DOI article:
Boczkowska, Anna: Dawid i Betsabe – Idea zwycięstwa i zbawienia w treściach nagrobka Kazimierza Jagiellończyka Wita Stwosza
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14539#0039
DAWID I BETSABE. IDEA ZWYCIĘSTWA I ZBAWIENIA W TREŚCIACH NAGROBKA KAZIMIERZA JAGIELLOŃCZYKA
35
stwierdza, co następuje: „Wyniki powyższego porównania twarzy wykazują, że istnieje bardzo duża zbieżność w odniesieniu
do ukształtowania oraz proporcji wszystkich podstawowych elementów głowy: brwi. oczu, nosa, ust oraz obrysu twarzy.
W pełni przekonywającym dowodem zgodności jest dodatkowo fakt, że w każdym przypadku dwa zestawione metodą
fotomontażu wizerunki twarzy tworzą w zasadzie jednorodny obraz o bardzo dużej, wręcz idealnej harmonii kształtów,
proporcji, a nawet światłocienia. Jest to tym godniejsze podkreślenia, że przedstawiony do analizy materiał zdjęciowy nie
spełnia wszystkich warunków technicznych (np. poza głowy), niezbędnych przy porównaniu zastosowaną metodą"89.
Przeprowadzona powyżej identyfikacja postaci arcybiskupa Zbigniewa Oleśnickiego na nagrobku Kazimierza Jagielloń-
czyka Wita Stwosza wskazuje niewątpliwie na jego udział w programie ikonograficznym dzieła i w zasadniczy sposób
zaważy na jego nowej interpretacji ikonologicznej.
Na zakończenie naszych rozważań zapytać należy, kto został przedstawiony po prawej stronie herbu Korony'.' Postać
ta, o niezwykłej sile ekspresji, z nakryciem głowy w typie „orientalnym", takim jakie często nosili dworzanie, dostojnicy,
humaniści, przypomina, w sposób nie pozostawiający chyba wątpliwości, postać Filipa Kallimacha ze sceny dysputy małego
Chrystusa z uczonymi, w której sekretarz króla występuje obok arcybiskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Rysy twarzy obu
postaci zdradzają znaczne podobieństwo (il. 19, 20)90. Tak więc Wit Stwosz, zapewne na osobiste życzenie monarchy,
uwiecznił dwóch najbliższych jego doradców i współtwórców programu ikonograficznego nagrobka. Nakrycie głowy Filipa
Kallimacha w formie turbanu pozwala wysnuć wniosek, że nie jest to tylko wyraz ówczesnej mody, ale symbol jego
dyplomatycznych misji. Kallimach prowadził bowiem pokojowe pertraktacje w imieniu monarchy z Turkami. Jako znawca,
specjalista i doradca monarchy od spraw muzułmańskiego Bliskiego Wschodu położył szczególne zasługi dla pokoju
i bezpieczeństwa Korony. Identyfikacja osoby Kallimacha tłumaczy niezwykle i trudne do zrozumienia ujęcie jego postaci,
„uciekającej" gwałtownie od herbu Korony (il. 17). Wiadomo bowiem, iż Kallimach wkrótce po śmierci monarchy
zmuszony został przez swych wrogów do gwałtownej ucieczki z Krakowa. Schronił się wówczas na dworze cesarza
Maksymiliana I w Wiedniu. Ujęcie to, dokumentujące ten fakt historyczny, świadczy dowodnie, że grobowiec monarchy nie
był jeszcze ukończony w roku jego śmierci.
DAVID AND BATHSEHEBA. THE IDEA OF VICTORY AND SALVATION
IN THE CONTENS OF THE TOMB OF CASIMIR JAGELLON BY WIT STWOSZ
Summary
Wit Stwosz has sculptured the battle between David and Goliath, next the scenę showing Samson tearing the
lion's jaws apart, on the third capital of the northern side of Casimir Jagellon's tomb. finished after King's death
(1492). The tomb is situated at the southern wali of the Holy Gross Chapel in the Wawel Cathedral in Cracow
(figs. 1-4). This paper describes and interprets the discovery made Ъу the authoress. leading her to a new analysis
of the iconographie program of this masterpiece. The Department of Crime Détection in Warsaw made availible to
her a videocomparator in order to compare, by means of photo-montage, David's face from the third capital with
the face of King whose figure was presented on the top slab of the tumba, dressed in his coronation attire with
regalia: the crown, orb and sceptre (figs. 5-10). The study revealed the identity of the face of the King and of
David. Using the same method, the authoress identified the figure of Zbigniew Oleśnicki the Younger, archibishop
of Gniezno, the closest adviser of the King (fig. 18), presented on the left side of the armoriai bearings of the
89 Zob. Sprawozdanie z badań porównawczych twarzy ludziej na podstawie zdjęć fotograficznych wykonanych przez
st. eksperta Wydziału Daktyloskopii Zakładu Kryminalistyki KG MO w Warszawie, mjr. mgr. Zygmunta Dębińskiego; do wglądu
w archiwum Zakładu. Identyfikacja ta potwierdziła w sposób bezsporny przypuszczenie Feliksa Kopery. Jak łatwo zauważyć,
cechą charakterystyczną wyglądu Zbigniewa Oleśnickiego są tzw. nalane rysy. Arcybiskup chorował bowiem w podeszłym
wieku na puchlinę wodną. Choroba Oleśnickiego warunkowała wygląd jego twarzy; por. T. Dobrzeniecki, Średnio-
wieczny portret sakralny w sztuce polskiej, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie", t. 13, 1969, s. 144. Rysy
twarzy Oleśnickiego (z Ołtarza Mariackiego i z nagrobka Jagiellończyka) są tożsame — zdaniem eksperta — z rysami
jego twarzy z nagrobka w katedrze w Gnieźnie.
