DOI article:
Chrościcki, Juliusz A.: O polu elekcyjnym z roku 1764
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0136
134
JULIUSZ A. CHROŚCICKI
miejsce tego pola20. H. Rutkowski i J. Humnicki wykreślili w 1968 r. miejsce
pola elekcyjnego na XVIII-wiecznym planie Warszawy21. A. Sokołowska
mimo braku precyzji XVIII-wiecznej kartografii próbowała wyznaczyć pole
w 197022 i 1974 r.23, umiejscawiając role starostwa warszawskiego na Woli
i układ starych dróg. Na jej ustaleniach oparli się m.in. S. Herbst
i A. Zahorski24.
Niezależnie od wyników Sokołowskiej J. Putkowska, opierając się na
planie okolic Warszawy tzw. 5-milowym — K. de Perthćes, narysowała miejsce
pola elekcyjnego przy drodze na Babice25. Inną koncepcję lokalizacji, z której
się obecnie wycofałem, z podkreśleniem znaczenia Osi Saskiej, zaprezen-
towałem w roku 198326. Mój uczeń, Martin Hulsenboom, wykreślił prawdo-
podobny punkt na górce, gdzie znalazł się Bellotto i naszkicował kąt widzenia
zaprezentowany na obrazie Elekcji, opierając się na błędnej w tej części planu
Dellineacji miasta A. Hiża27. Obecnie prezentuję nową wersję rekonstrukcji
pola z roku 1764 (il. 5). Przy okazji wspomnę inne XVIII-.wieczne plany
Warszawy, na których możemy zobaczyć pole elekcji • na Kole (pomijam
późniejsze): Plan de Varsovie — G.A. Rizzi Zannoni z 1772 r., Planta miasta —
M. Deutscha z. 1777 r. oraz Varsovie — P. F. Tardieu28.
Dopiero w 12 lat po wyborze Stanisława Augusta powstał obraz Bernarda
Bellotta, ukazujący to wydarzenie w niezwykły, pozornie dokumentalny
sposób29 (il. 3). Druga wersja tego obrazu po dwóch latach30 zawisła w
Antykamerze Senatorskiej, czyli w tzw. Sali Canaletta w Zamku Warszaw-
20 Zbiory d. ZAP PW, bez sygnatury.
21 Praca zbiorowa. History of Poland. Warsaw 1966. Plan wielokrotnie przedrukowany.
22 Elekcje na Woli. W: VI wieków Woli. Warszawa 1970 s. 80-81, il. na s. 87.
23 Taż. Elekcje na Woli. W: Dzieje Woli. Warszawa 1974, il. na s. 53.
24 S. Herbst. Od pierwszej wolnej elekcji do ostatniej. W: Dzieje Woli s. 47 n., il. na s. 50; A.
Zahorski. Warszawa 1746-1830. W: tamże —• il. na s. 69; Hasło „Elekcja”. W: Encyklopedia
Warszawy. Warszawa 1975 s. 142; M. Borucki. Jak w dawnej Polsce królów obierano. Warszawa
1976, passim.
25 Wpływ funkcji miasta sejmowego i rezydencjonalnego na rozwój przestrzenny zespołu
miejskiego Warszawy i okolic w XVII w. „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 20: 1975 z. 4,
il. 3 s. 272.
26 Les viae regiae en Europe centrale et orientale aux 17e et 18e siècles. W: Wien und der
europàische Barock XXV. Internationaler Kongress für Kunstgeschichte. CIHA, Wien 4-10 1983.
Bd. 7. Wien 1985 s. 66, il. 41.
27 De Warschause vedute serie van Barnardo Bellotto. Een iconologische onderzoek. Nijmegen
1984 — mps, plansza nr 2 s. 186-187.
28 B. Krassowski, B. Majewska. Plany Warszawy 1655-1814. Warszawa 1980 s. 13 n.
29 Muzeum Narodowe w Poznaniu nr inw. Mp 17; Kozakiewicz. Bernardo Bellotto nr
kat. 428 s. 375-377.
30 Muzeum Narodowe nr inw. 128666. Zbiory Zamku Królewskiego w Warszawie nr dep.
453; Kozakiewicz, jw. nr kat. 429 s. 378-379.
