DOI Artikel:
Karłowska-Kamzowa, Alicja: Przedstawienia odpowiedzialności indywidualnej na Sądzie Ostatecznym w sztuce średniowiecznej Zachodu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0079
PRZEDSTAWIENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI INDYWIDUALNEJ NA SADZIE OSTATECZNYM 77
21. Cahors, katedra, oratorium przy krużgankach, malowidła, z ok. 1500 г., fragment
tak samo jak Chrystus, Maria, św. Jan i apostołowie należą do ich rzeczywistości, bowiem osiągnęli już
nieśmiertelność. Złączenie przedstawienia fundatorów i Sądu Ostatecznego stworzyło taki właśnie kontekst.
Inaczej wyobrażono dusze w niebie na omówionej tablicy z Avignonu. Podobnie, w niedalekim Issoire, w
przedstawieniu Sądu Ostatecznego wszyscy: wskrzeszeni, zbawieni i potępieni są nadzy. „Normalne" ciała
mająjedynie święci. Na malowidle w Ennzat ukazano fundatorów jako tych, którzy otrzymali wieczną nagrodę.
Natomiast na malowidle w oratorium przy krużgankach katedry w Cahors, wykonanym około 1500 r.100,
na niebie zjawia się Chrystus w mandorli z aniołami, Marią i św. Janem Chrzcicielem. Poniżej, w centrum
kompozycji, Archanioł Michał z wagą depcze szatana. U dołu kompozycji anioł zbiera kości zmarłego. Z licznych
sarkofagów wychodzą zmarł i. Wszyscy nadzy mająna piersiach książki101 - zapewne zawierały one rejestr ich
dobrych i złych uczynków (il. 21). Jedni są spokojni, inni przerażeni. Jednego z wskrzeszonych porwał diabeł,
ale walczy o niego anioł. Ukazano dokładnie moment sądzenia, przechodzenia do chwały i nieśmiertelności
jeszcze nie ma. Jednoznacznie wyobrażono odpowiedzialność osobistą każdej osoby w tym momencie. Jaśniej-
szego przedstawienia tego problemu w omawianej epoce znaleźć nie można. Było to zakończenie ewolucji,
którą śledzić można było od wieku XII.
Nieco odmienna tradycja obrazowa wykształciła się w malarstwie miniaturowym i tablicowym Nider-
landów. W Godzinkach północnoniderlandzkich przez cały wiek XV przy modlitwach za zmarłych ukazywa-
no w rozmaitych wariantach śmierć i pochówek człowieka, sąd szczegółowy, modlitwy nad jego sarkofagiem
w kościele. Ponadto wyobrażano wybawienie duszy z ognia czyśćcowego i Sąd Ostateczny, niekiedy zredu-
kowany do jednej, dwóch osób102. Wszystkie te rodzaje ilustracji funkcjonowały w kręgu indywidualnych
100 Malowidła nie publikowane, poddane zapewne niezbyt dawno pracom konserwatorskim, widziałam w lipcu 1991 r.
101 Aries, op.cit., s. 111, wspomina o obrazie z poł. XIV w. Dzieło Jacobello Alberegno ukazuje Chrystusa-Sędziego
z księgą grzechów ludzkości i szkielety, z których każdy ma swoją książkę - tytuł dzieła: Dies irae. W Albi znajduje się przedsta-
wienie Sądu Ostatecznego - namalowane na ścianie chóru ok. 1500 r. (A. Erlande-Brandenburg Gotische Kunst, Wien
1984, 1, 399): nagie wskrzeszone dusze trzymając otwarte księgi na piersiach oczekują sądu.
102 Godzinki Mistrza z Delft (ok. 1475); J.H. Marrow, The Golden Age of Dutch Manuscńpt Painting, Stuttgart 1989, nr
91, s. 269, fig. 144.
21. Cahors, katedra, oratorium przy krużgankach, malowidła, z ok. 1500 г., fragment
tak samo jak Chrystus, Maria, św. Jan i apostołowie należą do ich rzeczywistości, bowiem osiągnęli już
nieśmiertelność. Złączenie przedstawienia fundatorów i Sądu Ostatecznego stworzyło taki właśnie kontekst.
Inaczej wyobrażono dusze w niebie na omówionej tablicy z Avignonu. Podobnie, w niedalekim Issoire, w
przedstawieniu Sądu Ostatecznego wszyscy: wskrzeszeni, zbawieni i potępieni są nadzy. „Normalne" ciała
mająjedynie święci. Na malowidle w Ennzat ukazano fundatorów jako tych, którzy otrzymali wieczną nagrodę.
Natomiast na malowidle w oratorium przy krużgankach katedry w Cahors, wykonanym około 1500 r.100,
na niebie zjawia się Chrystus w mandorli z aniołami, Marią i św. Janem Chrzcicielem. Poniżej, w centrum
kompozycji, Archanioł Michał z wagą depcze szatana. U dołu kompozycji anioł zbiera kości zmarłego. Z licznych
sarkofagów wychodzą zmarł i. Wszyscy nadzy mająna piersiach książki101 - zapewne zawierały one rejestr ich
dobrych i złych uczynków (il. 21). Jedni są spokojni, inni przerażeni. Jednego z wskrzeszonych porwał diabeł,
ale walczy o niego anioł. Ukazano dokładnie moment sądzenia, przechodzenia do chwały i nieśmiertelności
jeszcze nie ma. Jednoznacznie wyobrażono odpowiedzialność osobistą każdej osoby w tym momencie. Jaśniej-
szego przedstawienia tego problemu w omawianej epoce znaleźć nie można. Było to zakończenie ewolucji,
którą śledzić można było od wieku XII.
Nieco odmienna tradycja obrazowa wykształciła się w malarstwie miniaturowym i tablicowym Nider-
landów. W Godzinkach północnoniderlandzkich przez cały wiek XV przy modlitwach za zmarłych ukazywa-
no w rozmaitych wariantach śmierć i pochówek człowieka, sąd szczegółowy, modlitwy nad jego sarkofagiem
w kościele. Ponadto wyobrażano wybawienie duszy z ognia czyśćcowego i Sąd Ostateczny, niekiedy zredu-
kowany do jednej, dwóch osób102. Wszystkie te rodzaje ilustracji funkcjonowały w kręgu indywidualnych
100 Malowidła nie publikowane, poddane zapewne niezbyt dawno pracom konserwatorskim, widziałam w lipcu 1991 r.
101 Aries, op.cit., s. 111, wspomina o obrazie z poł. XIV w. Dzieło Jacobello Alberegno ukazuje Chrystusa-Sędziego
z księgą grzechów ludzkości i szkielety, z których każdy ma swoją książkę - tytuł dzieła: Dies irae. W Albi znajduje się przedsta-
wienie Sądu Ostatecznego - namalowane na ścianie chóru ok. 1500 r. (A. Erlande-Brandenburg Gotische Kunst, Wien
1984, 1, 399): nagie wskrzeszone dusze trzymając otwarte księgi na piersiach oczekują sądu.
102 Godzinki Mistrza z Delft (ok. 1475); J.H. Marrow, The Golden Age of Dutch Manuscńpt Painting, Stuttgart 1989, nr
91, s. 269, fig. 144.