Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (22.2023)

Także inne sceny z cyklu przedstawień św. Anny i Marii wykonane w Szą-
bruku nie prezentują się jednoznacznie. Wprawdzie Ewangelia Pseudo-Mateusza
wspomina o spotkaniu Joachima z kapłanem Ischarem, ale, jeśli faktycznie mamy
do czynienia z tym motywem ikonograficznym, został on ukazany w błędnej
kolejności. Zgodnie z Ewangelią Pseudo-Mateusza, Joachim pozostawał bez-
dzietny, toteż ofiara, którą złożył on i jego towarzysze w obecności kapłana
Isehara, została odrzucona, w związku z czym udał się na pustynię, by przeby-
wać w odosobnieniu. Dopiero objawienie anioła i informacja o spodziewanym
potomstwie sprawiła, że Joachim powrócił i spotkał się ze św. Anną przy Złotej
Bramie10. Jasno określona w tym przekazie kolejność wydarzeń została zabu-
rzona w malowidłach sząbruckich, co zarazem podważyło logikę ciągu narra-
cyjnego: objawienie się anioła Joachimowi umieszczono przed sceną odrzuce-
nia ofiary. Jednak ze względu na ukazanie w scenie odrzucenia ofiary postaci
św. Anny i św. Joachima nie ma wątpliwości odnośnie do przynależności sceny
do legendy właśnie tej świętej.
Na tej samej ścianie, w najwyższym pasie dekoracji, przedstawiono wize-
runki apostołów oraz dwie święte: św. Katarzynę11 i św. Małgorzatę - tę drugą
można zidentyfikować na podstawie fragmentarycznie zachowanego jej atry-
butu, tj. włóczni. Znajdujący się obok cykl apostolski również nie zachował się
w całości. Całkowicie lub częściowo widoczne są przedstawienia jedenastu
apostołów. Zostali oni zgrupowani po dwóch w polu, z wyjątkiem środkowej
części, gdzie widoczny jest tylko jeden apostoł. Zarówno ta scena, jak i rozpo-
czynające cykl przedstawienie św. Andrzeja i innego, niezidentyfikowanego
apostoła, są poważnie uszkodzone, co utrudnia prawidłową identyfikację. Praw-
dopodobnie również nieczytelna scena poprzedzająca była pierwotnie związana
z tym wątkiem narracyjnym. Apostołowie zobrazowani od zachodu to kolejno:
niezidentyfikowany apostoł (postać silnie uszkodzona, widoczny tylko dolny
i boczny fragment szat), św. Andrzej, św. Jakub Mniejszy (?), św. Jan Ewangelista,
niezidentyfikowany apostoł (św. Mateusz?), św. Bartłomiej, św. Maciej, św. Filip,
św. Juda Tadeusz, św. Jakub Większy, niezidentyfikowany apostoł.
Na ścianie północnej znajduje się ponadto wielkogabarytowe przedstawienie
św. Jerzego na koniu, walczącego ze smokiem, będące największą sceną na tej
ścianie kościoła (il. 9). Pod względem rozmiarów konkurować z nim może
jedynie scena sądu ostatecznego, zajmująca północną część ściany wschodniej,
nieczytelna w dolnej partii. Pozostałą część ściany wschodniej oraz zachowany
fragment ściany południowej zajmują sceny chrystologiczne: wjazd do Jero-
zolimy, ostatnia wieczerza, obmycie nóg, Jezus na Górze Oliwnej, pojmanie
Chrystusa, biczowanie, Chrystus przed Herodem, ukoronowanie cierniem,
Chrystus przed arcykapłanem, Chrystus przed Piłatem, odarcie z szat, przybicie

Między
centrum
a peryfer-
iami...

10 Ibidem, s. 329.

11 Zob. omówienie przesłanek skłaniających do identyfikacji postaci jako św. Katarzyny
w dalszej części artykułu.

69