami Ferdynanda: drzeworytem Erharda
Schona z 1528 r.14 i reliefem Veita Kelsa z 1532 r. ze zbiorów Kunsthistorisches
Museum w Wiedniu15, jednak wydają się one dalekie od naszego wizerunku
alabastrowego. Nie widać również bliższych powiązań z alabastrowym poli-
chromowanym reliefem z lat 1530-1540 ze zbiorów Bodę Museum w Berlinie,
przedstawiającym cesarza Karola V16. Profilowy portret na prezentowanym
podczas wystawy zabytku można natomiast związać z medalem wykonanym
przez Hansa Schwarza w 1521 r.17, a także z przypisywanym temu samemu
artyście awersem medalu z około 1520 r.18 (ii. 2). Na obu jest przedstawiony,
co potwierdzają inskrypcje, ten sam władca - Karol V. Podobieństwo między
medalami a reliefem alabastrowym dotyczy zarówno fizjonomii sportretowa-
nego o charakterystycznej dla tej rodziny deformacji, a co ważniejsze, rów-
nież szczegółów stroju19. W przypadku pierwszego ze wspomnianych medali
(1521 r.) odstępstwem jest noszony przez władcę inny beret, niż widzimy
to na alabastrowym reliefie i drugim z wymienionych medali (1520 r.), oraz
łańcuch orderu Złotego Runa, który w obu wizerunkach medalowych jest
zawieszony na cienkim łańcuchu na koszuli, natomiast w wizerunku z oma-
wianego reliefu na kollanie umieszczonej na okryciu wierzchnim. Jest jed-
nak charakterystyczne, że twórca rzeźby alabastrowej, bardziej eksponując
zaszczytne odznaczenie, na medalach trudne do dostrzeżenia, zachował zała-
mania i zmarszczenia płaszcza, które są dobrze widoczne na obu medalach.
Wskazują one na wtórność reliefu w stosunku do medali lub wykorzystanie
wspólnego wzoru ikonograficznego.
Alabastrowy profilowy portret arcyksięcia Ferdynanda jest oprawiony
we wtórną drewnianą ramę, do której przybito małymi gwoździkami zło-
cone detale, będące zapewne dodatkami z XIX w.20 Są to dwie, nieco róż-
niące się od siebie pary, wtórnie wykorzystanych elementów biżuteryjnych,
powstałych prawdopodobnie w pierwszej ćwierci XVII w. (il. 3) Wyko-
nano je z odlewanego, cyzelowanego i złoconego białego metalu (srebra?).
14 Wolfgang Hilger, Ikonographie Kaiser Ferdinands I. (1503-1564), Ósterreichische Akade-
mie der Wissenschaften, VerófFentlichungen der Kommission fur Geschichte Ósterreichs, Bd. 3,
Wien 1969, s. 46.
15 Ibidem, s. 63-64, 171 (kat. 138).
16 Materia światła i ciała..., s. 108, kat. 1.2, il. (oprać. Emile van Binnebeke).
17 Richard Kastenholz, Hans Schwarz. Ein Augsburger Bildhauer und Medailleur der Renais-
sance, Berlin 2006, s. 237, kat. 107, il. Autor monografii nie wymienia medalu ze zbiorów
Kunsthistorisches Museum w Wiedniu.
18 Heinz Winter, Glanz des Hauses Habsburg. Die habsburgische Medaille im Munzkabinett
des Kunsthistorischen Museums, Sammlungskataloge des Kunsthistorischen Museums, Bd. 5,
Kataloge der Medaillensammlung, Bd. 1, Wien 2009, s. 72 (kat. 15), tabl. 5 (nr 15).
19 Por. Hilger, Ikonographie Kaiser Ferdinands..., s. 127-128.
20 Materia światła i ciała..., s. 106, kat. 1.2, il. (oprać. Emile van Binnebeke).
Addenda
do katalogu
wystawy...
