DOI Artikel:
Paszkiewicz, Mieczysław: Jeździec ze skrzydłem na tarczy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0061
JEŹDZIEC ZE SKRZYDŁEM NA TARCZY
59
O życiu Orsoniego niewiele wiadomo. Niedawno odnaleziony w Archivio
di Stato w Mantui (w zespole akt notarialnych) dokument z roku 1559, tyczący
nabywania nieruchomości, ustala wioską pisownię jego nazwiska.
Przede wszystkim jednak artysta ten znany jest jako twórca kodeksu, który
zachował się co najmniej w dwóch, odmiennych od siebie tylko w szcze-
gółach, wersjach. Księga ta, rodzaj wzornika przedstawiającego jeźdźców
w różnorodnych strojach przeznaczonych do uświetniania widowisk i uro-
czystości, a także części uprzęży, ozdobną broń oraz uzbrojenie, zawiera na
stronie tytułowej nazwisko artysty: Liber Philippi Ursonis Manu, Pictoris
Mantuani.
Z dwóch w całości zachowanych wersji jedna znajduje się w Victoria and
Albert Muséum w Londynie, w Department of Prints and Drawings (nr
E 1725-2031-1929). Rysunki wykonane są' atramentem, piórem, barwnie
lawowane. Drugi egzemplarz przetrwał w dawnej bibliotece książąt Brunswick-
-Wolfenbutel w Brunszwiku. W pierwszej jeden z rysunków zaopatrzony jest
(obok kopyt przedstawionego na nim konia) w datę MDLIIII ( 1554)5.
W drugiej występują trzy daty roczne: 1540, 1558, 1559.
Właścicielem kodeksu z Victoria and Albert Muséum był niegdyś Marcus
Sitticus, hrabia Hohenembs i arcybiskup Salzburga (1574-1619). Wolumen
zawiera 304 karty o wymiarach 41,9 x 28 cm. W obu kodeksach u dołu strony
tytułowej części pierwszej widnieje rysunek przedstawiający Mantuę. Część
druga kodeksu znana jest jeszcze z trzeciej wersji, którą przed trzydziestu
przeszło laty odnotowano na rynku antykwarskim w Londynie.
Orsoni nie był zapewne nadwornym artystą książąt mantuańskich, Gon-
zagów. Na kartach tytułowych kodeksu określa się przecież tylko jako „malarz
mantuański”,. a na wielu rysunkach hełmów oraz innych przedmiotów
przeznaczonych do zdobienia występują dewizy cesarza Karola V i królów
francuskich Franciszka I i Henryka II, ale nie księcia mantuańskiego,
Fryderyka Gonzagi. Natomiast bronioznawcy angielscy — niedawno zmarły
John Hayward6 i Claude Blair7 wskazywali na duże podobieństwa między
5 Kodeks z Victoria and Albert Muséum opisany jest pod nr 212 w: P. War d - J ack s o n.
Victoria and Albert Muséum: Catalogue of Italian Drawings. Vol. I: 14th-16th Century. London
1979 s. 101-107. Zawarte są również reprodukcje poszczególnych stron. Brak jednak interesującej
nas tu, a oznaczonej literą A. Ta reprodukowana jest na s. 145 katalogu wystawy „Splendours of
the Gonzaga”, którą zorganizowano w Victoria and Albert Muséum w Londynie od 4 XI do
31 I 1982. Katalog opracowali D. Chambers 'i Jane Martineau. Kodeks Orsoniego figurował pod
nr 72. Omawiał go także J. Mann (dawny dyrektor Wallace Collection i kustosz zbrojowni
w Tower of London) w rozprawie The Lost Armoury of the Gonzaga. „Archaeological Journal”
XCV: 1938 s. 239-336.
6 Filippo Orsoni, Designer, Caremolo Madrone Armourer of Mantua. Waffen-und-Kostum-
kunde. Vol. 24. Berlin—Monachium 1982.
7 A Morion by Caremolo Modrone of Mantua. W: Arms and Armour at the Dorch ester.
London 1983 s. 11-17; tenże. The James A. de Rotschild Collection at Waddeson Manor: Arms
and Armour and Base-Metalwork. National Trust 1974 s. 21-27.
