WIZERUNKI MADONNY ŁASKAWEJ W SZTUCE POLSKIEJ

261

10. Przywilej biskupa poznańskiego Michała Bartłomieja Tarły dla warszawskiej konfraterni
Najświętszej Marii Panny Łaskawej (1715). W zbiorach AGAD w Warszawie

- stwierdzano - „dochowuje się w kolegium pijarskim przy ulicy Długiej i zamyka w sobie imiona najdostoj-
niejszych osób'"6. Należy zatem właśnie rok 1654 uznać za inaugurację działalności konfraterni Matris Gra-
tiarum; dziesięć lat później nastąpiło już tylko oficjalne papieskie jej zatwierdzenie, zaś przyczyną tej zwłoki
była przypuszczalnie wojna polsko-szwedzka.

W późniejszych zresztą czasach i inni namiestnicy Piotrowi opatrywali bracki ołtarz Najświętszej Marii
Panny Łaskawej wpijarskiej świątyni dodatkowymi odpustami, między innymi w 1730 r. uczynił to Klemens
XII, a w 1753 - Benedykt XIV"17. Trzeba wszakże stwierdzić, że istniały dwa bractwa pod tym samym
tytułem: jedno - konfraternia przeznaczona była dla ogółu wiernych, drugie - sodalicja - specjalnie dla
uczniów prowadzonych przez pijarów placówek edukacyjnych, oba miały odrębnie sformułowane kodeksy
postępowania członków, rytuały obioru władz czy przyjmowania do niej nowych kandydatów etc."8 Do obe-
cnych czasów dotrwały tylko nieliczne dokumenty, niektóre z nich zostały opublikowane w drukowanych
przez pijarów informatorach na temat kultu Najświętszej Marii Panny Łaskawej59. W Łowiczu natomiast
przechował się, datowany rokiem 1740, rękopiśmienny rytuał sodalicji Matki Boskiej Łaskawej, który jakkol-
wiek dotyczy tamtejszego kolegium, to jego cała treść - jak głosi przypisek na stronie tytułowej - została
„z księgi sodalicji warszawskiej skopiowana"60. Ocalał także, pochodzący z wieku XVIII, standardowy for-
mularz datowany i podpisywany przez każdego nowego członka wstępującego do kongregacji Najświętszej
Marii Parmy Łaskawej patronki „od morowego powietrza, chorób i wszelkiego utrapienia" (il. 11)61.

Corocznie „w drugą niedzielę maja" bardzo okazale obchodzono święto Madonny Łaskawej, o czym
niejednokrotnie donosiła zakonna kronika, informując zarazem o „wielkim zgromadzeniu ludu w kościele
naszym"62. Uroczystości te połączone były z wielką procesją - podążającą z kościoła Pijarów do kościoła

56 Uroczystość..., s. 2.

"7 AGAD, Zbiór dokumentów pergaminowych, sygn. 1774, 8602.

58 Na temat konfraterni i sodalicji por.: Tarcza..., s. 5 п.; Nabożeństwo..., s. 6, 22 п.; Uroczystość..., s. 1 п.; Confradias, [w:]
Diccionario enciclopedico..., s. 60 п.; Maria. Virgen..., s. 152 п.; Rolka op.cit., s. 363 п.
'9 Por.: Tarcza..., s. 6 п.; Nabożeństwo..., s. 22 п.

60 АРК, Liber oratorii Lovicensis e libro sodalitatis Varsaviensis per copiant transumptus 1740, rkps b. sygn.

61 APK, Submisja pobożnych sług Najświętszej Marii Panny Łaskawej, zostających w kongregacji... w kościele xx. Schola-
rum Piarum warszawskim erygowanej, rkps b. sygn.

62 Historia Domus Varsaviensis Scholarum Piarum, oprać. L. Chmaj, Wrocław 1959, s. 55.