DOI Artikel:
Świechowski, Zygmunt: Wystrój rzeźbiarski kościoła klasztornego w Trzebnicy i jego związki z katedrą w Bambergu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0009
WYSTRÓJ RZEŹBIARSKI KOŚCIOŁA KLASZTORNEGO W TRZEBNICY
7
2. Trzebnica, kościół klasztorny, tympanon maryjny
narożnicę skali10. Dopiero Jerzy Rozpędowski dostrzegł, że chodzi tu o segmenty wielkiej archiwolty, wedle
wszelkiego prawdopodobieństwa należącej pierwotnie do środkowego portalu fasady zachodniej. Archi wolta
owa stanowiła ramę tympanonu, z którego pochodzi zapewne torso reliefu z siedzącą postacią trzymającą
berło (Chrystus?). Można sądzić, że do tego samego portalu należały płyty z postaciami apostołów Tomasza
i Filipa (il. 5, 6), które już Dagobert Frey widział w takim właśnie kontekście". Korekty wymaga jego
interpretacja drobnych postaci skulonych u stóp apostołów, określanych przezeń jako prorocy12. Z całą pew-
nością chodzi tu jednak o prześladujących chrześcijan cesarzy rzymskich, bądź wrogich chrześcijanom kapła-
nów pogańskich, jakich można zobaczyć pod stopami apostołów przedstawianych z atrybutami męczeństwa
w ościeżach portalowych francuskich katedr. Notabene, towarzyszą im w archiwoltach sceny sądowe
i wyobrażenia męczeństwa1 '.
Zgodnie z tytułem artykułu, głównym zamierzeniem autora było porównanie rzeźby trzebnickiej z rzeźbą
warsztatów zatrudnionych przy wystroju katedry w Bambergu. Możliwości takich relacji zaprzeczali zgodnie
prawie wszyscy dotychczasowi autorzy poruszający problematykę rzeźby kamiennej w trzebnickim kościele
klasztornym. Zarówno Dagobert Frey w swojej pracy napisanej przed półwieczem, gruntownej rozprawie na
10 Por. Frey, Das romanische Tympanon... Wydaje się, że Frey znał tylko technologię niemieckich tympanonów wykutych
z jednej sztuki. Nie uwzględnił zatem faktu, że francuskie tympanony były nierzadko zestawiane z kilku płyt o różnych rozmiarach
i kształcie. Można tu przytoczyć znane przykłady z Conques en Rouergue, Cahors i Moissac reprodukowane w Rouergue Roman,
Zodiaque 1963, s. 94, Querсу Roman, Zodiaque 1959, tabl. 5 po s. 52, tabl. 2 po s. 204. Dla gotyku reprezentatywne są przykłady
portali w północnej ścianie szczytowej katedry w Chartres, i portal Św. Anny w fasadzie zachodniej katedry Notre Dame w Paryżu.
Patrz W. Sauerlander, Golische Skulptur in Frankreich, Munchen 1970, il. 40, 78.
11 Frey, Das romanische Tympanon..., s. 137. Napisy na banderolach D[omi] N[u]S M[eu]S ET DEUS (Joh. XX 28)
i OSTE[n] DE PATREM (Joh. XIV 8) pozwoliły autorom Sztuka Polska... określić apostołów jako Tomasza i Filipa. Ponieważ nie
chodzi tu o książąt apostołów Piotra i Pawła ani Bartłomieja, patrona kościoła klasztornego, których samodzielne pojawienie się
byłoby uzasadnione, przyjąć można pełne kolegium apostolskie. Do zagadnienia przedstawień Piotra i Pawła por. A. Grzybkow-
ski, „Concordia Apostolorum" gotycka rzeźba w Legnicy, „Archiv fur Schlesische Kirchengeschichte" XLIX: 1992, s. 269.
12 Frey, Das romanische Tympanon..., s. 136: „Chodzi o figury apostołów, które podobnie jak figury na ościeżach bamber-
skiego portalu książęcego stoją na plecach proroków".
