DOI article:
Karłowska-Kamzowa, Alicja: Przedstawienia odpowiedzialności indywidualnej na Sądzie Ostatecznym w sztuce średniowiecznej Zachodu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0056
54
ALICJA KARŁOWSKA-KAMZOWA
5. Wolfenbiittel, Herzog August Bibliothek, Ewangeliarz (Cod. Helmst. 65),
koniec XII w., miniatura
co ma swoje źródło także w tekście Ewangelii św. Mateusza (Mat. 25, 31-46). Przy Psalmie LXVI ukazano
dodatkowo Chrystusa osądzającego ludzi (fol. 76r). W towarzystwie aniołów i św. Piotra siedzi On na kuli
ziemskiej jako władca świata z wagą w dłoni. Stoją przed nią ludzie wyraźnie przerażeni. Ekspresja tej mi-
niatury jest ogromnie sugestywna. Odpowiedzią na grozę sądu jest ilustracja złączona z Psalmem XXVII
(fol. 34v), gdzie lud prosi o zbawienie i błogosławieństwo tuląc się u stóp Chrystusa i klęcząc chowa się pod
Jego rozpostarte ręce27. Motyw wagi - atrybut sędziego ma swoją dawną egipską tradycję i zapewne poprzez
chrześcijan z Afryki został wprowadzony do ikonografii religijnej28. Sąd nad ludźmi, ich strach, rozdział
potępionych i zbawionych nie wyczerpywały problemów wyobrażanych w pierwszym okresie rozwoju przed-
stawień Sądu Ostatecznego. Stosunkowo wcześnie pojawił się motyw ukazujący nadzieję. Na wschodniej
ścianie kaplicy Św. Michała, w zachodniej partii kościoła Św. Jerzego w Oberzell, na wyspie Reichenau,
w XI w. namalowano wyobrażenie powtórnego przyjścia Chrystusa29 (il. 6). Po prawej stronie mandorli stoi
27 To ujęcie zostanie przejęte w wyobrażeniach Mater Misericordiae w XIII w. Cystersi popularyzowali wizję Marii jako
przedstawicielki łaskawości bożej.
28 L. Kretzenbacher, Die Seelenwaage, Klagenfurt 1958 jest podstawową, zawsze cytowaną pracą, ukazującą genezę tego
motywu, rozmaite warianty obrazowe i wszystkie niemal rodzaje traktatów, w których temat ten wykorzystywano w Średniowieczu.
29 Rasette, op.cit., (il. 5) opublikował to bardzo zniszczone malowidło, datując na XI w. Ostatnio zostało ono poddane
gruntownej restauracji. Opublikowano również dawny materiał ikonograficzny ważny dla analizy ikonograficznej. D. Jakobs,
H.T. R e i с h w a 1 d, Untersuchungsergebnisse und Massnahmen der jungsten Restaurierung St. Georg, Reichenau-Oberzell, „Zeit-
schrift fur Kunsttechnologie und Konservierung" IV: 1990, z. 2, il. 1-5.
ALICJA KARŁOWSKA-KAMZOWA
5. Wolfenbiittel, Herzog August Bibliothek, Ewangeliarz (Cod. Helmst. 65),
koniec XII w., miniatura
co ma swoje źródło także w tekście Ewangelii św. Mateusza (Mat. 25, 31-46). Przy Psalmie LXVI ukazano
dodatkowo Chrystusa osądzającego ludzi (fol. 76r). W towarzystwie aniołów i św. Piotra siedzi On na kuli
ziemskiej jako władca świata z wagą w dłoni. Stoją przed nią ludzie wyraźnie przerażeni. Ekspresja tej mi-
niatury jest ogromnie sugestywna. Odpowiedzią na grozę sądu jest ilustracja złączona z Psalmem XXVII
(fol. 34v), gdzie lud prosi o zbawienie i błogosławieństwo tuląc się u stóp Chrystusa i klęcząc chowa się pod
Jego rozpostarte ręce27. Motyw wagi - atrybut sędziego ma swoją dawną egipską tradycję i zapewne poprzez
chrześcijan z Afryki został wprowadzony do ikonografii religijnej28. Sąd nad ludźmi, ich strach, rozdział
potępionych i zbawionych nie wyczerpywały problemów wyobrażanych w pierwszym okresie rozwoju przed-
stawień Sądu Ostatecznego. Stosunkowo wcześnie pojawił się motyw ukazujący nadzieję. Na wschodniej
ścianie kaplicy Św. Michała, w zachodniej partii kościoła Św. Jerzego w Oberzell, na wyspie Reichenau,
w XI w. namalowano wyobrażenie powtórnego przyjścia Chrystusa29 (il. 6). Po prawej stronie mandorli stoi
27 To ujęcie zostanie przejęte w wyobrażeniach Mater Misericordiae w XIII w. Cystersi popularyzowali wizję Marii jako
przedstawicielki łaskawości bożej.
28 L. Kretzenbacher, Die Seelenwaage, Klagenfurt 1958 jest podstawową, zawsze cytowaną pracą, ukazującą genezę tego
motywu, rozmaite warianty obrazowe i wszystkie niemal rodzaje traktatów, w których temat ten wykorzystywano w Średniowieczu.
29 Rasette, op.cit., (il. 5) opublikował to bardzo zniszczone malowidło, datując na XI w. Ostatnio zostało ono poddane
gruntownej restauracji. Opublikowano również dawny materiał ikonograficzny ważny dla analizy ikonograficznej. D. Jakobs,
H.T. R e i с h w a 1 d, Untersuchungsergebnisse und Massnahmen der jungsten Restaurierung St. Georg, Reichenau-Oberzell, „Zeit-
schrift fur Kunsttechnologie und Konservierung" IV: 1990, z. 2, il. 1-5.