DOI Artikel:
Mączyński, Ryszard: Mater Gratiarum Varsaviensis: Wizerunki Madonny łaskawej w sztuce polskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0290
288
RYSZARD MĄCZYŃSKI
29. Chełm Lubelski. Kościół popijarski. Obraz Najświętszej Marii Panny
Łaskawej. Stan z 1917 r.
i w dużej mierze przesłonięty (do niedawna) srebrnymi blachami180. Okazała aplikacja obejmuje: suknię i płaszcz
Marii, także sandały na jej stopach, nimb z dwunastoma gwiazdami, koronę nad głową oraz szaty podtrzy-
mujących ją aniołków, a wreszcie i strzały w dłoniach181. Notabene porównanie stanu płótna z obecnych
czasów z jego fotografią z 1917 roku, dowodzi jak łatwo mógł w takim przypadku ulegać zmianom układ
i liczba owych strzał: wcześniej Madonna cztery z nich trzymała w prawej ręce, później - w lewej (il. 29). Ta
ostatnia wersja okazała się (po dokonaniu w latach 1971 -1972 prac konserwatorskich) właściwą uwiecznioną
pierwotnie przez malarza182. Gdyby przypuszczenie o siedemnastowiecznym jeszcze pochodzeniu obrazu oka-
zało się słuszne (a zdaje się je potwierdzać także i akantowy ornament sukienki z około 1700 г.), byłby to
najstarszy też przykład dokonania w malowidle kontaminacji dwóch typów ikonograficznych: Łaskawej
i Immaculaty. Ukazując bowiem postać Madonny zgodnie z zasadniczymi cechami obrazu warszawskiego
(tyle że w niepełnym - ze względu na układ strzał - lustrzanym odbiciu) pod stopami dodano glob i zdepta-
nego smoka, uosabiającego zło183.
180 KZS, t. VIII, z. 5, op.cit., s. 8. Tu obraz został wydatowany na XVIII w., sukienka zaś na 2 jego poł., nie sposób jednak
zgodzić się z tą opinią.
181 Obszernie o tego rodzaju zdobieniach malowideł: M. Karpowicz Uwagi o aplikacjach na obrazy i o roli sreber
w dawnej Rzeczypospolitej, „RHS" XVI: 1987, s. 123 n.
182 ODZ, BK: H. Orzechowską Chełm Lubelski. Kościół popijarski. Ołtarz Matki Boskiej Łaskawej, 1974.
183 Na temat typu Immaculaty: M. Biernacka, Niepokalane Poczęcie, [w:] Maria matka Chrystusa, Warszawa 1987, s. 27 п.;
także ostatnio: G.M. Lechner, Unbefleckte Empfàngnis - Kunstgeschichte, [w:] Marienlexikon..., t. 5, St. Ottilien 1994, s. 527 п.
RYSZARD MĄCZYŃSKI
29. Chełm Lubelski. Kościół popijarski. Obraz Najświętszej Marii Panny
Łaskawej. Stan z 1917 r.
i w dużej mierze przesłonięty (do niedawna) srebrnymi blachami180. Okazała aplikacja obejmuje: suknię i płaszcz
Marii, także sandały na jej stopach, nimb z dwunastoma gwiazdami, koronę nad głową oraz szaty podtrzy-
mujących ją aniołków, a wreszcie i strzały w dłoniach181. Notabene porównanie stanu płótna z obecnych
czasów z jego fotografią z 1917 roku, dowodzi jak łatwo mógł w takim przypadku ulegać zmianom układ
i liczba owych strzał: wcześniej Madonna cztery z nich trzymała w prawej ręce, później - w lewej (il. 29). Ta
ostatnia wersja okazała się (po dokonaniu w latach 1971 -1972 prac konserwatorskich) właściwą uwiecznioną
pierwotnie przez malarza182. Gdyby przypuszczenie o siedemnastowiecznym jeszcze pochodzeniu obrazu oka-
zało się słuszne (a zdaje się je potwierdzać także i akantowy ornament sukienki z około 1700 г.), byłby to
najstarszy też przykład dokonania w malowidle kontaminacji dwóch typów ikonograficznych: Łaskawej
i Immaculaty. Ukazując bowiem postać Madonny zgodnie z zasadniczymi cechami obrazu warszawskiego
(tyle że w niepełnym - ze względu na układ strzał - lustrzanym odbiciu) pod stopami dodano glob i zdepta-
nego smoka, uosabiającego zło183.
180 KZS, t. VIII, z. 5, op.cit., s. 8. Tu obraz został wydatowany na XVIII w., sukienka zaś na 2 jego poł., nie sposób jednak
zgodzić się z tą opinią.
181 Obszernie o tego rodzaju zdobieniach malowideł: M. Karpowicz Uwagi o aplikacjach na obrazy i o roli sreber
w dawnej Rzeczypospolitej, „RHS" XVI: 1987, s. 123 n.
182 ODZ, BK: H. Orzechowską Chełm Lubelski. Kościół popijarski. Ołtarz Matki Boskiej Łaskawej, 1974.
183 Na temat typu Immaculaty: M. Biernacka, Niepokalane Poczęcie, [w:] Maria matka Chrystusa, Warszawa 1987, s. 27 п.;
także ostatnio: G.M. Lechner, Unbefleckte Empfàngnis - Kunstgeschichte, [w:] Marienlexikon..., t. 5, St. Ottilien 1994, s. 527 п.