DOI article:
Czapska, Grażyna: Pałac sanguszków w lubartowie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.29202#0105
PAŁAC SANGUSZKÓW W LUBARTOWIE
87
Na dziedzińcu na prawo piwnica murowana. Na środku dziedzińca lipa, pod
którą ganek gontami kryty, opustoszały podobnie jak i stojąca obok strzelnica,
w której stała armata. O ogrodzie otoczonym 160-ma przęsłami parkanu siedem
kwater zasadzonych bukszpanem, dom dla ogrodnika i łazienka, wszystko znisz-
czone.
Ten opis pałacu lubartowskiego za Sanguszków można jeszcze
uzupełnić opisem ogrodu. Na ukształtowanie się jego wpływały niewiel-
kie źródła, biorące swój początek w miejscu, gdzie dziś jest most. Two-
rzyły one kanał i zasilały w wodę dwa stawy, istniejące jeszcze w 1822 r. —
mniejszy i większy. Wokół skupiały się budynki gospodarcze, tzw. eko-
nomia*^. W r. 1703 park, z siedmioma kwaterami zasadzonymi buksz-
panem, otoczony był 160-przęsłowym parkanem. W r. 1801 spotykamy
w ogrodzie lubartowskim południowe piękne kwiaty i ogród owocowy 6i.
Jak podają inwentarze ówczesne, w XVIII w. ogród został przero-
biony na francuski, który z kolei około r. 1830 zmieniono na angielski.
Prace związane z tą przeróbką wykonuje na polecenie Małachowskiej
ogrodnik Franciszek Wichrowski, ,,który kształcił się za granicą i pra-
cował w ogrodzie królewskim w Berlinie" 62. On to zapewne wydzielił
park i ,,ogród fruktowy" oraz całe założenie powiązał z wielkim sta-
wem, likwidując mniejszy, dając malowniczą perspektywę z parterami
kwiatowymi, gabinetami i szpalerami. Opis zapuszczenia tego ogrodu
znajdujemy w jednym dziele z r. 1887 *P Czytamy tam m. in., że
,,W głównej alei stało kilkanaście ławek niezgrabnych ciosanych z ka-
mienia, a przed jedną z nich był stół duży z takiegoż materiału". Nieco
dalej w grupie drzew zasadzonych w półkole stał marmurowy posąg
,,rycerza". Ogród ten został kompletnie zniszczony, obecnie zaś zrekon-
struowano go wg projektu prof. Gerarda Ciołka.
Dodajmy jeszcze do tego opisu, że w dawnych czasach pałac lubar-
towski powiązany był osią widokową z monumentalną perspektywą
alei lipowej, która prowadziła aż do sąsiedniej Kamionki. Aleja ta
ciągnęła się na przestrzeni 7 km.
6
Jak wyglądał pałac lubartowski przed przebudową dokonaną za San-
guszków? Że poprzedni właściciel pałacu, Karol Lubomirski, miał jakieś
zamiary przebudowy, dowodzi wykonany w r. 1693 przez Tylmana
z Gammeren 64 i zachowany projekt elewacji frontowej pałacu (ryc. 31).
"" Informacja prof. G. Ciołka.
S%m77i,a?*ms2 drzew różnt/ch.... (p. „Aneks").
62 G. Wereżyński, op. cif., s. 47.
62 K. J. S z a n i a w s k i, Pan sędzia. Powieść, Warszawa 1887.
64 T. M a k o w i e c k i, op. cif.
87
Na dziedzińcu na prawo piwnica murowana. Na środku dziedzińca lipa, pod
którą ganek gontami kryty, opustoszały podobnie jak i stojąca obok strzelnica,
w której stała armata. O ogrodzie otoczonym 160-ma przęsłami parkanu siedem
kwater zasadzonych bukszpanem, dom dla ogrodnika i łazienka, wszystko znisz-
czone.
Ten opis pałacu lubartowskiego za Sanguszków można jeszcze
uzupełnić opisem ogrodu. Na ukształtowanie się jego wpływały niewiel-
kie źródła, biorące swój początek w miejscu, gdzie dziś jest most. Two-
rzyły one kanał i zasilały w wodę dwa stawy, istniejące jeszcze w 1822 r. —
mniejszy i większy. Wokół skupiały się budynki gospodarcze, tzw. eko-
nomia*^. W r. 1703 park, z siedmioma kwaterami zasadzonymi buksz-
panem, otoczony był 160-przęsłowym parkanem. W r. 1801 spotykamy
w ogrodzie lubartowskim południowe piękne kwiaty i ogród owocowy 6i.
Jak podają inwentarze ówczesne, w XVIII w. ogród został przero-
biony na francuski, który z kolei około r. 1830 zmieniono na angielski.
Prace związane z tą przeróbką wykonuje na polecenie Małachowskiej
ogrodnik Franciszek Wichrowski, ,,który kształcił się za granicą i pra-
cował w ogrodzie królewskim w Berlinie" 62. On to zapewne wydzielił
park i ,,ogród fruktowy" oraz całe założenie powiązał z wielkim sta-
wem, likwidując mniejszy, dając malowniczą perspektywę z parterami
kwiatowymi, gabinetami i szpalerami. Opis zapuszczenia tego ogrodu
znajdujemy w jednym dziele z r. 1887 *P Czytamy tam m. in., że
,,W głównej alei stało kilkanaście ławek niezgrabnych ciosanych z ka-
mienia, a przed jedną z nich był stół duży z takiegoż materiału". Nieco
dalej w grupie drzew zasadzonych w półkole stał marmurowy posąg
,,rycerza". Ogród ten został kompletnie zniszczony, obecnie zaś zrekon-
struowano go wg projektu prof. Gerarda Ciołka.
Dodajmy jeszcze do tego opisu, że w dawnych czasach pałac lubar-
towski powiązany był osią widokową z monumentalną perspektywą
alei lipowej, która prowadziła aż do sąsiedniej Kamionki. Aleja ta
ciągnęła się na przestrzeni 7 km.
6
Jak wyglądał pałac lubartowski przed przebudową dokonaną za San-
guszków? Że poprzedni właściciel pałacu, Karol Lubomirski, miał jakieś
zamiary przebudowy, dowodzi wykonany w r. 1693 przez Tylmana
z Gammeren 64 i zachowany projekt elewacji frontowej pałacu (ryc. 31).
"" Informacja prof. G. Ciołka.
S%m77i,a?*ms2 drzew różnt/ch.... (p. „Aneks").
62 G. Wereżyński, op. cif., s. 47.
62 K. J. S z a n i a w s k i, Pan sędzia. Powieść, Warszawa 1887.
64 T. M a k o w i e c k i, op. cif.