JULIUSZ A. CHROŚCICKI
miejsce tego pola20. H. Rutkowski i J. Humnicki wykreślili w 1968 r. miejsce
pola elekcyjnego na XVIII-wiecznym planie Warszawy21. A. Sokołowska
mimo braku precyzji XVIII-wiecznej kartografii próbowała wyznaczyć pole
w 197022 i 1974 r.23, umiejscawiając role starostwa warszawskiego na Woli
i układ starych dróg. Na jej ustaleniach oparli się m.in. S. Herbst
i A. Zahorski24.
Niezależnie od wyników Sokołowskiej J. Putkowska, opierając się na
planie okolic Warszawy tzw. 5-milowym — K. de Perthćes, narysowała miejsce
pola elekcyjnego przy drodze na Babice25. Inną koncepcję lokalizacji, z której
się obecnie wycofałem, z podkreśleniem znaczenia Osi Saskiej, zaprezen-
towałem w roku 198326. Mój uczeń, Martin Hulsenboom, wykreślił prawdo-
podobny punkt na górce, gdzie znalazł się Bellotto i naszkicował kąt widzenia
zaprezentowany na obrazie Elekcji, opierając się na błędnej w tej części planu
Dellineacji miasta A. Hiża27. Obecnie prezentuję nową wersję rekonstrukcji
pola z roku 1764 (il. 5). Przy okazji wspomnę inne XVIII-.wieczne plany
Warszawy, na których możemy zobaczyć pole elekcji • na Kole (pomijam
późniejsze): Plan de Varsovie — G.A. Rizzi Zannoni z 1772 r., Planta miasta —
M. Deutscha z. 1777 r. oraz Varsovie — P. F. Tardieu28.
Dopiero w 12 lat po wyborze Stanisława Augusta powstał obraz Bernarda
Bellotta, ukazujący to wydarzenie w niezwykły, pozornie dokumentalny
sposób29 (il. 3). Druga wersja tego obrazu po dwóch latach30 zawisła w
Antykamerze Senatorskiej, czyli w tzw. Sali Canaletta w Zamku Warszaw-
20 Zbiory d. ZAP PW, bez sygnatury.
21 Praca zbiorowa. History of Poland. Warsaw 1966. Plan wielokrotnie przedrukowany.
22 Elekcje na Woli. W: VI wieków Woli. Warszawa 1970 s. 80-81, il. na s. 87.
23 Taż. Elekcje na Woli. W: Dzieje Woli. Warszawa 1974, il. na s. 53.
24 S. Herbst. Od pierwszej wolnej elekcji do ostatniej. W: Dzieje Woli s. 47 n., il. na s. 50; A.
Zahorski. Warszawa 1746-1830. W: tamże —• il. na s. 69; Hasło „Elekcja”. W: Encyklopedia
Warszawy. Warszawa 1975 s. 142; M. Borucki. Jak w dawnej Polsce królów obierano. Warszawa
1976, passim.
25 Wpływ funkcji miasta sejmowego i rezydencjonalnego na rozwój przestrzenny zespołu
miejskiego Warszawy i okolic w XVII w. „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 20: 1975 z. 4,
il. 3 s. 272.
26 Les viae regiae en Europe centrale et orientale aux 17e et 18e siècles. W: Wien und der
europàische Barock XXV. Internationaler Kongress für Kunstgeschichte. CIHA, Wien 4-10 1983.
Bd. 7. Wien 1985 s. 66, il. 41.
27 De Warschause vedute serie van Barnardo Bellotto. Een iconologische onderzoek. Nijmegen
1984 — mps, plansza nr 2 s. 186-187.
28 B. Krassowski, B. Majewska. Plany Warszawy 1655-1814. Warszawa 1980 s. 13 n.
29 Muzeum Narodowe w Poznaniu nr inw. Mp 17; Kozakiewicz. Bernardo Bellotto nr
kat. 428 s. 375-377.
30 Muzeum Narodowe nr inw. 128666. Zbiory Zamku Królewskiego w Warszawie nr dep.
453; Kozakiewicz, jw. nr kat. 429 s. 378-379.