DOI article:
Mączyński, Ryszard: Mater Gratiarum Varsaviensis: Wizerunki Madonny łaskawej w sztuce polskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0312
310
RYSZARD MĄCZYŃSKI
51. Kraków. Planty. Statua Najświętszej Marii Panny Łaskawej (1771, Jan Krzyżanowski)
Przyczyny wyboru akurat wizerunku Najświętszej Marii Panny Łaskawej jako głównego motywu cho-
rągwi konfederackiej jazdy nie są jasne. Być może - choć domysł to jedynie - zadziałały tu indywidualne
upodobania i predylekcje. Wiadomo na przykład, iż jeden z barskich przywódców Michał Hieronim Krasiński
znać musiał nadto dobrze ten typ ikonograficzny, skoro trzech swoich synów: Jana, Ignacego i Adama, kolej-
no od połowy lat czterdziestych do połowy sześćdziesiątych edukował w warszawskim konwikcie pijarów
Collegium Nobilium, gdzie przecież kult Łaskawej miał „urzędowy" niejako charakter235. Po wtóre wizerunek
Najświętszej Marii Panny „zbrojnej w oręże", utożsamianej być może niekiedy z Madonną Zwycięską, mógł
się wydawać najbardziej stosowny w tych właśnie „wojennych okolicznościach", dla ruchu zainicjowanego
przez obrońców wiary. Gdzieś w tle owego wyobrażenia tkwiła przecież archetypiczna figura starożytnej
bogini-dziewicy słynącej z męstwa i patronującej wojnie - Ateny236.
Nie jedyny to wszakże casus tworzenia przedstawień Najświętszej Marii Panny Łaskawej w okresie
konfederacji barskiej. Wtedy przecież powstały posągi z Międzyrzecza Koreckiego czy Krakowa, z tego naj-
pewniej czasu pochodziła też figura przechowywana u warszawskich dominikanów. Z reguły brak źródeł
uniemożliwia wskazanie głównego motywu fundacji, tak w odniesieniu do kwestii: błaganie czy dziękczynie-
nie, jak też rodzaju zagrożenia: zaraza czy wojna. Niejednoznaczne pod tym względem są na przykład odno-
235 Archiwum PAN w Warszawie, Materiały Ludwika Chmaja, sygn. 111-76/60: Catalogus convictorum Collegii Nobilium
Varsaviensis Scholarum Piarum, k. 5 п., 12 п., 18 п.
236 Por. min.: P. Grimai, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1987, s. 47 n.
RYSZARD MĄCZYŃSKI
51. Kraków. Planty. Statua Najświętszej Marii Panny Łaskawej (1771, Jan Krzyżanowski)
Przyczyny wyboru akurat wizerunku Najświętszej Marii Panny Łaskawej jako głównego motywu cho-
rągwi konfederackiej jazdy nie są jasne. Być może - choć domysł to jedynie - zadziałały tu indywidualne
upodobania i predylekcje. Wiadomo na przykład, iż jeden z barskich przywódców Michał Hieronim Krasiński
znać musiał nadto dobrze ten typ ikonograficzny, skoro trzech swoich synów: Jana, Ignacego i Adama, kolej-
no od połowy lat czterdziestych do połowy sześćdziesiątych edukował w warszawskim konwikcie pijarów
Collegium Nobilium, gdzie przecież kult Łaskawej miał „urzędowy" niejako charakter235. Po wtóre wizerunek
Najświętszej Marii Panny „zbrojnej w oręże", utożsamianej być może niekiedy z Madonną Zwycięską, mógł
się wydawać najbardziej stosowny w tych właśnie „wojennych okolicznościach", dla ruchu zainicjowanego
przez obrońców wiary. Gdzieś w tle owego wyobrażenia tkwiła przecież archetypiczna figura starożytnej
bogini-dziewicy słynącej z męstwa i patronującej wojnie - Ateny236.
Nie jedyny to wszakże casus tworzenia przedstawień Najświętszej Marii Panny Łaskawej w okresie
konfederacji barskiej. Wtedy przecież powstały posągi z Międzyrzecza Koreckiego czy Krakowa, z tego naj-
pewniej czasu pochodziła też figura przechowywana u warszawskich dominikanów. Z reguły brak źródeł
uniemożliwia wskazanie głównego motywu fundacji, tak w odniesieniu do kwestii: błaganie czy dziękczynie-
nie, jak też rodzaju zagrożenia: zaraza czy wojna. Niejednoznaczne pod tym względem są na przykład odno-
235 Archiwum PAN w Warszawie, Materiały Ludwika Chmaja, sygn. 111-76/60: Catalogus convictorum Collegii Nobilium
Varsaviensis Scholarum Piarum, k. 5 п., 12 п., 18 п.
236 Por. min.: P. Grimai, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1987, s. 47 n.