Rocznik Historii Sztuki (21.1995)

48

ALICJA KARŁOWSKA-KAMZOWA

1. Rzym, bazylika S. Prassede, mozaiki we wschodniej partii kościoła (817-824), fragment

Obok narastającej stopniowo ewolucji ikonografii, uchwytne są dzieła zupełnie szczególne, które niekie-
dy stawały się źródłem nowych serii wyobrażeń. Łączono problematykę moralną z przedstawieniami nie-
śmiertelności osoby ludzkiej. W późnym średniowieczu sceneria dramatu potęgowała ekspresję kompozycji.

Studium niniejsze poświęcone jest ukazaniu tworzenia się w średniowieczu obrazowej wizji tego kluczo-
wego dla chrześcijan momentu historii6.

П. „UJRZĄ SYNA CZŁOWIECZEGO
PRZYCHODZĄCEGO NA OBŁOKACH" (MAR. 13, 26)

Najstarszym zachowanym monumentalnym przedstawieniem tryumfalnego powrotu Chrystusa na ziemię
jest mozaika w kościele S. Pudenziana z IV w. w Rzymie. Chrystusa wyobrażono tam jako tryumfatora
i sędziego zasiadającego w Nowej Jerozolimie. Obraz społeczności wiernych obdarzonych nieśmiertelnością
na końcu dziejów zachował się na mozaikach bazylicki S. Prassede w Rzymie wykonanych w czasach papieża
Paschalisa I (817-824) (il. 1). Zdaniem G. Matthiae powtarzają one dekorację mozaikową absydy i łuku
tęczowego bazyliki Św. Kośmy i Damiana z Forum Romanum, pochodzącą z dwóch faz: 1 połowy VI i końca
wieku VII7.

6 Dziękuję Fundacji Lanckorońskich i Pani prof. Karolinie Lanckorońskiej oraz wszystkim, którzy umożliwili mi trzymie-
sięczny pobyt we Włoszech na wiosnę 1991 г., uzupełniony trzytygodniową podróżą po Francji, dzięki czemu zebrałam materiał do
niniejszej pracy. Problem referowałam w jesieni 1991 r. w Braniewie na „III Colloquia Mediaevalia". Tekst wykładu (12 s. mpisu
i 6 rysunków) złożony został w „Studiach Warmińskich". Ponadto problem przedstawiłam na wykładzie otwartym fdii opolskiej
KUL i na zebraniu Komisji Historii Sztuki PTPN w Poznaniu - wiosną 1992 r.

7 G. Matthiae, Mosaici Medioevali delie Chiese di Roma, Roma 1967, s. 135, 203; W. Oakeshott, Die Mosaiken von
Rom, Munchen-Wien 1967.