Rocznik Historii Sztuki (16.1987)

DAWlb I BETSABE. IDEA ZWYCIĘSTWA I ZBAWIENIA W TREŚCIACH NAGROBKA KAZIMIERZA JAGIELLOŃCZYKA

33

18. Fotomontaż (wykonany na videocomparatorze)
dwóch twarzy: Zbigniewa Oleśnickiego
z Ołtarza Mariackiego i twarzy duchownego z kwatery
z herbem Korony na nagrobku Kazimierza Jagiellończyka

Grudziądza zjazd Stanów Pruskich, na którym stany te złożyły królowi ponownie przysięgę wierności. Z kolei jako
arcybiskup gnieźnieński zwoływał synody prowincjonalne, które uchwalały, między innymi, kontrybucje na wyprawy wojenne
Kazimierza Jagiellończyka. Wygłaszał kazania do ludu. Był jednym z najwybitniejszych polityków i mężów stanu w oto-
czeniu wielkiego monarchy87.

Postać Zbigniewa Oleśnickiego przedstawiona została przez Wita Stwosza dwukrotnie: po raz pierwszy w Ołtarzu
Mariackim obok Filipa Kallimacha i Jana Heydeckego w scenie dysputy dwunastoletniego Chrystusa z uczonymi, po
raz drugi na jego nagrobku, znajdującym się w katedrze w Gnieźnie, wmurowanym w zachodnią ścianę nawy głównej,
przy wejściu do kaplicy Św. Bogumiła88.

Król Kazimierz Jagiellończyk zmarł 7 czerwca 1492 r. w Grodnie. Wit Stwosz wygrawerował tę datę obok swego
gmerku na nagrobku króla. Zbigniew Oleśnicki zmarł w Łowiczu dnia 2 lutego 1493 r. Tę datę umieścił Wit Stwosz
na jego nagrobku. Po raz trzeci arcybiskup Zbigniew Oleśnicki przedstawiony został w roli „płaczka" podtrzymującego
herb Korony na nagrobku Kazimierza Jagiellończyka. Postać Oleśnikiego została zidentyfikowana na podstawie, po-
równania jego twarzy z Ołtarza Mariackiego z twarzą duchownego w piusce na nagrobku Kazimierza Jagiellończyka.
Porównanie to wykonano na videocomparatorze metodą fotomontażu tych dwóch twarzy. Wykazało ono, że twarz
duchownego z nagrobka Kazimierza Jagiellończyka jest twarzą arcybiskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Mgr Zygmunt
Dębiński, st. ekspert Zakładu Kryminalistyki KG MO w Warszawie, który wykonał to badanie (il. 18). w swym sprawozdaniu

87 Zob. I. Sułkowska-Kurasiowa, Oleśnicki Zbigniew, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 23, 1978, s. 784-786.

88 F. Kopera {Wit Stwosz w Krakowie, „Rocznik Krakowski", X, 1907, s. 55 n.) był pierwszym, który dostrzegł
znaczne podobieństwo między rysami twarzy arcykapłana siedzącego po lewicy Chrystusa w scenie dysputy z Ołtarza
Mariackiego a twarzą Zbigniewa Oleśnickiego, którego postać została wyrzeźbiona przez Wita Stwosza na jego pomniku
nagrobnym w katedrze w Gnieźnie. Jak pisze P. Skubiszewski (Rzeźba nagrobna Wita Stwosza, Warszawa 1957, s. 73),
przypuszczenie to jest wielce prawdopodobne, choć zapewne nigdy nie uda się poprzeć go dowodami bezspornymi.
Potwierdzałby tę hipotezę fakt, że Oleśnicki w Ołtarzu Mariackim ukazany został w towarzystwie Filipa Kallimacha
i Jana Heydeckego; por. S. Dettloff, Wit Stwosz, Wrocław 1961, s. 36.

5 - Rocznik Historii Sztuki t. XVI