DOI article:
Wróblewska, Marta: Gdańskie instytucje kultury jako miejsca (jakiej?) pamięci
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.52466#0269
Marta Wróblewska
Gdańska Galeria Guntera Grassa
ORCID: 0000-0002-4184-7975
Gdańskie instytucje kultury jako miejsca
(jakiej?) pamięci
DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2018.17.ll
W poniższym tekście podejmuję próbę przedstawienia zarysu obecnego stanu
zjawisk związanych z procesem budowania postkomunistycznej tożsamości
kulturowej Gdańska w odniesieniu do lokalnej pamięci i dziedzictwa kulturo-
wego oraz w kontekście praktyk wybranych gdańskich instytucji kultury Przez
„instytucje kultury” rozumiem te jednostki, które poprzez swoją działalność
poddają muzealizacji zjawiska definiujące pamięć kulturową Gdańska i gdań-
szczan. Zaliczam do nich nie tylko muzea, lecz także te placówki, które nie
działając w oparciu o ustawę o muzeach, posiadają własne kolekcje i wystawy
stałe, za pomocą których prezentują narracje związane z pamięcią1.
Mówiąc o kształtowaniu pamięci kulturowej oraz związanej z nią tożsamo-
ści zbiorowej danego miasta czy regionu, należy jednocześnie myśleć o całej
strategii tworzenia i rozwijania tzw. kultury pamięci. Nierozerwalną jej częścią
jest powstawanie wielorakich i ogólnodostępnych instytucji, w tym muzeów,
pomników, a także uroczystości upamiętniających2. Częściami składowymi
tej działalności są także profilowanie dziedzictwa kulturowego przez władze
lokalne, gromadzenie kolekcji i prezentowanie określonych narracji w ramach
publicznych instytucji kultury.
Nadrzędna rola upamiętniania związana z działalnością wielu gdańskich
instytucji kultury zachęca do postrzegania ich, za Janem Assmannem, jako
„miejsc pamięci”3 (termin lieux de memoire wprowadzony przez Pierrea Norę)
bądź też „figur (czy obrazów) pamięci”, za Mauricem Halbwachsem (Erin-
nerungsbilder, czasami także w polskich przekładach występujących jako
„wspomnienia-obrazy”4). Według Nory miejsca pamięci odgrywają jedno-
cześnie rolę materialną, symboliczną i funkcjonalną5. Autorzy leksykonu
1 M.in. Europejskie Centrum Solidarności, Gdańska Galeria Guntera Grassa, Dom Daniela
Chodowieckiego i Guntera Grassa.
2 Aleida Assmann, Wprowadzenie: o krytyce, popularności i adekwatności terminu „pamięć”
[w:] Między historią a pamięcią. Antologia, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Warszawa 2013, s. 9.
3 Jan Assmann, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywili-
zacjach starożytnych, tłum. Anna Kryczyńska-Pham, red. Robert Traba, Warszawa 2016, s. 157.
4 Maurice Halbwachs, Społeczne ramy pamięci, przeł. Marcin Król, Warszawa 1969,
s154-155.
5 Pierre Nora, Entre memoire et histoire. Laproblematiąue des lieux [w:] Les Lieux de memoire,
t. 1, La Republiąue, red. Pierre Nora, Paryż 1984, s. 34.
269
Gdańska Galeria Guntera Grassa
ORCID: 0000-0002-4184-7975
Gdańskie instytucje kultury jako miejsca
(jakiej?) pamięci
DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2018.17.ll
W poniższym tekście podejmuję próbę przedstawienia zarysu obecnego stanu
zjawisk związanych z procesem budowania postkomunistycznej tożsamości
kulturowej Gdańska w odniesieniu do lokalnej pamięci i dziedzictwa kulturo-
wego oraz w kontekście praktyk wybranych gdańskich instytucji kultury Przez
„instytucje kultury” rozumiem te jednostki, które poprzez swoją działalność
poddają muzealizacji zjawiska definiujące pamięć kulturową Gdańska i gdań-
szczan. Zaliczam do nich nie tylko muzea, lecz także te placówki, które nie
działając w oparciu o ustawę o muzeach, posiadają własne kolekcje i wystawy
stałe, za pomocą których prezentują narracje związane z pamięcią1.
Mówiąc o kształtowaniu pamięci kulturowej oraz związanej z nią tożsamo-
ści zbiorowej danego miasta czy regionu, należy jednocześnie myśleć o całej
strategii tworzenia i rozwijania tzw. kultury pamięci. Nierozerwalną jej częścią
jest powstawanie wielorakich i ogólnodostępnych instytucji, w tym muzeów,
pomników, a także uroczystości upamiętniających2. Częściami składowymi
tej działalności są także profilowanie dziedzictwa kulturowego przez władze
lokalne, gromadzenie kolekcji i prezentowanie określonych narracji w ramach
publicznych instytucji kultury.
Nadrzędna rola upamiętniania związana z działalnością wielu gdańskich
instytucji kultury zachęca do postrzegania ich, za Janem Assmannem, jako
„miejsc pamięci”3 (termin lieux de memoire wprowadzony przez Pierrea Norę)
bądź też „figur (czy obrazów) pamięci”, za Mauricem Halbwachsem (Erin-
nerungsbilder, czasami także w polskich przekładach występujących jako
„wspomnienia-obrazy”4). Według Nory miejsca pamięci odgrywają jedno-
cześnie rolę materialną, symboliczną i funkcjonalną5. Autorzy leksykonu
1 M.in. Europejskie Centrum Solidarności, Gdańska Galeria Guntera Grassa, Dom Daniela
Chodowieckiego i Guntera Grassa.
2 Aleida Assmann, Wprowadzenie: o krytyce, popularności i adekwatności terminu „pamięć”
[w:] Między historią a pamięcią. Antologia, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Warszawa 2013, s. 9.
3 Jan Assmann, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywili-
zacjach starożytnych, tłum. Anna Kryczyńska-Pham, red. Robert Traba, Warszawa 2016, s. 157.
4 Maurice Halbwachs, Społeczne ramy pamięci, przeł. Marcin Król, Warszawa 1969,
s154-155.
5 Pierre Nora, Entre memoire et histoire. Laproblematiąue des lieux [w:] Les Lieux de memoire,
t. 1, La Republiąue, red. Pierre Nora, Paryż 1984, s. 34.
269