DOI Artikel:
Dobrzeniecki, Tadeusz: Teoria dwóch mieczy w programie Sądu Ostatecznego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0032
30
TADEUSZ DOBRZENIECKI
10. Przerys rysunku z rękopisu Ośmiu Traktatów św. Grzegorza z 11. Chrystus-Sędzia, rysunek anglo-saksoński,
Nazjanzu, Bruksela, Bibliothèque Royale, Ms. I 2570, fol. 3V. Cambridge, Trinity College, Ms B. 15.34, fol. Г.
Wg Art Roman dans la Valée de la Meuse... Wg CR. Dodwella
Poświadczony kult Marii i Jana Chrzciciela oraz doktryna o intercesji już w VI w. stanowiły ideową
podstawę powstania przedstawienia Deesis w klasycznej trój osobowej formule (Trimorphon) w IX w. We
wszystkich literackich i obrazowych przekazach tego tematu nie występują motywy wiążące go z Sądem
Ostatecznym. Najstarszy obraz Sądu z motywem Deesis powstał dopiero w XI w.39
Zapewne najwcześniejszymi przykładami połączenia Maiestas Domini i Deesis w sztuce zachodniej są
dwa rękopisy, pochodzące z XI w. Pierwszy rękopis z Ośmioma Traktatami św. Grzegorza z Nazjanzu po-
wstał około 1020-1030 r. w opactwie Stavelot40. Na karcie tytułowej znajduje się dwustrefowa kompozycja
rysunkowa wykonana piórkiem i zaopatrzona napisami objaśniającymi wszystkie motywy (il. 10). Chrystus
siedzi na kolistej sferze, glorię zaopatrzono napisem: CELUM PERPETUO VIRTUTI S IURE GUBERNO
ATQUE MEIS PEDIBUS INCURVAT PONDERA MUNDUS trzymają aniołowie Gabriel i Rafael („Ange-
lus huic Gabriel subvenit et Raphaël").
Do Marii stojącej z prawej strony Chrystusa (SANCTA MARIA) jako do Orędowniczki odnosi się napis:
„Supplicat huic precibus", zaś do Jana (SANCTUS IOHANNES BAPTISTA): „Poscit cum matre hoc baptista".
W dolnej strefie stojący w gronie świętych Grzegorz z Nazjanzu unosi w stronę Chrystusa swe dzieło,
39 Paryż, Bibl. Nat. Ms gr. 74, fol. 93 (ewangeliarz); W. Paeseler, Die rômische Weltgeńchttafel im Vatikan (Ihre Stellung
in der Geschichte des Weltgerichtsbildes und in der rômischen Malerei des 15. Jahrhunderts), „Kunstgeschichtliches Jahrbuch der
Bibliotheca Hertziana" II: 1938, s. 320-321, il. 272.
40 Bruksela, Bibl. Royale, Ms. II 2570, fol. 3r; J. Stiennon, Art roman dans la Valée de la Meuse, Bruxelles 1969, s. 159-
161; Rhein und Maas. Kunst und Kultur 800-1400. Koln 1972, s. 226, F. 18.
TADEUSZ DOBRZENIECKI
10. Przerys rysunku z rękopisu Ośmiu Traktatów św. Grzegorza z 11. Chrystus-Sędzia, rysunek anglo-saksoński,
Nazjanzu, Bruksela, Bibliothèque Royale, Ms. I 2570, fol. 3V. Cambridge, Trinity College, Ms B. 15.34, fol. Г.
Wg Art Roman dans la Valée de la Meuse... Wg CR. Dodwella
Poświadczony kult Marii i Jana Chrzciciela oraz doktryna o intercesji już w VI w. stanowiły ideową
podstawę powstania przedstawienia Deesis w klasycznej trój osobowej formule (Trimorphon) w IX w. We
wszystkich literackich i obrazowych przekazach tego tematu nie występują motywy wiążące go z Sądem
Ostatecznym. Najstarszy obraz Sądu z motywem Deesis powstał dopiero w XI w.39
Zapewne najwcześniejszymi przykładami połączenia Maiestas Domini i Deesis w sztuce zachodniej są
dwa rękopisy, pochodzące z XI w. Pierwszy rękopis z Ośmioma Traktatami św. Grzegorza z Nazjanzu po-
wstał około 1020-1030 r. w opactwie Stavelot40. Na karcie tytułowej znajduje się dwustrefowa kompozycja
rysunkowa wykonana piórkiem i zaopatrzona napisami objaśniającymi wszystkie motywy (il. 10). Chrystus
siedzi na kolistej sferze, glorię zaopatrzono napisem: CELUM PERPETUO VIRTUTI S IURE GUBERNO
ATQUE MEIS PEDIBUS INCURVAT PONDERA MUNDUS trzymają aniołowie Gabriel i Rafael („Ange-
lus huic Gabriel subvenit et Raphaël").
Do Marii stojącej z prawej strony Chrystusa (SANCTA MARIA) jako do Orędowniczki odnosi się napis:
„Supplicat huic precibus", zaś do Jana (SANCTUS IOHANNES BAPTISTA): „Poscit cum matre hoc baptista".
W dolnej strefie stojący w gronie świętych Grzegorz z Nazjanzu unosi w stronę Chrystusa swe dzieło,
39 Paryż, Bibl. Nat. Ms gr. 74, fol. 93 (ewangeliarz); W. Paeseler, Die rômische Weltgeńchttafel im Vatikan (Ihre Stellung
in der Geschichte des Weltgerichtsbildes und in der rômischen Malerei des 15. Jahrhunderts), „Kunstgeschichtliches Jahrbuch der
Bibliotheca Hertziana" II: 1938, s. 320-321, il. 272.
40 Bruksela, Bibl. Royale, Ms. II 2570, fol. 3r; J. Stiennon, Art roman dans la Valée de la Meuse, Bruxelles 1969, s. 159-
161; Rhein und Maas. Kunst und Kultur 800-1400. Koln 1972, s. 226, F. 18.