DOI Artikel:
Secomska, Krystyna: Freski w opolskiej Kaplicy Piastowskiej i malowidła w kościele w Lubiechowej: ze studiów nad gotyckim malarstwem ściennym na Śląsku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0110
108
KRYSTYNA SECOMSKA
historykom sztuki ze środowiska wrocławskiego - takim jak Maria Starzewska, Bożena Steinborn, Anna
Ziomecka, Mieczysław Zlat i inni - jak również pracującym ofiarnie na Śląsku konserwatorom. Zwięzłe
sprawozdania, publikowane systematycznie przez Jadwigę Skibińską w „Rocznikach Sztuki Śląskiej"2, po-
zwalają na (zaledwie przybliżoną) ocenę poniesionych wówczas wysiłków.
Od roku 1960 warszawski Instytut Sztuki kontynuował równolegle akcję inwentaryzacyjną której plon
stanowiły kolejne tomy Katalogu zabytków sztuki w Polsce - na Opolszczyźnie i w rejonie Katowic, na Ziemi
Cieszyńskiej i w okolicach Bielska-Białej3 (ostatnio ukazały się zeszyty poświęcone miejscowościom i daw-
nym powiatom województwa wrocławskiego)4. Dokumentacja opisowa i fotograficzna stworzyła bazę dla
interpretacji naukowych, dla prób syntezy. (Tadeusz Chrzanowski i Marian Kornecki, aktywnie współucze-
stniczący w inwentaryzacji w latach sześćdziesiątych, są też autorami Sztuki Śląska Opolskiego - książki
z 1974 г., obejmującej całokształt kultury artystycznej regionu)5.
Kompendium polskich badań mediewistycznych na Śląsku (do roku 1964) przedstawił Mieczysław Zlat6.
Następne lata przyniosły szereg opracowań syntetycznych i monograficznych; co się tyczy malarstwa gotyc-
kiego, należałoby wymienić tu chociażby artykuły Anny Fedorowicz7, rozprawę Adama Labudy o wrocław-
skim Ołtarzu św. Barbary (przełomową nie tylko w aspekcie problemów śląskich)8, znakomity katalog zbio-
rów wrocławskich, opublikowany (ze znacznym opóźnieniem) w 1986 r. przez Annę Ziomecką9, a wreszcie
liczne prace Alicji Karłowskiej-Kamzowej10. Zapewne nadszedł już czas na ponowną rekapitulację. Jednakże,
w ramach niniejszego artykułu, chciałabym jedynie przypomnieć odkrycia dokonane w zakresie średniowiecz-
nego malarstwa ściennego.
Podczas jednej z sesji SHS, w referacie z 1975 r. Bożena Steinborn, mówiąc (z uzasadnioną satysfakcją)
o dorobku wrocławskich historyków sztuki, zwróciła uwagę na „przeobrażenie śląskiej mapy zabytków"11.
Rzut oka na mapę zespołów zabytkowych daje w istocie najlepsze pojęcie o tym, co zrobiono na Śląsku po
roku 194512. Co ważniejsze: mapy i diagramy uwidaczniają niezwykłe zagęszczenie kościołów średniowiecz-
nych pokrytych polichromią (nieporównywalne do stanu zachowania na żadnej z ziem polskich) - szczególnie
2 „Roczniki Sztuki Śląskiej" VI: 1968, s. 181-197 (za lata 1964-1966); IX: 1973, s. 97-125 (za lata 1967-1969); XI: 1977,
s. 143-163 (za lata 1970-1973). - Por. też m.in. materiały sympozjum objazdowego 1979 г.: „Dysputy konserwatorskie" I -
(Problemy konserwacji malowideł ściennych w województwach jeleniogórskim i legnickim), Kraków 1979; M. Bąk, Prace kon-
serwatorskie przy zabytkach ruchomych w latach 1974-1979, „Opolski Informator Konserwatorski" 1981, nr 1, s. 164-178.
3 Katalog zabytków sztuki w Polsce (cyt. dalej KZS). Zeszyty Województwa katowickiego (t. VI, pod red. I. Rejduch-
-Samkowej, J. Samka) wychodziły w latach 1960-1968. Zeszyt Miasto Cieszyn i powiat cieszyński wydany byl w 1974 r. Kolejne
zeszyty Województwa opolskiego (t. VII, pod red. T. Chrzanowskiego, M. Korneckiego) opublikowane zostały w latach 1960-1968.
4 Pod red. J. Pokory, M. Zlata, Oleśnica, Bierutów i okolice, N.S. IV/1, Warszawa 1983. Sobótka, Kąty Wrocławskie
i okolice, N.S. IV/2, Warszawa 1991.
5 T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Śląska Opolskiego, Kraków 1974 (dalej cytowana jako Chrzanowski,
Kornecki). - Należy tu wspomnieć również publikacje poświęcone spuściźnie kulturowej Wrocławia, m.in. Sztuka Wrocławia
(praca zbiór, pod red. T. Broniewskiego i M. Zlata), Wrocław 1967; Wrocław jego dzieje i kultura (praca zbiór., pod red.
