DOI Artikel:
Chojecka, Ewa: Oblicze artystyczne architektury województwa śląskiego w czasach II Rzeczypospolitej (1922 - 1939)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0345
OBLICZE ARTYSTYCZNE ARCHITEKTURY
343
(konkurs w roku 1925, budowa rozpoczęta w 1927 r.) prezentującą oschły
klasycyzm elewacji. Wnętrza pierwotnie przewidziane w postaci neobarokowej
zmodyfikowano w latach następnych w duchu mocno spóźnionej stylizacji
„kryształkowej”. Historia konkursu architektonicznego tej budowli w 1925 r.
ujawniła, iż za formami historyzującymi opowiedziano się wówczas celowo,
odrzucając świadomie propozycje bardziej nowoczesne, nie mówiąc o awan-
gardowych9 (il. 3).
Głębsza w wyrazie okazała się propozycja klasycyzmu w gmachu katowi-
ckiego Syndykatu Polskich Hut Żelaznych projektu Tadeusza Michejdy (przy
współpracy Lucjana Sikorskiego) z lat 1928-1930, trafnie określona przez
A. Olszewskiego jako „klasycyzm nowoczesny”: lapidarny, sprowadzony do
samej bryły „szkieletu”, z całkowitym wyeliminowaniem dekoracji10 (il. 4).
Także Odorowski podkreśla niezwykłość wspomnianej budowli wyrażoną
w redukcji form i ascetycznej prostocie.
Zbliżony klasycyzm, maksymalnie uproszczony, przedstawili w tym samym
czasie warszawscy architekci: Stanisław Filasiewicz i Jan Klimaszewski w gma-
chu bielskiego Banku Polskiego (rok 1928), jakkolwiek wyraz całości skłania
się tym razem w stronę formy lżejszej i delikatniejszej* 11 (il. 5).
Na tle wszechobecnego nurtu klasycyzmu niewielkie znaczenie przypadło
innym kierunkom. I tak bez rezonansu pozostała próba wprowadzenia
przez Franciszka Krzywdę-Polkowskiego „polskiego renesansu attykowego”
w gmachu starostwa w Katowicach (ok. roku 1925)12. Krótkim epizodem
okazał się także nurt ekspresjonizmu, reprezentowany przez Alfreda Wieder-
manna w Bielsku (gmachy Straży Pożarnej, 1925-1928 oraz Domu Oficera,
1928-1930)13 (il. 6).
Natężony ruch budowlany w latach trzydziestych, po okresie wielkiego
kryzysu, stoi pod jednolitym znakiem „stylu międzynarodowego”, funkcjo-
nalizmu. Nie zawsze był on konsekwentnie stosowany, niemniej zdumiewa
powszechność, z jaką przyjęto i zaakceptowano jego zasadnicze formuły.
Odnosimy wrażenie, że ówczesny rozwój gospodarczy wraz z głoszonymi przez
wojewodę Michała Grażyńskiego założeniami ideowymi oraz praktyka budo-
wlana niedalekie były od zasugerowania swoistej zbitki pojęciowej o gospo-
darczej prosperity, polskich rządach i nowoczesności cywilizacyjnej, których
widomym znakiem była awangardowa architektura — przy całym nieuniknio-
nym uproszczeniu i spłaszczeniu zagadnienia do rozmiarów propagandowego
9 Taż. Konkurs na budowę katedry, passim.; B. Szczypka-Gwiazda. Historia budowy
katedry w Katowicach (w druku).
10 Odorowski, jw.
11 Chojecka. Architektura i urbanistyka s. 85-86.
12 A. Olszewski. Nowa forma w architekturze polskiej 1900-1925. Teoria i praktyka.
Wrocław—Warszawa—Kraków 1967 s. 124.
13 Chojecka. Architektura i urbanistyka s. 83-84.
343
(konkurs w roku 1925, budowa rozpoczęta w 1927 r.) prezentującą oschły
klasycyzm elewacji. Wnętrza pierwotnie przewidziane w postaci neobarokowej
zmodyfikowano w latach następnych w duchu mocno spóźnionej stylizacji
„kryształkowej”. Historia konkursu architektonicznego tej budowli w 1925 r.
ujawniła, iż za formami historyzującymi opowiedziano się wówczas celowo,
odrzucając świadomie propozycje bardziej nowoczesne, nie mówiąc o awan-
gardowych9 (il. 3).
Głębsza w wyrazie okazała się propozycja klasycyzmu w gmachu katowi-
ckiego Syndykatu Polskich Hut Żelaznych projektu Tadeusza Michejdy (przy
współpracy Lucjana Sikorskiego) z lat 1928-1930, trafnie określona przez
A. Olszewskiego jako „klasycyzm nowoczesny”: lapidarny, sprowadzony do
samej bryły „szkieletu”, z całkowitym wyeliminowaniem dekoracji10 (il. 4).
Także Odorowski podkreśla niezwykłość wspomnianej budowli wyrażoną
w redukcji form i ascetycznej prostocie.
Zbliżony klasycyzm, maksymalnie uproszczony, przedstawili w tym samym
czasie warszawscy architekci: Stanisław Filasiewicz i Jan Klimaszewski w gma-
chu bielskiego Banku Polskiego (rok 1928), jakkolwiek wyraz całości skłania
się tym razem w stronę formy lżejszej i delikatniejszej* 11 (il. 5).
Na tle wszechobecnego nurtu klasycyzmu niewielkie znaczenie przypadło
innym kierunkom. I tak bez rezonansu pozostała próba wprowadzenia
przez Franciszka Krzywdę-Polkowskiego „polskiego renesansu attykowego”
w gmachu starostwa w Katowicach (ok. roku 1925)12. Krótkim epizodem
okazał się także nurt ekspresjonizmu, reprezentowany przez Alfreda Wieder-
manna w Bielsku (gmachy Straży Pożarnej, 1925-1928 oraz Domu Oficera,
1928-1930)13 (il. 6).
Natężony ruch budowlany w latach trzydziestych, po okresie wielkiego
kryzysu, stoi pod jednolitym znakiem „stylu międzynarodowego”, funkcjo-
nalizmu. Nie zawsze był on konsekwentnie stosowany, niemniej zdumiewa
powszechność, z jaką przyjęto i zaakceptowano jego zasadnicze formuły.
Odnosimy wrażenie, że ówczesny rozwój gospodarczy wraz z głoszonymi przez
wojewodę Michała Grażyńskiego założeniami ideowymi oraz praktyka budo-
wlana niedalekie były od zasugerowania swoistej zbitki pojęciowej o gospo-
darczej prosperity, polskich rządach i nowoczesności cywilizacyjnej, których
widomym znakiem była awangardowa architektura — przy całym nieuniknio-
nym uproszczeniu i spłaszczeniu zagadnienia do rozmiarów propagandowego
9 Taż. Konkurs na budowę katedry, passim.; B. Szczypka-Gwiazda. Historia budowy
katedry w Katowicach (w druku).
10 Odorowski, jw.
11 Chojecka. Architektura i urbanistyka s. 85-86.
12 A. Olszewski. Nowa forma w architekturze polskiej 1900-1925. Teoria i praktyka.
Wrocław—Warszawa—Kraków 1967 s. 124.
13 Chojecka. Architektura i urbanistyka s. 83-84.