90 Zygmunt Dębiński w ekspertyzie stwierdza znaczne różnice w wyglądzie oczu obu postaci. Oczy Filipa Kallimacha,
przedstawionego na Ołtarzu Mariackim, są małe i głęboko osadzone. Natomiast oczy postaci z nagrobka są duże,
proporcjonalnie do twarzy, i sprawiają wrażenie „wyłupiastych". Z cech zbieżnych, przemawiających za tym, że twarz
postaci z nagrobka Kazimierza Jagiellończyka jest twarzą Filipa Kallimacha. są: wyraźne akcentowanie się okolic kości
jarzmowych, ukształtowanie nosa, podobna wielkość czerwieni wargi dolnej, podkreślona głębokim wcięciem, stanowiącym
wyraźną granicę między ustami a okolicą bródkową. Zaznaczyć jednakże należy, że znaczne różnice w wyglądzie oczu
spowodowane być mogą nie tylko całkowicie odmienną ekspresją twarzy, ujęciem i znaczną różnicą wieku Filipa Kallima-
cha. Być może Kallimach cierpiał w wieku starczym na chorobę Basedowa, której symptomem jest znaczna wypukłość
gałek ocznych. Sądzę więc, że w kwaterze z herbem Korony Polskiej na nagrobku Kazimierza Jagiellończyka po lewej
stronie przedstawiony został arcybiskup Zbigniew Oleśnicki, a po stronie prawej sekretarz króla Filip Kallimach. Po-
stacie obu dostojników przedstawione zostały również w kwaterze Ołtarza Mariackiego.
35
stwierdza, co następuje: „Wyniki powyższego porównania twarzy wykazują, że istnieje bardzo duża zbieżność w odniesieniu
do ukształtowania oraz proporcji wszystkich podstawowych elementów głowy: brwi. oczu, nosa, ust oraz obrysu twarzy.
W pełni przekonywającym dowodem zgodności jest dodatkowo fakt, że w każdym przypadku dwa zestawione metodą
fotomontażu wizerunki twarzy tworzą w zasadzie jednorodny obraz o bardzo dużej, wręcz idealnej harmonii kształtów,
proporcji, a nawet światłocienia. Jest to tym godniejsze podkreślenia, że przedstawiony do analizy materiał zdjęciowy nie
spełnia wszystkich warunków technicznych (np. poza głowy), niezbędnych przy porównaniu zastosowaną metodą"89.
Przeprowadzona powyżej identyfikacja postaci arcybiskupa Zbigniewa Oleśnickiego na nagrobku Kazimierza Jagielloń-
czyka Wita Stwosza wskazuje niewątpliwie na jego udział w programie ikonograficznym dzieła i w zasadniczy sposób
zaważy na jego nowej interpretacji ikonologicznej.
Na zakończenie naszych rozważań zapytać należy, kto został przedstawiony po prawej stronie herbu Korony'.' Postać
ta, o niezwykłej sile ekspresji, z nakryciem głowy w typie „orientalnym", takim jakie często nosili dworzanie, dostojnicy,
humaniści, przypomina, w sposób nie pozostawiający chyba wątpliwości, postać Filipa Kallimacha ze sceny dysputy małego
Chrystusa z uczonymi, w której sekretarz króla występuje obok arcybiskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Rysy twarzy obu
postaci zdradzają znaczne podobieństwo (il. 19, 20)90. Tak więc Wit Stwosz, zapewne na osobiste życzenie monarchy,
uwiecznił dwóch najbliższych jego doradców i współtwórców programu ikonograficznego nagrobka. Nakrycie głowy Filipa
Kallimacha w formie turbanu pozwala wysnuć wniosek, że nie jest to tylko wyraz ówczesnej mody, ale symbol jego
dyplomatycznych misji. Kallimach prowadził bowiem pokojowe pertraktacje w imieniu monarchy z Turkami. Jako znawca,
specjalista i doradca monarchy od spraw muzułmańskiego Bliskiego Wschodu położył szczególne zasługi dla pokoju
i bezpieczeństwa Korony. Identyfikacja osoby Kallimacha tłumaczy niezwykle i trudne do zrozumienia ujęcie jego postaci,
„uciekającej" gwałtownie od herbu Korony (il. 17). Wiadomo bowiem, iż Kallimach wkrótce po śmierci monarchy
zmuszony został przez swych wrogów do gwałtownej ucieczki z Krakowa. Schronił się wówczas na dworze cesarza
Maksymiliana I w Wiedniu. Ujęcie to, dokumentujące ten fakt historyczny, świadczy dowodnie, że grobowiec monarchy nie
był jeszcze ukończony w roku jego śmierci.
