DOI article:
Mączyński, Ryszard: Mater Gratiarum Varsaviensis: Wizerunki Madonny łaskawej w sztuce polskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0301
WIZERUNKI MADONNY ŁASKAWEJ W SZTUCE POLSKIEJ
299
40. N.P. Maria Łaskawa podług obrazu znajdującego się w kościele 41. N.P. Maria Łaskawa w Wilnie. Przed tym
S. Piotra w Wilnie. Chromolitografia. Opublikowana w Album obrazem lud zgromadzony zanosił prośby o miłosier-
Wileńskie Jana Kazimierza Wilczyńskiego dzie Boskie... Staloryt. Opublikowany w Album
Wileńskie Jana Kazimierza Wilczyńskiego
nawet drobnych szczegółów - powtórzyć wizerunek warszawski. Że zaś on właśnie był dla antokolskiego pierwo-
wzorem przekonuje ostatecznie fakt, że podobnie jak u stołecznych pijarów Madonna trzyma w rękach siedem
złamanych strzał. Jedyna innowacja na jaką pozwolił sobie rytownik - a przed nim zapewne i autor wileńskiego
obrazu - to owe spadające na dół odłamane ich części.
Tak zatem przytoczona wcześniej „historia" konterfektu Madonny Łaskawej w Wilnie okazuje się cał-
kowicie omal fałszywa. Nie była ona wszakże wytworem stulecia XIX, lecz wcześniejszym. Oto już w wileń-
skim druku z roku 1775 pisano, że wizerunek ów „do Litwy [...] dostał się przez [...] Jerzego Tyszkiewicza,
biskupa wileńskiego, takowym sposobem: pomieniony biskup, bywszy we Włoszech, wielce sobie w tym
obrazie upodobał, dla czego kazał go sobie odmalować i przywiózłszy z sobą do Wilna, za osobliwszą pałacu
swego ozdobę w swoim go wystawił pokoju. A gdy potem morowe powietrze pustoszyć poczęło wileńskie
miasto w roku 1653, z szczególniejszego przywiązania do kanoników zakonnych laterańskich zostających
przy kościele świętych apostołów Piotra i Pawła na Antokolu [...] darował im ten obraz"206. Notabene mito-
logizacji dokonywano według analogicznego jak w przypadku Warszawy toposu „cudownego" obrazu, które-
go moc wzrasta, gdy nie tylko stanowi odzwierciedlenie objawionego wizerunku Matris Gratiarum, lecz także
z samej Faenzy materialnie się wywodzi. Z podania ostać się zaś może jedynie to, co potwierdza bezpośrednia
206 Obrona zdrowia i życia ludzkiego od powietrza... Niepokalanie Poczęta Panna oraz i Matka Boska, Maria Łaskawa w
kościele świętych apostołów Piotra i Pawła na Antokolu przy Wilnie kanoników zakonnych nieprzeliczonymi cudami wsławiona,
w krótkim różnego nabożeństwa zebraniu na widok polskiemu światu... obwieszczona..., Wilno 1775, s. nlb.
299
40. N.P. Maria Łaskawa podług obrazu znajdującego się w kościele 41. N.P. Maria Łaskawa w Wilnie. Przed tym
S. Piotra w Wilnie. Chromolitografia. Opublikowana w Album obrazem lud zgromadzony zanosił prośby o miłosier-
Wileńskie Jana Kazimierza Wilczyńskiego dzie Boskie... Staloryt. Opublikowany w Album
Wileńskie Jana Kazimierza Wilczyńskiego
nawet drobnych szczegółów - powtórzyć wizerunek warszawski. Że zaś on właśnie był dla antokolskiego pierwo-
wzorem przekonuje ostatecznie fakt, że podobnie jak u stołecznych pijarów Madonna trzyma w rękach siedem
złamanych strzał. Jedyna innowacja na jaką pozwolił sobie rytownik - a przed nim zapewne i autor wileńskiego
obrazu - to owe spadające na dół odłamane ich części.
Tak zatem przytoczona wcześniej „historia" konterfektu Madonny Łaskawej w Wilnie okazuje się cał-
kowicie omal fałszywa. Nie była ona wszakże wytworem stulecia XIX, lecz wcześniejszym. Oto już w wileń-
skim druku z roku 1775 pisano, że wizerunek ów „do Litwy [...] dostał się przez [...] Jerzego Tyszkiewicza,
biskupa wileńskiego, takowym sposobem: pomieniony biskup, bywszy we Włoszech, wielce sobie w tym
obrazie upodobał, dla czego kazał go sobie odmalować i przywiózłszy z sobą do Wilna, za osobliwszą pałacu
swego ozdobę w swoim go wystawił pokoju. A gdy potem morowe powietrze pustoszyć poczęło wileńskie
miasto w roku 1653, z szczególniejszego przywiązania do kanoników zakonnych laterańskich zostających
przy kościele świętych apostołów Piotra i Pawła na Antokolu [...] darował im ten obraz"206. Notabene mito-
logizacji dokonywano według analogicznego jak w przypadku Warszawy toposu „cudownego" obrazu, które-
go moc wzrasta, gdy nie tylko stanowi odzwierciedlenie objawionego wizerunku Matris Gratiarum, lecz także
z samej Faenzy materialnie się wywodzi. Z podania ostać się zaś może jedynie to, co potwierdza bezpośrednia
206 Obrona zdrowia i życia ludzkiego od powietrza... Niepokalanie Poczęta Panna oraz i Matka Boska, Maria Łaskawa w
kościele świętych apostołów Piotra i Pawła na Antokolu przy Wilnie kanoników zakonnych nieprzeliczonymi cudami wsławiona,
w krótkim różnego nabożeństwa zebraniu na widok polskiemu światu... obwieszczona..., Wilno 1775, s. nlb.