DOI article:
Karłowska-Kamzowa, Alicja: Przedstawienia odpowiedzialności indywidualnej na Sądzie Ostatecznym w sztuce średniowiecznej Zachodu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0061
PRZEDSTAWIENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI INDYWIDUALNEJ NA SĄDZIE OSTATECZNYM
59
9. Zbiory Watykańskie, obraz ołtarzowy (?), pocz. XIII w.
wał się w ołtarzu, przy którym odprawiano msze święte za zmarłych. Obraz mógł powstać na przełomie
wieku XII i XIII lub w początkach wieku XIII. W. Paeselers wykazał jego oddziaływanie na wiele ważnych
przedstawień Sądu Ostatecznego tworzonych we Włoszech w XIII stuleciu39. U dołu obrazu, przed murami
Niebieskiego Jeruzalem, stoją dwie niewiasty - czy są to fundatorki dzieła? Na wczesnych mozaikach rzym-
skich wyobrażano niekiedy papieży stojących przy Chrystusie w gronie apostołów i świętych, lub - jak Pa-
schalis I - klęczących u stóp Madonny tronującej w raju. Towarzyszyły im ostentacyjne inskrypcje fundacyjne
umieszczane w absydach, na przykład w S. Maria in Dominica40. Na obrazie ze zbiorów watykańskich przed-
stawienie niewiast (niezależnie od tego kim one były) dopełniało wykładu treści. Człowiek spełniający dobre
uczynki (które ukazano) mógł liczyć na nagrodę na końcu dziejów i na miejsce po prawicy przychodzącego
w chwale Sędziego. Zatem udział człowieka w tej decyzji był możliwy. Zostały również ukazane łaski płynące
z eucharystii. Ten wątek przedstawień znany był jednak z dzieł wcześniejszych.
Dążenie do uzyskania pozytywnego wyroku na Sądzie Ostatecznym było wśród wiernych naturalne.
Wyrażane było między innymi w wersetach aktów pobożnych fundacji41. W memoriach-wspomnieniach za
zmarłych wymieniano konkretne osoby42. Modlitwy Kościoła i modlitwy żywych wiernych miały im pomóc.
Jednak w którym momencie?
j9 Paeselers, op.cit., s. 362-392.
40 Oakeshott, op.cit., tab. XI-XIII, il. 114, tab. XX.
41 Omawia to np. dla Polski S. Bylina, Człowiek i zaświaty, Warszawa 1992, s. 65. Znane już w XII w., a później coraz
liczniejsze dokumenty fundacyjne potwierdzają troskę ich możnych wystawców o zbawienie duszy. Na przykład Bolesław Wysoki
konstatował w arendzie dokumentu fundacyjnego dla opactwa cysterskiego w Lubiążu (1175 г.): „najrozsądniej jest zadbać
o zbawienie duszy, wiadomo bowiem, iż życie jej trwa na wieki".
42 O modlitwach za zmarłych i znaczeniu benedyktynów w ich rozpowszechnianiu - por. J. Le Goff, La naissance du
purgatoir, Paris 1981, s. 170-173. Problem modlitw za zmarłych ujęty został w Dekretach Gracjana (prawo kanoniczne) -
Le Goff, op.cit., s. 199-201. O mszach św. za zmarłych - Memoria, praca zbiór, pod red. K. Schmida i J. Wollascha, Der
geschichtliche Zeugniswert des liturgischen Gedenkens im Mittelalter, Miinchen 1984, Lam m. in. O.G. Oexle, Memoria und
Memorienbild (s. 384 п.), W. Sauerlânder, J. Wollasch, Stiftergedenken und Stifterfigur en in Naumburg (s. 355 п.). Autorzy
zwracają uwagę na fenomen XIII w.: figury portalowe (ukazujące świętych), posągi nagrobne i figury fundatorów wyglądały tak
samo, choć ich sens treściowy był odmienny (s. 382).
59
9. Zbiory Watykańskie, obraz ołtarzowy (?), pocz. XIII w.
wał się w ołtarzu, przy którym odprawiano msze święte za zmarłych. Obraz mógł powstać na przełomie
wieku XII i XIII lub w początkach wieku XIII. W. Paeselers wykazał jego oddziaływanie na wiele ważnych
przedstawień Sądu Ostatecznego tworzonych we Włoszech w XIII stuleciu39. U dołu obrazu, przed murami
Niebieskiego Jeruzalem, stoją dwie niewiasty - czy są to fundatorki dzieła? Na wczesnych mozaikach rzym-
skich wyobrażano niekiedy papieży stojących przy Chrystusie w gronie apostołów i świętych, lub - jak Pa-
schalis I - klęczących u stóp Madonny tronującej w raju. Towarzyszyły im ostentacyjne inskrypcje fundacyjne
umieszczane w absydach, na przykład w S. Maria in Dominica40. Na obrazie ze zbiorów watykańskich przed-
stawienie niewiast (niezależnie od tego kim one były) dopełniało wykładu treści. Człowiek spełniający dobre
uczynki (które ukazano) mógł liczyć na nagrodę na końcu dziejów i na miejsce po prawicy przychodzącego
w chwale Sędziego. Zatem udział człowieka w tej decyzji był możliwy. Zostały również ukazane łaski płynące
z eucharystii. Ten wątek przedstawień znany był jednak z dzieł wcześniejszych.
Dążenie do uzyskania pozytywnego wyroku na Sądzie Ostatecznym było wśród wiernych naturalne.
Wyrażane było między innymi w wersetach aktów pobożnych fundacji41. W memoriach-wspomnieniach za
zmarłych wymieniano konkretne osoby42. Modlitwy Kościoła i modlitwy żywych wiernych miały im pomóc.
Jednak w którym momencie?
j9 Paeselers, op.cit., s. 362-392.
40 Oakeshott, op.cit., tab. XI-XIII, il. 114, tab. XX.
41 Omawia to np. dla Polski S. Bylina, Człowiek i zaświaty, Warszawa 1992, s. 65. Znane już w XII w., a później coraz
liczniejsze dokumenty fundacyjne potwierdzają troskę ich możnych wystawców o zbawienie duszy. Na przykład Bolesław Wysoki
konstatował w arendzie dokumentu fundacyjnego dla opactwa cysterskiego w Lubiążu (1175 г.): „najrozsądniej jest zadbać
o zbawienie duszy, wiadomo bowiem, iż życie jej trwa na wieki".
42 O modlitwach za zmarłych i znaczeniu benedyktynów w ich rozpowszechnianiu - por. J. Le Goff, La naissance du
purgatoir, Paris 1981, s. 170-173. Problem modlitw za zmarłych ujęty został w Dekretach Gracjana (prawo kanoniczne) -
Le Goff, op.cit., s. 199-201. O mszach św. za zmarłych - Memoria, praca zbiór, pod red. K. Schmida i J. Wollascha, Der
geschichtliche Zeugniswert des liturgischen Gedenkens im Mittelalter, Miinchen 1984, Lam m. in. O.G. Oexle, Memoria und
Memorienbild (s. 384 п.), W. Sauerlânder, J. Wollasch, Stiftergedenken und Stifterfigur en in Naumburg (s. 355 п.). Autorzy
zwracają uwagę na fenomen XIII w.: figury portalowe (ukazujące świętych), posągi nagrobne i figury fundatorów wyglądały tak
samo, choć ich sens treściowy był odmienny (s. 382).