13 Do małych postaci pod stopami apostołów por. Sauerlander, op.cit., il. 110, 111, 240, 241, 290 i s. 114.
7
2. Trzebnica, kościół klasztorny, tympanon maryjny
narożnicę skali10. Dopiero Jerzy Rozpędowski dostrzegł, że chodzi tu o segmenty wielkiej archiwolty, wedle
wszelkiego prawdopodobieństwa należącej pierwotnie do środkowego portalu fasady zachodniej. Archi wolta
owa stanowiła ramę tympanonu, z którego pochodzi zapewne torso reliefu z siedzącą postacią trzymającą
berło (Chrystus?). Można sądzić, że do tego samego portalu należały płyty z postaciami apostołów Tomasza
i Filipa (il. 5, 6), które już Dagobert Frey widział w takim właśnie kontekście". Korekty wymaga jego
interpretacja drobnych postaci skulonych u stóp apostołów, określanych przezeń jako prorocy12. Z całą pew-
nością chodzi tu jednak o prześladujących chrześcijan cesarzy rzymskich, bądź wrogich chrześcijanom kapła-
nów pogańskich, jakich można zobaczyć pod stopami apostołów przedstawianych z atrybutami męczeństwa
w ościeżach portalowych francuskich katedr. Notabene, towarzyszą im w archiwoltach sceny sądowe
i wyobrażenia męczeństwa1 '.
Zgodnie z tytułem artykułu, głównym zamierzeniem autora było porównanie rzeźby trzebnickiej z rzeźbą
warsztatów zatrudnionych przy wystroju katedry w Bambergu. Możliwości takich relacji zaprzeczali zgodnie
prawie wszyscy dotychczasowi autorzy poruszający problematykę rzeźby kamiennej w trzebnickim kościele
klasztornym. Zarówno Dagobert Frey w swojej pracy napisanej przed półwieczem, gruntownej rozprawie na
10 Por. Frey, Das romanische Tympanon... Wydaje się, że Frey znał tylko technologię niemieckich tympanonów wykutych
z jednej sztuki. Nie uwzględnił zatem faktu, że francuskie tympanony były nierzadko zestawiane z kilku płyt o różnych rozmiarach
i kształcie. Można tu przytoczyć znane przykłady z Conques en Rouergue, Cahors i Moissac reprodukowane w Rouergue Roman,
Zodiaque 1963, s. 94, Querсу Roman, Zodiaque 1959, tabl. 5 po s. 52, tabl. 2 po s. 204. Dla gotyku reprezentatywne są przykłady
portali w północnej ścianie szczytowej katedry w Chartres, i portal Św. Anny w fasadzie zachodniej katedry Notre Dame w Paryżu.
Patrz W. Sauerlander, Golische Skulptur in Frankreich, Munchen 1970, il. 40, 78.
11 Frey, Das romanische Tympanon..., s. 137. Napisy na banderolach D[omi] N[u]S M[eu]S ET DEUS (Joh. XX 28)
i OSTE[n] DE PATREM (Joh. XIV 8) pozwoliły autorom Sztuka Polska... określić apostołów jako Tomasza i Filipa. Ponieważ nie
chodzi tu o książąt apostołów Piotra i Pawła ani Bartłomieja, patrona kościoła klasztornego, których samodzielne pojawienie się
byłoby uzasadnione, przyjąć można pełne kolegium apostolskie. Do zagadnienia przedstawień Piotra i Pawła por. A. Grzybkow-
ski, „Concordia Apostolorum" gotycka rzeźba w Legnicy, „Archiv fur Schlesische Kirchengeschichte" XLIX: 1992, s. 269.
12 Frey, Das romanische Tympanon..., s. 136: „Chodzi o figury apostołów, które podobnie jak figury na ościeżach bamber-
skiego portalu książęcego stoją na plecach proroków".
13 Do małych postaci pod stopami apostołów por. Sauerlander, op.cit., il. 110, 111, 240, 241, 290 i s. 114.