Z. Ś wiechowskiego), Warszawa 1978.
6 M. Zlat, Schlesische Kunst des Mittelalters in den polnischen Forschungen seit 1945, [w:] Kunst des Mittelalters in
Sachsen. Festschrift Wolf Hubert dargebracht zum sechzigsten Geburtstag am 28. Januar 1963, Weimar 1967, s. 158-177.
7 M.in. Obraz Madonny w komnacie. Z zagadnień malarstwa śląskiego II połowy XV w., „Roczniki Sztuki Śląskiej" III:
1965, s. 95-102.
8 A.S. Labuda, Wrocławski ołtarz św. Barbary i jego twórcy: Studium o malarstwie śląskim połowy XV wieku (Uniwersytet
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, «Séria Historia Sztuki» nr 16 Poznań 1984.
9 A. Ziomecką Śląskie malarstwo gotyckie. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 1986.
10 Przypomnę tu pierwsze publikacje: A. Karło wska-Kamzowa, Malowidła ścienne na Śląsku wXVw., „Biuletyn Histo-
rii Sztuki" XXV: 1963, nr 1, s. 99-101; ta samą Gotyckie malarstwo ścienne na Śląsku, „Roczniki Sztuki Śląskiej" III: 1965,
s. 27-93. - Opracowany w latach siedemdziesiątych, pod kierunkiem Karło wskiej-Kamzowej Corpus średniowiecznego ma-
larstwa ściennego w Polsce (t. I obejmował zabytki z terenu Śląska) był zaopatrzony w wysokiej klasy dokumentację fotograficzną;
niestety, jak dotąd, nie widać szans na edycję tego dzieła. - Zob. nast. pozycje cytowane w przyp. 12, 17, 28, 31.
11 Ćwierć wieku pracy historyków sztuki na Śląsku (referat na Sesji jubileuszowej Wrocławskiego Oddziału SHS, 11 XII
1970 r.) mps, s. 1-2.
12 Wystarczy tu odwołać się do mapy rozmieszczenia zabytków w publikacji: J. Domasłowski, A. Karłowska-Kam-
zowąM. Kornecki, H. Małkiewiczówną Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce (Uniwersytet im Adama Mickiewicza
w Poznaniu, «Séria Historia Sztuki» nr 17), Poznań 1984, s. 264 (ibid. na s. 211-223, wykaz znanych obecnie zabytków śląskich)
- a przede wszystkim do wydanej w 1984 r. w Rydzynie Mapy obiektów i zespołów zabytkowych Państwa Polskiego (ze wstępem
A. Karło wskiej-Kamzo wej).
KRYSTYNA SECOMSKA
historykom sztuki ze środowiska wrocławskiego - takim jak Maria Starzewska, Bożena Steinborn, Anna
Ziomecka, Mieczysław Zlat i inni - jak również pracującym ofiarnie na Śląsku konserwatorom. Zwięzłe
sprawozdania, publikowane systematycznie przez Jadwigę Skibińską w „Rocznikach Sztuki Śląskiej"2, po-
zwalają na (zaledwie przybliżoną) ocenę poniesionych wówczas wysiłków.
Od roku 1960 warszawski Instytut Sztuki kontynuował równolegle akcję inwentaryzacyjną której plon
stanowiły kolejne tomy Katalogu zabytków sztuki w Polsce - na Opolszczyźnie i w rejonie Katowic, na Ziemi
Cieszyńskiej i w okolicach Bielska-Białej3 (ostatnio ukazały się zeszyty poświęcone miejscowościom i daw-
nym powiatom województwa wrocławskiego)4. Dokumentacja opisowa i fotograficzna stworzyła bazę dla
interpretacji naukowych, dla prób syntezy. (Tadeusz Chrzanowski i Marian Kornecki, aktywnie współucze-
stniczący w inwentaryzacji w latach sześćdziesiątych, są też autorami Sztuki Śląska Opolskiego - książki
z 1974 г., obejmującej całokształt kultury artystycznej regionu)5.
Kompendium polskich badań mediewistycznych na Śląsku (do roku 1964) przedstawił Mieczysław Zlat6.
Następne lata przyniosły szereg opracowań syntetycznych i monograficznych; co się tyczy malarstwa gotyc-
kiego, należałoby wymienić tu chociażby artykuły Anny Fedorowicz7, rozprawę Adama Labudy o wrocław-
skim Ołtarzu św. Barbary (przełomową nie tylko w aspekcie problemów śląskich)8, znakomity katalog zbio-
rów wrocławskich, opublikowany (ze znacznym opóźnieniem) w 1986 r. przez Annę Ziomecką9, a wreszcie
liczne prace Alicji Karłowskiej-Kamzowej10. Zapewne nadszedł już czas na ponowną rekapitulację. Jednakże,
w ramach niniejszego artykułu, chciałabym jedynie przypomnieć odkrycia dokonane w zakresie średniowiecz-
nego malarstwa ściennego.
