DOI article:
Perkowska, Krystyna: Dom Meblowy w Gdańsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0195
Krystyna socrealizmu środowisko polskich architektów przyjęło pozytywnie. Koncepcja
Perkowska odejścia od przebrzmiałej estetyki i powrotu do wypracowanych w modernizmie
zasad została szerzej zrealizowana w 1956 r., po Ogólnopolskiej Naradzie Archi-
tektów. Podczas tego spotkania oficjalnie uznano socrealizm za ślepą uliczkę8.
Stanowisko przedstawicieli architektów uzyskało wsparcie ze strony władz
PRL - m.in. ówczesnego premiera Józefa Cyrankiewicza, który za niezbędne roz-
wiązania uznał: uwzględnianie krytycznych opinii fachowców, wolną dyskusję
nad architekturą oraz - co było rewolucyjną zmianą w stosunku do poprzedniego
okresu - czerpanie inspiracji z osiągnięć Zachodu9.
W związku z nastaniem odwilży10 i otwarciem przed architektami nowych
możliwości zaczęły powstawać budynki, których projekty w czasach socre-
alizmu nie zostałyby dopuszczone do realizacji11. Jednym z typów obiektu
cieszących się w tym okresie popularnością był wolnostojący pawilon,
rozumiany wówczas jako niewysoki, horyzontalny budynek, często mocno
przeszklony. Taka forma pawilonu - realizowana w stosunkowo heteroge-
niczny sposób - pojawiła się oczywiście już w dwudziestoleciu międzywojen-
nym. Wybudowano wtedy m.in. pawilon restauracji Kornhaus w Dessau z lat
1929-1930 zaprojektowany przez Carla Fiegera12, a także Dom nr 4 (Pittsburgh
House of Glass) z tzw. Miasta Jutra, zaprezentowany podczas Wystawy Świa-
towej w Nowym Jorku w 1939 r., projektu pracowni Landefeld & Hatch13.
W Polsce na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w. takie roz-
wiązania zaczęto stosować w obiektach pełniących funkcje handlowe i gastro-
nomiczne. Wśród najbardziej znanych realizacji można wymienić pawilon
Domu Meblowego „Emilia" w Warszawie (Marian Kuźniar, Hanna Lewicka,
Czesław Wegner, 1964-1970)14 czy Dom Turysty PTTK Miramar w Sopocie
2011, nr 10, s. 181-182; zob. także (jako tekst źródłowy): Adam Kotarbiński, Na drodze ku rea-
lizmowi socjalistycznemu w architekturze, Warszawa 1952.
8 „Będziemy wam pomagać, nie przeszkadzając" Premier Józef Cyrankiewicz o zadaniach
architektów, „Stolica. Warszawski tygodnik ilustrowany” 1956, nr 14, s. 2.
9 Ibidem, s.3.
10 Jerzy Smulski, [hasło] Odwilż [w:] Słownik realizmu socjalistycznego, red. Zdzisław Łapiń-
ski, Wojciech Tomasik, Kraków 2004, s. 163-167.
11 Adam Kotarbiński, Techniczno-ekonomiczne i inne uwarunkowania rozwoju urbanistyki
i architektury [w:] idem, Rozwój urbanistyki i architektury polskiej w latach 1944-1964. Próba
charakterystyki krytycznej, Warszawa 1967, s. 74.
12 Kornhaus by Carl Fieger (1929-30), Bauhaus Dessau, https://www.bauhaus-dessau.
de/ en/architecture/bauhaus-buildings-in-dessau/kornhaus.html?highlight=kornhaus
[dostęp: 8.06.2023].
13 House # 4- Pittsburgh House of Glass, 1939nyworldsfair.com, https://www.1939nyworldsfair.
com/worlds_fair/wf_tour/town_tomorrow/House-04.htm# [dostęp: 8.06.2023].
14 Łukasz Bireta, Aleksandra Kędziorek, Cezary Lisowski, Szklane duchy. Ο architekturze
Emilii i znikających pawilonach handlowych Warszawy [w:] Łukasz Bireta, Aleksandra Kędziorek,
Cezary Lisowski, Błażej Brzostek, Marcel Andino Velez, Emilia. Meble, muzeum, modernizm,
Kraków-Warszawa 2016, s. 103.
