DOI article:
Perkowska, Krystyna: Dom Meblowy w Gdańsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0196
(Stanisław Sowiński, 1963)15. Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza
architektury pawilonu w okresie odwilży na przykładzie dawnego Domu Meb-
lowego w Gdańsku, z uwzględnieniem okoliczności wpływających na wybór
takiej formy architektonicznej i funkcjonowania obiektu w tkance miejskiej.
Dom Meblowy był jednym z najbardziej znanych obiektów modernistycz-
nych wybudowanych w Gdańsku w okresie odwilży. Wzniesiony przy ulicy Wały
Jagiellońskie 2/4, w bezpośrednim sąsiedztwie Bramy Wyżynnej, został udostęp-
niony klientom 27 listopada 1961 r.16 Zgodnie z założeniami modernistycznej
architektury komercyjnej z pierwszej połowy XX w. (ukształtowanymi m.in. pod
wpływem gliwickich i wrocławskich realizacji obiektów handlowych projektu
Ericha Mendelsohna17) budynkowi nadano formę z horyzontalnymi przeszkle-
niami, której głównym celem było przede wszystkim zapewnienie funkcji wysta-
wienniczej. Dobrze spełniała ją zaadaptowana bryła pawilonu wystawienniczego,
z elewacją z założenia służącą do eksponowania wnętrz i towarów. Natomiast
dzięki zastosowaniu nowoczesnych w lokalnym kontekście rozwiązań Dom
Meblowy zyskiwał również charakter reprezentacyjny.
Pawilon składa się z dwóch kondygnacji naziemnych i podpiwniczenia. Kon-
strukcja budynku opiera się na stalowym szkielecie. Większość ścian zewnętrz-
nych ma charakter osłonowy - wykonano je ze szkła, jedynie niewielkie frag-
menty ścian parteru są murowane. Piętro jest na całym obwodzie wysunięte
o 1 m względem parteru. Od strony wschodniej do złożonej z dwóch hory-
zontalnych prostopadłościanów bryły pawilonu została dobudowana klatka
schodowa (w typie tzw. schodów dywanowych), połączona z pozostałą częścią
budynku krótkim, żelbetowym łącznikiem. Ściany klatki schodowej od strony
placu Targu Węglowego oraz od strony korpusu budynku są wypukłe (il. 1, 3).
W pierwotnej wersji budynku wejście główne znajdowało się od strony połu-
dniowej, czyli od strony Traktu Królewskiego. Wąskie, białe pasy między par-
terem a piętrem oraz nad piętrem wprowadzały podział horyzontalny elewacji.
Podział pionowy, a jednocześnie charakterystyczny rytm, zapewniały wąskie,
jasne ramy okienne18. Elewację od strony ulicy Wały Jagiellońskie i klatkę scho-
dową pawilonu pierwotnie zdobiły neony z nazwą obiektu. Wnętrze budynku
miało tworzyć atmosferę nowoczesności. „Pawilon ze stali i szkła", jak pisano
o nim w ówczesnej prasie, miały zdobić podłogi pokryte tworzywem sztucznym,
wystrój wnętrz miał być profesjonalnie zaprojektowany19. Dzięki przeszklonej
Dom Meblowy
w Gdańsku
15 Doc. dr inż. arch. Stanisław Zofia Aleksander Sowiński, In memoriam. Pamięci Architek-
tów Polskich, https://www.archimemory.pl/pokaz/stanislaw_zofia_aleksander_sowinski,3402
[dostęp: 9.06.2023].
16 Niezliczone tłumy oblegały wczoraj nowo otwarty pawilon meblowy, „Dziennik Bałtycki”
1961, nr 284, s. 6.
17 Małgorzata Omilanowska, Świątynie handlu: warszawska architektura komercyjna doby
wielkomiejskiej, Warszawa 2004, s. 256-257.