Podczas jednej z sesji SHS, w referacie z 1975 r. Bożena Steinborn, mówiąc (z uzasadnioną satysfakcją)
o dorobku wrocławskich historyków sztuki, zwróciła uwagę na „przeobrażenie śląskiej mapy zabytków"11.
Rzut oka na mapę zespołów zabytkowych daje w istocie najlepsze pojęcie o tym, co zrobiono na Śląsku po
roku 194512. Co ważniejsze: mapy i diagramy uwidaczniają niezwykłe zagęszczenie kościołów średniowiecz-
nych pokrytych polichromią (nieporównywalne do stanu zachowania na żadnej z ziem polskich) - szczególnie
2 „Roczniki Sztuki Śląskiej" VI: 1968, s. 181-197 (za lata 1964-1966); IX: 1973, s. 97-125 (za lata 1967-1969); XI: 1977,
s. 143-163 (za lata 1970-1973). - Por. też m.in. materiały sympozjum objazdowego 1979 г.: „Dysputy konserwatorskie" I -
(Problemy konserwacji malowideł ściennych w województwach jeleniogórskim i legnickim), Kraków 1979; M. Bąk, Prace kon-
serwatorskie przy zabytkach ruchomych w latach 1974-1979, „Opolski Informator Konserwatorski" 1981, nr 1, s. 164-178.
3 Katalog zabytków sztuki w Polsce (cyt. dalej KZS). Zeszyty Województwa katowickiego (t. VI, pod red. I. Rejduch-
-Samkowej, J. Samka) wychodziły w latach 1960-1968. Zeszyt Miasto Cieszyn i powiat cieszyński wydany byl w 1974 r. Kolejne
zeszyty Województwa opolskiego (t. VII, pod red. T. Chrzanowskiego, M. Korneckiego) opublikowane zostały w latach 1960-1968.
4 Pod red. J. Pokory, M. Zlata, Oleśnica, Bierutów i okolice, N.S. IV/1, Warszawa 1983. Sobótka, Kąty Wrocławskie
i okolice, N.S. IV/2, Warszawa 1991.
5 T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Śląska Opolskiego, Kraków 1974 (dalej cytowana jako Chrzanowski,
Kornecki). - Należy tu wspomnieć również publikacje poświęcone spuściźnie kulturowej Wrocławia, m.in. Sztuka Wrocławia
(praca zbiór, pod red. T. Broniewskiego i M. Zlata), Wrocław 1967; Wrocław jego dzieje i kultura (praca zbiór., pod red.
Z. Ś wiechowskiego), Warszawa 1978.
6 M. Zlat, Schlesische Kunst des Mittelalters in den polnischen Forschungen seit 1945, [w:] Kunst des Mittelalters in
Sachsen. Festschrift Wolf Hubert dargebracht zum sechzigsten Geburtstag am 28. Januar 1963, Weimar 1967, s. 158-177.
7 M.in. Obraz Madonny w komnacie. Z zagadnień malarstwa śląskiego II połowy XV w., „Roczniki Sztuki Śląskiej" III:
1965, s. 95-102.
8 A.S. Labuda, Wrocławski ołtarz św. Barbary i jego twórcy: Studium o malarstwie śląskim połowy XV wieku (Uniwersytet
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, «Séria Historia Sztuki» nr 16 Poznań 1984.
9 A. Ziomecką Śląskie malarstwo gotyckie. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 1986.
10 Przypomnę tu pierwsze publikacje: A. Karło wska-Kamzowa, Malowidła ścienne na Śląsku wXVw., „Biuletyn Histo-
rii Sztuki" XXV: 1963, nr 1, s. 99-101; ta samą Gotyckie malarstwo ścienne na Śląsku, „Roczniki Sztuki Śląskiej" III: 1965,
s. 27-93. - Opracowany w latach siedemdziesiątych, pod kierunkiem Karło wskiej-Kamzowej Corpus średniowiecznego ma-
larstwa ściennego w Polsce (t. I obejmował zabytki z terenu Śląska) był zaopatrzony w wysokiej klasy dokumentację fotograficzną;
niestety, jak dotąd, nie widać szans na edycję tego dzieła. - Zob. nast. pozycje cytowane w przyp. 12, 17, 28, 31.
11 Ćwierć wieku pracy historyków sztuki na Śląsku (referat na Sesji jubileuszowej Wrocławskiego Oddziału SHS, 11 XII
1970 r.) mps, s. 1-2.
12 Wystarczy tu odwołać się do mapy rozmieszczenia zabytków w publikacji: J. Domasłowski, A. Karłowska-Kam-
zowąM. Kornecki, H. Małkiewiczówną Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce (Uniwersytet im Adama Mickiewicza
w Poznaniu, «Séria Historia Sztuki» nr 17), Poznań 1984, s. 264 (ibid. na s. 211-223, wykaz znanych obecnie zabytków śląskich)
- a przede wszystkim do wydanej w 1984 r. w Rydzynie Mapy obiektów i zespołów zabytkowych Państwa Polskiego (ze wstępem
A. Karło wskiej-Kamzo wej).