Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Editor]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Editor]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (22.2023)

II. 12. Szafa relikwiarzowa
z Kwidzyna, grupa rycerzy
(wg Bernharda Engela), koniec XIV
i początek XV w., repr. za: Bernhard
Engel, Waffengeschichtliche Studien
aus dem Deutschordensgebiet,
„Zeitschrift für Historische Waffen-
und Kostümkunde" 19002-19025,
Bd. 2, s. 348-349

podniesione zasłony. Przedstawiono tu dwa rodzaje
zasłon mocowanych na dwóch zawiasach skroniowych,
lub (w jednym przypadku zasłona klapowa mocowana
na zawiasie czołowym?) schematycznie zaprezento-
wanych, które być może należy uznać za „psi pysk",
oraz zasłonę bardziej przypominającą wczesne zasłony
klapowe. Można wskazać kilka analogii dla zaprezento-
wanych hełmów.
Analogię dla hełmu noszonego przez rycerza znaj-
dującego się na pierwszym planie omawianego ma-
lowidła mogą stanowić wizury z hełmów ukazanych
we freskach z zamku Sabbionara (Avio) w Lombardii.
W dziele tym, pochodzącym z ok. 1340 r., podjęto temat
walk Gwelfów i Gibelinów (il. 13)46.
Kolejną analogią jest zasłona przedstawiona
w niemieckim rękopisie z Bayerische Staatsbibliothek
(ok. 1400-1410) Speculum humanae salvationis, fol. lOr
(il. 14)47. Pewne podobieństwo można dostrzec również
w zasłonie ukazanej na nagrobku Heinricha von Molt-
kego z Doberaner Münster, Bad Doberan, na terenie
Meklemburgii z ok. 1404 r. (il. 15)48, oraz w tzw. Oł-
tarzu Berswordtów Konrada von Soest z Dortmun-
du z ok. 1395 r. W tym drugim przypadku wizura hełmu
jest nieco inna49. Natomiast analogię dla zasłony klapo-
wej może stanowić wspomniane znalezisko w postaci
przyłbicy z Olsztyna. To okaz zdekompletowany, gdyż
brakuje w nim właśnie zasłony, ale według Andrzeja
Nowakowskiego miała ona formę klapową, mocowa-
ną na zawiasie czołowym50. Dzwon hełmu o łagodnym
Engel, Waffengeschichtliche Studien..., Bd. 2, s. 348-349, Fig. 1;
Nowakowski, Uzbrojenie wojsk krzyżackich..., s. 135, il. 40; Kwiat-
kowski Wojska..., s. 382, il. 70c.

46 David Nicolle, Arms and Armour of the Crusadin Era 1050-1350. Western Europe and
Crusader States, London 1999, s. 242-243, il. 658u.
47 Speculum humanae salvationis verdeutschtin prosa, Bayerische Staatsbiblithek, http://
daten.digitale-sammlungen.de/0007/bsb00074542/images/index.html?id=00074542&seite=23
&fip=193.174.98.30&nativeno=&groesser=300%25 [dostęp: 27.02.2024].
48 Friedrich Schlie, Kunst- und Geschichts-denkmäler des Grossherzogthums Mecklenburg-
-Schwerin, Bd. 3, Schwerin 1899, http://effigiesandbrasses.com/3034/2624/ [dostęp: 5.06.2019].
49 Zob. [hasło] Ołtarz Berswordtów, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/O%C5%82tarz_
Berswordt%C3%B3w#/media/Plik:Berswordt-Altar-Mitte.jpg [dostęp: 27.02.2024]. Na temat
Ołtarza Berstwoldtów: Konrad Lorenz, Die Εν. St. Marienkirche zu Dortmund, Dortmund 1981;
Andrea Zupancic, Thomas Schilp, Der Berswordt-Meister und die Dortmunder Malerei um 1400:
Stadtkultur im Spätmittelalter, Bielefeld 2002.
50 Nowakowski, Średniowieczny hełm..., s. 153.

18