59
O życiu Orsoniego niewiele wiadomo. Niedawno odnaleziony w Archivio
di Stato w Mantui (w zespole akt notarialnych) dokument z roku 1559, tyczący
nabywania nieruchomości, ustala wioską pisownię jego nazwiska.
Przede wszystkim jednak artysta ten znany jest jako twórca kodeksu, który
zachował się co najmniej w dwóch, odmiennych od siebie tylko w szcze-
gółach, wersjach. Księga ta, rodzaj wzornika przedstawiającego jeźdźców
w różnorodnych strojach przeznaczonych do uświetniania widowisk i uro-
czystości, a także części uprzęży, ozdobną broń oraz uzbrojenie, zawiera na
stronie tytułowej nazwisko artysty: Liber Philippi Ursonis Manu, Pictoris
Mantuani.
Z dwóch w całości zachowanych wersji jedna znajduje się w Victoria and
Albert Muséum w Londynie, w Department of Prints and Drawings (nr
E 1725-2031-1929). Rysunki wykonane są' atramentem, piórem, barwnie
lawowane. Drugi egzemplarz przetrwał w dawnej bibliotece książąt Brunswick-
-Wolfenbutel w Brunszwiku. W pierwszej jeden z rysunków zaopatrzony jest
(obok kopyt przedstawionego na nim konia) w datę MDLIIII ( 1554)5.
W drugiej występują trzy daty roczne: 1540, 1558, 1559.
Właścicielem kodeksu z Victoria and Albert Muséum był niegdyś Marcus
Sitticus, hrabia Hohenembs i arcybiskup Salzburga (1574-1619). Wolumen
zawiera 304 karty o wymiarach 41,9 x 28 cm. W obu kodeksach u dołu strony
tytułowej części pierwszej widnieje rysunek przedstawiający Mantuę. Część
druga kodeksu znana jest jeszcze z trzeciej wersji, którą przed trzydziestu
przeszło laty odnotowano na rynku antykwarskim w Londynie.
Orsoni nie był zapewne nadwornym artystą książąt mantuańskich, Gon-
zagów. Na kartach tytułowych kodeksu określa się przecież tylko jako „malarz
mantuański”,. a na wielu rysunkach hełmów oraz innych przedmiotów
przeznaczonych do zdobienia występują dewizy cesarza Karola V i królów
francuskich Franciszka I i Henryka II, ale nie księcia mantuańskiego,
Fryderyka Gonzagi. Natomiast bronioznawcy angielscy — niedawno zmarły
John Hayward6 i Claude Blair7 wskazywali na duże podobieństwa między
5 Kodeks z Victoria and Albert Muséum opisany jest pod nr 212 w: P. War d - J ack s o n.
Victoria and Albert Muséum: Catalogue of Italian Drawings. Vol. I: 14th-16th Century. London
1979 s. 101-107. Zawarte są również reprodukcje poszczególnych stron. Brak jednak interesującej
nas tu, a oznaczonej literą A. Ta reprodukowana jest na s. 145 katalogu wystawy „Splendours of
the Gonzaga”, którą zorganizowano w Victoria and Albert Muséum w Londynie od 4 XI do
31 I 1982. Katalog opracowali D. Chambers 'i Jane Martineau. Kodeks Orsoniego figurował pod
nr 72. Omawiał go także J. Mann (dawny dyrektor Wallace Collection i kustosz zbrojowni
w Tower of London) w rozprawie The Lost Armoury of the Gonzaga. „Archaeological Journal”
XCV: 1938 s. 239-336.
6 Filippo Orsoni, Designer, Caremolo Madrone Armourer of Mantua. Waffen-und-Kostum-
kunde. Vol. 24. Berlin—Monachium 1982.
7 A Morion by Caremolo Modrone of Mantua. W: Arms and Armour at the Dorch ester.
London 1983 s. 11-17; tenże. The James A. de Rotschild Collection at Waddeson Manor: Arms
and Armour and Base-Metalwork. National Trust 1974 s. 21-27.