18 Przeszklenie parteru zabezpieczono balustradą podwieszoną na wysokości ok. 1 m.
19 Już buduje się pawilon meblowy ze szkła i stali, „Dziennik Bałtycki” 1960, nr 85, s. 6.
195
architektury pawilonu w okresie odwilży na przykładzie dawnego Domu Meb-
lowego w Gdańsku, z uwzględnieniem okoliczności wpływających na wybór
takiej formy architektonicznej i funkcjonowania obiektu w tkance miejskiej.
Dom Meblowy był jednym z najbardziej znanych obiektów modernistycz-
nych wybudowanych w Gdańsku w okresie odwilży. Wzniesiony przy ulicy Wały
Jagiellońskie 2/4, w bezpośrednim sąsiedztwie Bramy Wyżynnej, został udostęp-
niony klientom 27 listopada 1961 r.16 Zgodnie z założeniami modernistycznej
architektury komercyjnej z pierwszej połowy XX w. (ukształtowanymi m.in. pod
wpływem gliwickich i wrocławskich realizacji obiektów handlowych projektu
Ericha Mendelsohna17) budynkowi nadano formę z horyzontalnymi przeszkle-
niami, której głównym celem było przede wszystkim zapewnienie funkcji wysta-
wienniczej. Dobrze spełniała ją zaadaptowana bryła pawilonu wystawienniczego,
z elewacją z założenia służącą do eksponowania wnętrz i towarów. Natomiast
dzięki zastosowaniu nowoczesnych w lokalnym kontekście rozwiązań Dom
Meblowy zyskiwał również charakter reprezentacyjny.
Pawilon składa się z dwóch kondygnacji naziemnych i podpiwniczenia. Kon-
strukcja budynku opiera się na stalowym szkielecie. Większość ścian zewnętrz-
nych ma charakter osłonowy - wykonano je ze szkła, jedynie niewielkie frag-
menty ścian parteru są murowane. Piętro jest na całym obwodzie wysunięte
o 1 m względem parteru. Od strony wschodniej do złożonej z dwóch hory-
zontalnych prostopadłościanów bryły pawilonu została dobudowana klatka
schodowa (w typie tzw. schodów dywanowych), połączona z pozostałą częścią
budynku krótkim, żelbetowym łącznikiem. Ściany klatki schodowej od strony
placu Targu Węglowego oraz od strony korpusu budynku są wypukłe (il. 1, 3).
W pierwotnej wersji budynku wejście główne znajdowało się od strony połu-
dniowej, czyli od strony Traktu Królewskiego. Wąskie, białe pasy między par-
terem a piętrem oraz nad piętrem wprowadzały podział horyzontalny elewacji.
Podział pionowy, a jednocześnie charakterystyczny rytm, zapewniały wąskie,
jasne ramy okienne18. Elewację od strony ulicy Wały Jagiellońskie i klatkę scho-
dową pawilonu pierwotnie zdobiły neony z nazwą obiektu. Wnętrze budynku
miało tworzyć atmosferę nowoczesności. „Pawilon ze stali i szkła", jak pisano
o nim w ówczesnej prasie, miały zdobić podłogi pokryte tworzywem sztucznym,
wystrój wnętrz miał być profesjonalnie zaprojektowany19. Dzięki przeszklonej
Dom Meblowy
w Gdańsku
15 Doc. dr inż. arch. Stanisław Zofia Aleksander Sowiński, In memoriam. Pamięci Architek-
tów Polskich, https://www.archimemory.pl/pokaz/stanislaw_zofia_aleksander_sowinski,3402
[dostęp: 9.06.2023].
16 Niezliczone tłumy oblegały wczoraj nowo otwarty pawilon meblowy, „Dziennik Bałtycki”
1961, nr 284, s. 6.
17 Małgorzata Omilanowska, Świątynie handlu: warszawska architektura komercyjna doby
wielkomiejskiej, Warszawa 2004, s. 256-257.
18 Przeszklenie parteru zabezpieczono balustradą podwieszoną na wysokości ok. 1 m.
19 Już buduje się pawilon meblowy ze szkła i stali, „Dziennik Bałtycki” 1960, nr 85, s. 6.
195