DOI Artikel:
Mączyński, Ryszard: Mater Gratiarum Varsaviensis: Wizerunki Madonny łaskawej w sztuce polskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0284
282
RYSZARD MĄCZYNSKI
24. Palladiańska fasada warszawskiego kościoła Pijarów. 25. Palladiańska fasada warszawskiego kościoła Pijarów.
Fragment obrazu Plac Krasińskich Bernarda Bellotta Fragment obrazu Plac Krasińskich Marcina Zaleskiego
(1778). W zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie (ok. 1830). W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
tonie: w centrum figura Madonny, po bokach posągi świętych z atrybutami. Klasycyzująca w formach archi-
tektonicznych frontowa elewacja przybytku zyskała zatem w tym samym duchu zakomponowane dopełnienie
rzeźbiarskie. Tak właśnie dekorowano portyki świątyń antycznych, wiedzę zaś na ów temat rozpropagował
między innymi w swych rysunkowych pomiarach traktat Andréa Palladia Cztery księgi o architekturze154'.
O ile jednak starożytni lokowali poszczególne rzeźby na niewielkich, osobnych cokołach, o tyle w przypadku
kościoła Pijarów sporządzony został jeden wspólny - stanowiący jakby dodatkowe zwieńczenie tympanonu -
pokaźny, wolutowy piedestał. Jego obecność - będąca wyraźnym odstępstwem od norm klasycznych - podyk-
towana została względami praktycznymi. Konieczność bowiem utrzymania harmonijnych proporcji pomiędzy
„małym i wielkim portykiem" fasady powodowała, że nie można było tego ostatniego nazbyt uwysmuklić tak,
by zdołał przesłonić zachodni szczyt starszego korpusu kościoła. Jest prawdopodobne, że Jakuba Fontanę,
projektanta fasady warszawskiej świątyni, zainspirował podobny (choć bardziej rozbudowany) sposób zwień-
czenia frontowej elewacji rzymskiego kościoła S. Giovanni in Laterano (1733-1735), której twórca-Alessan-
dro Galilei - zmuszony był uporać się z analogicznym problemem: powiązania niższej, nowo dostawionej
klasycyzującej fasady z wyższą, istniejącą bryłą starochrześcijańskiej bazyliki"". A że Fontana dobrze znał tę
154 Zawierała je przede wszystkim księga IV, w której zostały „opisane i przedstawione świątynie starożytne znajdujące się
w Rzymie i niektóre inne w Italii" - A. Palladio, Cztery księgi o architekturze, Warszawa 1955, s. 201 n.
155 В ucho wie с ki, op.cit., t. 1, s. 67 n.
RYSZARD MĄCZYNSKI
24. Palladiańska fasada warszawskiego kościoła Pijarów. 25. Palladiańska fasada warszawskiego kościoła Pijarów.
Fragment obrazu Plac Krasińskich Bernarda Bellotta Fragment obrazu Plac Krasińskich Marcina Zaleskiego
(1778). W zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie (ok. 1830). W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
tonie: w centrum figura Madonny, po bokach posągi świętych z atrybutami. Klasycyzująca w formach archi-
tektonicznych frontowa elewacja przybytku zyskała zatem w tym samym duchu zakomponowane dopełnienie
rzeźbiarskie. Tak właśnie dekorowano portyki świątyń antycznych, wiedzę zaś na ów temat rozpropagował
między innymi w swych rysunkowych pomiarach traktat Andréa Palladia Cztery księgi o architekturze154'.
O ile jednak starożytni lokowali poszczególne rzeźby na niewielkich, osobnych cokołach, o tyle w przypadku
kościoła Pijarów sporządzony został jeden wspólny - stanowiący jakby dodatkowe zwieńczenie tympanonu -
pokaźny, wolutowy piedestał. Jego obecność - będąca wyraźnym odstępstwem od norm klasycznych - podyk-
towana została względami praktycznymi. Konieczność bowiem utrzymania harmonijnych proporcji pomiędzy
„małym i wielkim portykiem" fasady powodowała, że nie można było tego ostatniego nazbyt uwysmuklić tak,
by zdołał przesłonić zachodni szczyt starszego korpusu kościoła. Jest prawdopodobne, że Jakuba Fontanę,
projektanta fasady warszawskiej świątyni, zainspirował podobny (choć bardziej rozbudowany) sposób zwień-
czenia frontowej elewacji rzymskiego kościoła S. Giovanni in Laterano (1733-1735), której twórca-Alessan-
dro Galilei - zmuszony był uporać się z analogicznym problemem: powiązania niższej, nowo dostawionej
klasycyzującej fasady z wyższą, istniejącą bryłą starochrześcijańskiej bazyliki"". A że Fontana dobrze znał tę
154 Zawierała je przede wszystkim księga IV, w której zostały „opisane i przedstawione świątynie starożytne znajdujące się
w Rzymie i niektóre inne w Italii" - A. Palladio, Cztery księgi o architekturze, Warszawa 1955, s. 201 n.
155 В ucho wie с ki, op.cit., t. 1, s. 67 n.