DOI Artikel:
Strzałkowski, Zbigniew: Obraz Opłakiwanie Chrystusa z Czarnego Potoka w Tarnowskim Muzeum Diecezjalnym
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29198#0108
96
ZBIGNIEW STRZAŁKOWSKI
leżącego na Kamieniu Namaszczenia, podczas gdy włoskie ujęcia ukazują
tumbę grobową.
Z zachowanych polskich zabytków malarstwa tablicowego ilustrują-
cych Opłakiwanie należy wymienić jedną z kwater polip tyku toruńskie-
go (ok. 1390 r.). Górną część kwatery zajmuje Zdjęcie z krzyża, pod któ-
rym odbywa się Lamentacja
Chomranicki obraz pozostaje ujęciem bez precedensu, jeśli chodzi
o motyw Opłakiwania, z racji wiszących łotrów, przez co zakres treścio-
wy tej sceny jest wzbogacony i pod tym względem stanowi dalszy ciąg
obrazu z ołtarza św. Barbary we Wrocławiu. Ośmiofigurowa sceneria na-
wiązuje bardziej do rozwiązań śląskich i czeskich niż wcześniejszych
kompozycji włoskich XIV w., od których różni je układ Chrystusa oraz
horyzontalno-równoległa perspektywa.
W daleko idącym przypuszczeniu można widzieć powstanie obrazu
chomranickiego w kręgu inspiracji teologicznej kwatery skrzydeł ołta-
rza z Ptaszkowej, gdzie w scenie Bożego Narodzenia Najświętsza Maria
Panna adoruje Dzieciątko. W obu wypadkach przez adorację należy
rozumieć wyższy sens zamykający się w symbolicznej treści Eucharystii,
gdzie śmierć Chrystusa jest konsekwencją podjęcia misji Odkupienia.
Od chomranickiego Opłakiwania poprzez obraz z Czarnego Potoka,
Starego Sącza, Żywca do kwater o podobnej treści z poliptyku domini-
kańskiego, mariackiego i olkuskiego prowadzi droga rozwojowa tego uję-
cia w małopolskiej plastyce XV w.
Rozwijający się kult Męki Pańskiej wymagał, aby obok uplastycz-
nień momentów pasji łączyć je w cykl zgodny z historycznym rozwojem
wypadków, toteż średniowieczne tryptyki konstruowano w myśl tych
zasad.
Analizując ideowo-genetyczne przesłanki wpływające na rozwój mo-
tywu Opłakiwania nie sposób jest pominąć problem Pieta. W rozwiąza-
niach bizantyńskich Threnu można mówić o samoistnej Pieta, gdyż ar-
tyści świadomie wysuwali na plan pierwszy postać Maryi z ciałem Syna,
zwracając przez to uwagę na zasadniczy moment — Pieta. Włoska sztu-
ka w poczuciu dosłownej interpretacji Pisma św., wprowadzając wielo-
figurowy wątek, zatraciła ów specyficzny pierwiastek dramatyczny, jak-
kolwiek pewne rozwiązania wskazują na wyeksponowanie z bryły kom-
pozycyjnej Matki z Synem. Dopiero rzeźbione ujęcia Pieta dopomogły
artystom dostrzec w Lamentacji przede wszystkim dramat Matki Boskiej
Bolesnej. Motyw ten wzbogacony został nowymi cechami pod niewątpli-
wym wpływem pism Pseudo-Bonawentury oraz teatru misteryjnego,
gdzie między Zdjęciem z krzyża a Złożeniem do grobu akcja jakby się
zatrzymała, aby ukazać w Opłakiwaniu bolesną skargę Matki Bożej.
48 Sztuka sakralna. tu Polsce, praca zbiorowa, Warszawa 1958, fig. 17.
ZBIGNIEW STRZAŁKOWSKI
leżącego na Kamieniu Namaszczenia, podczas gdy włoskie ujęcia ukazują
tumbę grobową.
Z zachowanych polskich zabytków malarstwa tablicowego ilustrują-
cych Opłakiwanie należy wymienić jedną z kwater polip tyku toruńskie-
go (ok. 1390 r.). Górną część kwatery zajmuje Zdjęcie z krzyża, pod któ-
rym odbywa się Lamentacja
Chomranicki obraz pozostaje ujęciem bez precedensu, jeśli chodzi
o motyw Opłakiwania, z racji wiszących łotrów, przez co zakres treścio-
wy tej sceny jest wzbogacony i pod tym względem stanowi dalszy ciąg
obrazu z ołtarza św. Barbary we Wrocławiu. Ośmiofigurowa sceneria na-
wiązuje bardziej do rozwiązań śląskich i czeskich niż wcześniejszych
kompozycji włoskich XIV w., od których różni je układ Chrystusa oraz
horyzontalno-równoległa perspektywa.
W daleko idącym przypuszczeniu można widzieć powstanie obrazu
chomranickiego w kręgu inspiracji teologicznej kwatery skrzydeł ołta-
rza z Ptaszkowej, gdzie w scenie Bożego Narodzenia Najświętsza Maria
Panna adoruje Dzieciątko. W obu wypadkach przez adorację należy
rozumieć wyższy sens zamykający się w symbolicznej treści Eucharystii,
gdzie śmierć Chrystusa jest konsekwencją podjęcia misji Odkupienia.
Od chomranickiego Opłakiwania poprzez obraz z Czarnego Potoka,
Starego Sącza, Żywca do kwater o podobnej treści z poliptyku domini-
kańskiego, mariackiego i olkuskiego prowadzi droga rozwojowa tego uję-
cia w małopolskiej plastyce XV w.
Rozwijający się kult Męki Pańskiej wymagał, aby obok uplastycz-
nień momentów pasji łączyć je w cykl zgodny z historycznym rozwojem
wypadków, toteż średniowieczne tryptyki konstruowano w myśl tych
zasad.
Analizując ideowo-genetyczne przesłanki wpływające na rozwój mo-
tywu Opłakiwania nie sposób jest pominąć problem Pieta. W rozwiąza-
niach bizantyńskich Threnu można mówić o samoistnej Pieta, gdyż ar-
tyści świadomie wysuwali na plan pierwszy postać Maryi z ciałem Syna,
zwracając przez to uwagę na zasadniczy moment — Pieta. Włoska sztu-
ka w poczuciu dosłownej interpretacji Pisma św., wprowadzając wielo-
figurowy wątek, zatraciła ów specyficzny pierwiastek dramatyczny, jak-
kolwiek pewne rozwiązania wskazują na wyeksponowanie z bryły kom-
pozycyjnej Matki z Synem. Dopiero rzeźbione ujęcia Pieta dopomogły
artystom dostrzec w Lamentacji przede wszystkim dramat Matki Boskiej
Bolesnej. Motyw ten wzbogacony został nowymi cechami pod niewątpli-
wym wpływem pism Pseudo-Bonawentury oraz teatru misteryjnego,
gdzie między Zdjęciem z krzyża a Złożeniem do grobu akcja jakby się
zatrzymała, aby ukazać w Opłakiwaniu bolesną skargę Matki Bożej.
48 Sztuka sakralna. tu Polsce, praca zbiorowa, Warszawa 1958, fig. 17.