194
Perkowska odejścia od przebrzmiałej estetyki i powrotu do wypracowanych w modernizmie
zasad została szerzej zrealizowana w 1956 r., po Ogólnopolskiej Naradzie Archi-
tektów. Podczas tego spotkania oficjalnie uznano socrealizm za ślepą uliczkę8.
Stanowisko przedstawicieli architektów uzyskało wsparcie ze strony władz
PRL - m.in. ówczesnego premiera Józefa Cyrankiewicza, który za niezbędne roz-
wiązania uznał: uwzględnianie krytycznych opinii fachowców, wolną dyskusję
nad architekturą oraz - co było rewolucyjną zmianą w stosunku do poprzedniego
okresu - czerpanie inspiracji z osiągnięć Zachodu9.
W związku z nastaniem odwilży10 i otwarciem przed architektami nowych
możliwości zaczęły powstawać budynki, których projekty w czasach socre-
alizmu nie zostałyby dopuszczone do realizacji11. Jednym z typów obiektu
cieszących się w tym okresie popularnością był wolnostojący pawilon,
rozumiany wówczas jako niewysoki, horyzontalny budynek, często mocno
przeszklony. Taka forma pawilonu - realizowana w stosunkowo heteroge-
niczny sposób - pojawiła się oczywiście już w dwudziestoleciu międzywojen-
nym. Wybudowano wtedy m.in. pawilon restauracji Kornhaus w Dessau z lat
1929-1930 zaprojektowany przez Carla Fiegera12, a także Dom nr 4 (Pittsburgh
House of Glass) z tzw. Miasta Jutra, zaprezentowany podczas Wystawy Świa-
towej w Nowym Jorku w 1939 r., projektu pracowni Landefeld & Hatch13.
W Polsce na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w. takie roz-
wiązania zaczęto stosować w obiektach pełniących funkcje handlowe i gastro-
nomiczne. Wśród najbardziej znanych realizacji można wymienić pawilon
Domu Meblowego „Emilia" w Warszawie (Marian Kuźniar, Hanna Lewicka,
Czesław Wegner, 1964-1970)14 czy Dom Turysty PTTK Miramar w Sopocie
2011, nr 10, s. 181-182; zob. także (jako tekst źródłowy): Adam Kotarbiński, Na drodze ku rea-
lizmowi socjalistycznemu w architekturze, Warszawa 1952.
8 „Będziemy wam pomagać, nie przeszkadzając" Premier Józef Cyrankiewicz o zadaniach
architektów, „Stolica. Warszawski tygodnik ilustrowany” 1956, nr 14, s. 2.
9 Ibidem, s.3.
10 Jerzy Smulski, [hasło] Odwilż [w:] Słownik realizmu socjalistycznego, red. Zdzisław Łapiń-
ski, Wojciech Tomasik, Kraków 2004, s. 163-167.
11 Adam Kotarbiński, Techniczno-ekonomiczne i inne uwarunkowania rozwoju urbanistyki
i architektury [w:] idem, Rozwój urbanistyki i architektury polskiej w latach 1944-1964. Próba
charakterystyki krytycznej, Warszawa 1967, s. 74.
12 Kornhaus by Carl Fieger (1929-30), Bauhaus Dessau, https://www.bauhaus-dessau.
de/ en/architecture/bauhaus-buildings-in-dessau/kornhaus.html?highlight=kornhaus
[dostęp: 8.06.2023].
13 House # 4- Pittsburgh House of Glass, 1939nyworldsfair.com, https://www.1939nyworldsfair.
com/worlds_fair/wf_tour/town_tomorrow/House-04.htm# [dostęp: 8.06.2023].
14 Łukasz Bireta, Aleksandra Kędziorek, Cezary Lisowski, Szklane duchy. Ο architekturze
Emilii i znikających pawilonach handlowych Warszawy [w:] Łukasz Bireta, Aleksandra Kędziorek,
Cezary Lisowski, Błażej Brzostek, Marcel Andino Velez, Emilia. Meble, muzeum, modernizm,
Kraków-Warszawa 2016, s. 103.
194