DOI article:
Mączyński, Ryszard: Mater Gratiarum Varsaviensis: Wizerunki Madonny łaskawej w sztuce polskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0306
304
RYSZARD MĄCZYŃSKI
46. Kraków. Kościół Prezentek. Obraz Najświętszej Marii Panny
Łaskawej na fasadzie (poł. XVIII w.)
świętszej Marii Pannie Łaskawej"218. Druk ów został również opatrzony na poły ludowym miedziorytem,
przedstawiającym Madonnę Łaskawą z sześcioma strzałami w dłoniach, patronującą grodowi, wyobrażonemu
poprzez schematyczne sylwety dwóch kościołów (w tym Mariackiego) oraz herb (il. 47)219.
W miastach też adoracja Madonny de Gratiis okazywała się najżywsza. Za przykład niech posłuży
Warszawa oddana pod jej szczególną opiekę, co niegdyś zostało zaakcentowane wymalowaniem „obrazu
Marii Łaskawej na Nowomiejskiej Bramie" (nie wiadomo, niestety, jak on wyglądał)220. Rozwijanie kultu
podejmowały - poza pijarami - inne stołeczne konwenty zakonne; w stuleciu XIX zaświadczone jest na
przykład zainteresowanie nim franciszkanów i wizytek. Z inicjatywy gwardiana Jakuba Piaseckiego do ko-
ścioła przy ulicy Zakroczymskiej został w roku 1849 wykonany przez Feliksa Rybińskiego obraz, który na-
stępnie ulokowano w ołtarzowym retabulum221. Dla wizytek natomiast statuę z piaskowca, „dwa i pół łokcia
wysoką", umieszczoną „w ogrodzie klasztornym", odkuł w roku 1863 rzeźbiarz Leon Myszkowski222. Prasa
warszawska niejednokrotnie zresztą donosiła o wystawianych tu i ówdzie figurach Matris Gratiarum, jak
218 P.H. Pruszcz, Klejnoty stołecznego miasta Krakowa albo kościoły i co w nich jest widzenia godnego i znacznego...
krótko opisane, Kraków 1745, s. nlb.
219 O wartości artystycznej ryciny: T. Seweryn, Staropolska grafika ludowa, Warszawa 1956, s. 176.
220 Nabożeństwo..., s. 20. Z kontekstu zdaje się wynikać, że wymalowano go na początku XVIII w., a istniał jeszcze w 1794 r.
Przypuszczalnie zatem uległ zniszczeniu dopiero w 1818 r. wraz z rozbiórką murów - A. Wejnert, Opis historyczno-topograficz-
ny trzech bram nowomiejskich, [w:] tegoż, Starożytności..., t. 1, s. 108. Powtórzona przez Kurowskiego (Pamiątki..., t. 2,
s. 116) informacja o Bramie Nowomiejskiej wprowadziła niektórych badaczy w błąd, skłonni byli oni bowiem uznać, iż to pijarski
obraz został tam umieszczony - por.: Zanimirską Geneza..., s. 415; podobnie: Szafraniec, Matka Boska Łaskawa..., s. 141.
221 Bartoszewicz, op.cit., s. 213.
222 „Gazeta Warszawska" XC: 1863, nr 110, s. 2.
RYSZARD MĄCZYŃSKI
46. Kraków. Kościół Prezentek. Obraz Najświętszej Marii Panny
Łaskawej na fasadzie (poł. XVIII w.)
świętszej Marii Pannie Łaskawej"218. Druk ów został również opatrzony na poły ludowym miedziorytem,
przedstawiającym Madonnę Łaskawą z sześcioma strzałami w dłoniach, patronującą grodowi, wyobrażonemu
poprzez schematyczne sylwety dwóch kościołów (w tym Mariackiego) oraz herb (il. 47)219.
W miastach też adoracja Madonny de Gratiis okazywała się najżywsza. Za przykład niech posłuży
Warszawa oddana pod jej szczególną opiekę, co niegdyś zostało zaakcentowane wymalowaniem „obrazu
Marii Łaskawej na Nowomiejskiej Bramie" (nie wiadomo, niestety, jak on wyglądał)220. Rozwijanie kultu
podejmowały - poza pijarami - inne stołeczne konwenty zakonne; w stuleciu XIX zaświadczone jest na
przykład zainteresowanie nim franciszkanów i wizytek. Z inicjatywy gwardiana Jakuba Piaseckiego do ko-
ścioła przy ulicy Zakroczymskiej został w roku 1849 wykonany przez Feliksa Rybińskiego obraz, który na-
stępnie ulokowano w ołtarzowym retabulum221. Dla wizytek natomiast statuę z piaskowca, „dwa i pół łokcia
wysoką", umieszczoną „w ogrodzie klasztornym", odkuł w roku 1863 rzeźbiarz Leon Myszkowski222. Prasa
warszawska niejednokrotnie zresztą donosiła o wystawianych tu i ówdzie figurach Matris Gratiarum, jak
218 P.H. Pruszcz, Klejnoty stołecznego miasta Krakowa albo kościoły i co w nich jest widzenia godnego i znacznego...
krótko opisane, Kraków 1745, s. nlb.
219 O wartości artystycznej ryciny: T. Seweryn, Staropolska grafika ludowa, Warszawa 1956, s. 176.
220 Nabożeństwo..., s. 20. Z kontekstu zdaje się wynikać, że wymalowano go na początku XVIII w., a istniał jeszcze w 1794 r.
Przypuszczalnie zatem uległ zniszczeniu dopiero w 1818 r. wraz z rozbiórką murów - A. Wejnert, Opis historyczno-topograficz-
ny trzech bram nowomiejskich, [w:] tegoż, Starożytności..., t. 1, s. 108. Powtórzona przez Kurowskiego (Pamiątki..., t. 2,
s. 116) informacja o Bramie Nowomiejskiej wprowadziła niektórych badaczy w błąd, skłonni byli oni bowiem uznać, iż to pijarski
obraz został tam umieszczony - por.: Zanimirską Geneza..., s. 415; podobnie: Szafraniec, Matka Boska Łaskawa..., s. 141.
221 Bartoszewicz, op.cit., s. 213.
222 „Gazeta Warszawska" XC: 1863, nr 110, s. 2.