DAVID AND BATHSEHEBA. THE IDEA OF VICTORY AND SALVATION
IN THE CONTENS OF THE TOMB OF CASIMIR JAGELLON BY WIT STWOSZ
Summary
Wit Stwosz has sculptured the battle between David and Goliath, next the scenę showing Samson tearing the
lion's jaws apart, on the third capital of the northern side of Casimir Jagellon's tomb. finished after King's death
(1492). The tomb is situated at the southern wali of the Holy Gross Chapel in the Wawel Cathedral in Cracow
(figs. 1-4). This paper describes and interprets the discovery made Ъу the authoress. leading her to a new analysis
of the iconographie program of this masterpiece. The Department of Crime Détection in Warsaw made availible to
her a videocomparator in order to compare, by means of photo-montage, David's face from the third capital with
the face of King whose figure was presented on the top slab of the tumba, dressed in his coronation attire with
regalia: the crown, orb and sceptre (figs. 5-10). The study revealed the identity of the face of the King and of
David. Using the same method, the authoress identified the figure of Zbigniew Oleśnicki the Younger, archibishop
of Gniezno, the closest adviser of the King (fig. 18), presented on the left side of the armoriai bearings of the
89 Zob. Sprawozdanie z badań porównawczych twarzy ludziej na podstawie zdjęć fotograficznych wykonanych przez
st. eksperta Wydziału Daktyloskopii Zakładu Kryminalistyki KG MO w Warszawie, mjr. mgr. Zygmunta Dębińskiego; do wglądu
w archiwum Zakładu. Identyfikacja ta potwierdziła w sposób bezsporny przypuszczenie Feliksa Kopery. Jak łatwo zauważyć,
cechą charakterystyczną wyglądu Zbigniewa Oleśnickiego są tzw. nalane rysy. Arcybiskup chorował bowiem w podeszłym
wieku na puchlinę wodną. Choroba Oleśnickiego warunkowała wygląd jego twarzy; por. T. Dobrzeniecki, Średnio-
wieczny portret sakralny w sztuce polskiej, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie", t. 13, 1969, s. 144. Rysy
twarzy Oleśnickiego (z Ołtarza Mariackiego i z nagrobka Jagiellończyka) są tożsame — zdaniem eksperta — z rysami
jego twarzy z nagrobka w katedrze w Gnieźnie.
90 Zygmunt Dębiński w ekspertyzie stwierdza znaczne różnice w wyglądzie oczu obu postaci. Oczy Filipa Kallimacha,
przedstawionego na Ołtarzu Mariackim, są małe i głęboko osadzone. Natomiast oczy postaci z nagrobka są duże,
proporcjonalnie do twarzy, i sprawiają wrażenie „wyłupiastych". Z cech zbieżnych, przemawiających za tym, że twarz
postaci z nagrobka Kazimierza Jagiellończyka jest twarzą Filipa Kallimacha. są: wyraźne akcentowanie się okolic kości
jarzmowych, ukształtowanie nosa, podobna wielkość czerwieni wargi dolnej, podkreślona głębokim wcięciem, stanowiącym
wyraźną granicę między ustami a okolicą bródkową. Zaznaczyć jednakże należy, że znaczne różnice w wyglądzie oczu
spowodowane być mogą nie tylko całkowicie odmienną ekspresją twarzy, ujęciem i znaczną różnicą wieku Filipa Kallima-
cha. Być może Kallimach cierpiał w wieku starczym na chorobę Basedowa, której symptomem jest znaczna wypukłość
gałek ocznych. Sądzę więc, że w kwaterze z herbem Korony Polskiej na nagrobku Kazimierza Jagiellończyka po lewej
stronie przedstawiony został arcybiskup Zbigniew Oleśnicki, a po stronie prawej sekretarz króla Filip Kallimach. Po-
stacie obu dostojników przedstawione zostały również w kwaterze Ołtarza Mariackiego.