DOI Heft:
Heft 2
DOI Artikel:Skarbek, Jan: Z zagadnień działalności wywiadu polskiego w okresie powstania listopadowego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.29201#0274
106
JAN SKARBEK
współpracownikowi Zwana — Tytusowi Działyńskiemu. Szukając przy-
czyn stagnacji pracy wywiadu w okresie szefostwa Zwana, oficera po-
siadającego dobre rekomendacje, warto byłoby się głębiej zastanowić nad
zagadnieniem jego stosunku do powstania w chwili wybuchu, czy to nie
rzutowało w jakimś stopniu na wykonywanie przez niego obowiązków
służbowych, które może spełniał wbrew swemu przekonaniu (przykład
gen. Franciszka Żymirskiego). Dlaczego więc tak długo utrzymywał się
na tym stanowisku? Skoro autor wspomniał o nie zrealizowanych możli-
wościach zorganizowania wywdadu poza granicamj Królestwa (projekt
płka Skrzyneckiego — styczeń 1831 r.), to dla pełniejszego obrazu nale-
żałoby dodać, że w maju 1831 r. w Kałuszynie — kwaterze Skrzyneckie-
go — rozpatrywano szansę stworzenia takiej placówki w Galicji. Inicja-
torem tego projektu był dyrektor generalny poczt i policji, Ksawery
Czarnocki. Placówką tą miał kierować były oficer Księstwa Warszaw-
skiego Marcin Smarzewski. A może była ona pomyślana jako przeciw-
stawienie się wywiadowi rosyjskiemu płka Brendla działającemu w Ga-
licji?
Rozdział III traktuje o działalności wywiadu wojskowego w okresie
od 6 V do 25 VIII 1831 r., kiedy to kierował nim gen. Józef Załuski.
Szczegółowej analizie poddał autor przygotowanie się Załuskiego do tej
służby, wykazał jego bogate doświadczenie w omawianej dziedzinie oraz
gruntowną znajomość organizacji i struktury armii rosyjskiej, jak rów-
nież i języka rosyjskiego. Wszystkie te czynniki zadecydowały o dobrej
pracy wywiadu, sprężyście kierowanego i odpowiednio zreorganizowa-
nego. Uwidoczniło się to szczególnie w okresie wyprawy na gwardie.
Autor zaznacza jednak, że i wtedy można znaleźć niedociągnięcia i prze-
stoje w pracy wywiadu. Niewątpliwie brak dostatecznej podstawy źródło-
wej nie pozwolił Białasiewiczowi na wyjaśnienie przyczyn tych niedo-
ciągnięć (przesadna ocena Gołowina na trakcie siedleckim, poważne nie-
dociągnięcia w okresie marszu Paskiewicza). Nie wytrzymuje przecież
krytyki twierdzenie, że ,,[...] było to nieuniknione w czasie wojennego
chaosu". Poważne wątpliwości budzi podanie przez autora daty (25 VIII
1831 r.) usunięcia gen. Załuskiego z zajmowanego dotąd stanowiska. Od
momentu otrzymania rozkazu do jego wykonania de facto musiało prze-
cież upłynąć kilka dni potrzebnych do zlikwidowania wszelkich agend,
odwołania ludzi itd., dlatego też okres jego szefostwa należałoby zamknąć
datą albo 31 VIII, albo 1 IX 1831 r. Potwierdza to całkowicie złożony
przez Załuskiego w dniu 1 IX 1831 r. raport naczelnemu wodzowi, gen.
Janowi Krukowieckiemu. Pisał on tam m. in., że w okresie swego szefo-
stwa wydał na opłacanie emisariuszy 9 902 zł 2 gr k Nie został należycie
oceniony wkład gubernatora w przygotowanie wyprawy na gwardie.
* Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Papiery Krukowieckiego, rkps 27, k. 12.
JAN SKARBEK
współpracownikowi Zwana — Tytusowi Działyńskiemu. Szukając przy-
czyn stagnacji pracy wywiadu w okresie szefostwa Zwana, oficera po-
siadającego dobre rekomendacje, warto byłoby się głębiej zastanowić nad
zagadnieniem jego stosunku do powstania w chwili wybuchu, czy to nie
rzutowało w jakimś stopniu na wykonywanie przez niego obowiązków
służbowych, które może spełniał wbrew swemu przekonaniu (przykład
gen. Franciszka Żymirskiego). Dlaczego więc tak długo utrzymywał się
na tym stanowisku? Skoro autor wspomniał o nie zrealizowanych możli-
wościach zorganizowania wywdadu poza granicamj Królestwa (projekt
płka Skrzyneckiego — styczeń 1831 r.), to dla pełniejszego obrazu nale-
żałoby dodać, że w maju 1831 r. w Kałuszynie — kwaterze Skrzyneckie-
go — rozpatrywano szansę stworzenia takiej placówki w Galicji. Inicja-
torem tego projektu był dyrektor generalny poczt i policji, Ksawery
Czarnocki. Placówką tą miał kierować były oficer Księstwa Warszaw-
skiego Marcin Smarzewski. A może była ona pomyślana jako przeciw-
stawienie się wywiadowi rosyjskiemu płka Brendla działającemu w Ga-
licji?
Rozdział III traktuje o działalności wywiadu wojskowego w okresie
od 6 V do 25 VIII 1831 r., kiedy to kierował nim gen. Józef Załuski.
Szczegółowej analizie poddał autor przygotowanie się Załuskiego do tej
służby, wykazał jego bogate doświadczenie w omawianej dziedzinie oraz
gruntowną znajomość organizacji i struktury armii rosyjskiej, jak rów-
nież i języka rosyjskiego. Wszystkie te czynniki zadecydowały o dobrej
pracy wywiadu, sprężyście kierowanego i odpowiednio zreorganizowa-
nego. Uwidoczniło się to szczególnie w okresie wyprawy na gwardie.
Autor zaznacza jednak, że i wtedy można znaleźć niedociągnięcia i prze-
stoje w pracy wywiadu. Niewątpliwie brak dostatecznej podstawy źródło-
wej nie pozwolił Białasiewiczowi na wyjaśnienie przyczyn tych niedo-
ciągnięć (przesadna ocena Gołowina na trakcie siedleckim, poważne nie-
dociągnięcia w okresie marszu Paskiewicza). Nie wytrzymuje przecież
krytyki twierdzenie, że ,,[...] było to nieuniknione w czasie wojennego
chaosu". Poważne wątpliwości budzi podanie przez autora daty (25 VIII
1831 r.) usunięcia gen. Załuskiego z zajmowanego dotąd stanowiska. Od
momentu otrzymania rozkazu do jego wykonania de facto musiało prze-
cież upłynąć kilka dni potrzebnych do zlikwidowania wszelkich agend,
odwołania ludzi itd., dlatego też okres jego szefostwa należałoby zamknąć
datą albo 31 VIII, albo 1 IX 1831 r. Potwierdza to całkowicie złożony
przez Załuskiego w dniu 1 IX 1831 r. raport naczelnemu wodzowi, gen.
Janowi Krukowieckiemu. Pisał on tam m. in., że w okresie swego szefo-
stwa wydał na opłacanie emisariuszy 9 902 zł 2 gr k Nie został należycie
oceniony wkład gubernatora w przygotowanie wyprawy na gwardie.
* Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Papiery Krukowieckiego, rkps 27, k. 12.