339
rza Karola V, następnie cesarza Maksymiliana I. W końcu wskazano w lite-
raturze na związki z dwoma portretami Ferdynanda: drzeworytem Erharda
Schona z 1528 r.14 i reliefem Veita Kelsa z 1532 r. ze zbiorów Kunsthistorisches
Museum w Wiedniu15, jednak wydają się one dalekie od naszego wizerunku
alabastrowego. Nie widać również bliższych powiązań z alabastrowym poli-
chromowanym reliefem z lat 1530-1540 ze zbiorów Bodę Museum w Berlinie,
przedstawiającym cesarza Karola V16. Profilowy portret na prezentowanym
podczas wystawy zabytku można natomiast związać z medalem wykonanym
przez Hansa Schwarza w 1521 r.17, a także z przypisywanym temu samemu
artyście awersem medalu z około 1520 r.18 (ii. 2). Na obu jest przedstawiony,
co potwierdzają inskrypcje, ten sam władca - Karol V. Podobieństwo między
medalami a reliefem alabastrowym dotyczy zarówno fizjonomii sportretowa-
nego o charakterystycznej dla tej rodziny deformacji, a co ważniejsze, rów-
nież szczegółów stroju19. W przypadku pierwszego ze wspomnianych medali
(1521 r.) odstępstwem jest noszony przez władcę inny beret, niż widzimy
to na alabastrowym reliefie i drugim z wymienionych medali (1520 r.), oraz
łańcuch orderu Złotego Runa, który w obu wizerunkach medalowych jest
zawieszony na cienkim łańcuchu na koszuli, natomiast w wizerunku z oma-
wianego reliefu na kollanie umieszczonej na okryciu wierzchnim. Jest jed-
nak charakterystyczne, że twórca rzeźby alabastrowej, bardziej eksponując
zaszczytne odznaczenie, na medalach trudne do dostrzeżenia, zachował zała-
mania i zmarszczenia płaszcza, które są dobrze widoczne na obu medalach.
Wskazują one na wtórność reliefu w stosunku do medali lub wykorzystanie
wspólnego wzoru ikonograficznego.
Alabastrowy profilowy portret arcyksięcia Ferdynanda jest oprawiony
we wtórną drewnianą ramę, do której przybito małymi gwoździkami zło-
cone detale, będące zapewne dodatkami z XIX w.20 Są to dwie, nieco róż-
niące się od siebie pary, wtórnie wykorzystanych elementów biżuteryjnych,
powstałych prawdopodobnie w pierwszej ćwierci XVII w. (il. 3) Wyko-
nano je z odlewanego, cyzelowanego i złoconego białego metalu (srebra?).
14 Wolfgang Hilger, Ikonographie Kaiser Ferdinands I. (1503-1564), Ósterreichische Akade-
mie der Wissenschaften, VerófFentlichungen der Kommission fur Geschichte Ósterreichs, Bd. 3,
Wien 1969, s. 46.
15 Ibidem, s. 63-64, 171 (kat. 138).
16 Materia światła i ciała..., s. 108, kat. 1.2, il. (oprać. Emile van Binnebeke).
17 Richard Kastenholz, Hans Schwarz. Ein Augsburger Bildhauer und Medailleur der Renais-
sance, Berlin 2006, s. 237, kat. 107, il. Autor monografii nie wymienia medalu ze zbiorów
Kunsthistorisches Museum w Wiedniu.
18 Heinz Winter, Glanz des Hauses Habsburg. Die habsburgische Medaille im Munzkabinett
des Kunsthistorischen Museums, Sammlungskataloge des Kunsthistorischen Museums, Bd. 5,
Kataloge der Medaillensammlung, Bd. 1, Wien 2009, s. 72 (kat. 15), tabl. 5 (nr 15).
19 Por. Hilger, Ikonographie Kaiser Ferdinands..., s. 127-128.
20 Materia światła i ciała..., s. 106, kat. 1.2, il. (oprać. Emile van Binnebeke).
Addenda
do katalogu
wystawy...
339