DOI Artikel:
Nowakowska-Sito, Katarzyna; Wyspiański, Stanisław [Ill.]: Homer i archeologia: Stanisława Wyspiańskiego ilustracje do "Iliady" (1896 - 1898)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14247#0164
158
KATARZYNA NOWAKOWSKA-SITO
i Agamemnona). „Tak bym pragnął żeby Atrydzi byli w tej edycji, bo do niej należą pomysłem"15 - pisał
Wyspiański i zapowiadał Rydlowi kontynuację pracy przez zimę z zamiarem ekspozycji większego zespołu na
majowym Salonie paryskim16. Wśród pomysłów przyszłych scen, wymieniane były w korespondencji Bryzeis
„niechętna" jak idzie między dwoma heroldami, Eurybatesem i Taltybiosem; Chryzes witający się z córką
Pallas i Hera „z białymi ramiony, gdy czuje chęć dla obu bohaterów i wysyła Atenę do obozu"; żołnierze
myjący się w morzu przy nawach, po odjeździe Odysa z Chryzy17. Pisał też 10 czerwca: „Od wczoraj szumią
mi w uszach wyrazy Baox V&l ox>Xe oveipe („Wstań, bież złowrogi śnie...", słowa Zeusa na początku pieśni
II, w. 8 Iliady).
Wkrótce wymieniał również pomysły następnych scen, takich jak: głowa Zeusa; Apollo i muzy śpiewające
na przemian (,jak u Kochanowskiego Jana w Sobótce"); ofiara dla Apollina na Chryzie - tańce, śpiewy,
których bóg słucha życzliwy18. Wspominał także Wyspiański o przedstawieniu Tetydy stojącej przed drzwiami
spiżowymi „które ma pchnąć i wejść na chmurne państwo"19. Wreszcie 19 czerwca wyraźnie deklarował
chęć ilustrowania całego eposu, pisząc: „myślę dalej o Iliadzie, do której scen mam kilka nowych szcze-
gółów, ale z tym czekam co Redakcja powie [...] Znaleź nakładcę na całe dzieło, koniecznie
znaleź [...] nie uwierzysz jak okropnie nieznośną byłaby mi ta myśl, żebyś ty poprzestał na pierwszej księdze
i na fragmentach i żeby wszystko poszło w szufladę [...]. Byłoby cudownie, żeby taka Iliada wyszła"20.
Płoszewski pisał, że w czerwcu 1896 r. Rydel pertraktował istotnie z Gebethnerem i Wolffem o wy-
danie całości eposu21. Wyspiański precyzował natomiast w jednym z listów koncepcję książki - w niewiel-
kim formacie „żeby na każdej stronie był rysunek i tak przez całą//zWę"22. O powadze zamiaru świadczyła
chęć doprowadzenia do końca całego przedsięwzięcia, mimo świadomości, że jego realizacja mogłaby zająć
co najmniej dwa lata.
Wykonywał jednocześnie dalsze rysunki. Kończąc 24 czerwca karton Atrydów, zapowiadał poszerzenie
liczby ilustracji pieśni I do ośmiu scen o przedstawienia takie jak: Chryzes odbierający córkę, Apollo słu-
chający tańców i zabaw na Chryzie, Apollo koncertujący na Olimpie. Pisał jednak, że „na tych ośmiu rysunkach
nie koniec z pieśnią pierwszą bo jeszcze mam więcej w myśli, ale jeszcze niedojrzałych pomysłów"23.
W następnych dniach zwracał się do Rydla z pytaniem o możliwość dorobienia do I pieśni scen: Dusze
bohaterów; Briareus ochraniający Zeusa; Tańce na Chryzie przy zachodzie słońca; Koncert Apollina na sali
Olimpu. Pracę nad rysunkami przerwał pobyt Wyspiańskiego na ćwiczeniach wojskowych (29 czerwca-13 lip-
ca). Początkowy zapał ostudziły również nieprzychylne opinie Redakcji i brak wydawcy ilustrowanej Iliady.
Nie znajduje jednak potwierdzenia opinia Sinki, że „zajęcie się Homerem i rysunkami wkrótce słabnie,
a od września prawie ginie wobec entuzjazmu, z jakim artysta zajął się renesansową polichromią kościoła
św. Krzyża"24. Sprawa Iliady jest obecna nadal w korespondencji z Rydlem. Prawdopodobnie 23 listopada
do redakcji „Tygodnika" zostały wysłane przedstawienia: Apollo koncertujący na Olimpie i Dusze bohate-
rów (nieopublikowane z powodu opóźnienia). Rozpoczęty był także wówczas karton Gniew Pelidy.
Cezurę w pracy nad Iliadą stanowił wyjazd Rydla do Paryża we wrześniu 1896 r.25 Mimo zaangażo-
wania w inne prace, Wyspiański pozostawał jednak przy zamiarze ilustracji eposu. Wiosną 1897 r. nadesłał
Rydlowi z Krakowa 7 fotografii z ukończonych rysunków (Apollo-Łucznik, Pallas i Achilles, Atrydzi, Zeus
i Tetyda, Achilles i Tetyda, Apollo na Olimpie, Dusze bohaterów)26 w celu zainteresowania planowanym
15 Listy... (61) z 10 VI, cz. 1, s. 339. Rysunek Atrydzi (w „Tygodniku Ilustrowanym" jako Agamemnon) został ostatecznie
wydrukowany za zgodą Wyspiańskiego zamiast Achillesa i Tetydy, do których Redakcja zgłaszała liczne zastrzeżenia.
16 Nie doszło to do skutku.
17 Zob. Listy... (61) z 7-10 VI, cz. 1, s. 334.
18 Listy... (62) z 17 VI, cz. 1, s. 342.
19 Ibid.
20 Listy... (63), cz. 1, s. 343.
21 Byli oni wydawcami „Tygodnika Ilustrowanego", a Wolff także jego redaktorem.
22 Listy... (64), z 22 VI, cz. 1, s. 345.
23 Listy... (65), cz. 1, s. 351.
24 T. S inko, Antyk Wyspiańskiego, Kraków 1916, s. 18.
2" Otrzymał wówczas stypendium Akademii Umiejętności do Paryża, gdzie zobowiązany był do pracy w Bibliotece Polskiej.
Powstały tam m.in. sonety mitologiczne Rydla, wydane w zbiorze jego Poezji z 1899, w układzie typograficznym Wyspiańskiego
(nakł. Goebethnera i Wolffa w Warszawie).
26 Fotografie te, odpowiednio pomniejszone do jednakowej wielkości, były reprodukowane w książkowym wydaniu Iliady
z 1903 r.
KATARZYNA NOWAKOWSKA-SITO
i Agamemnona). „Tak bym pragnął żeby Atrydzi byli w tej edycji, bo do niej należą pomysłem"15 - pisał
Wyspiański i zapowiadał Rydlowi kontynuację pracy przez zimę z zamiarem ekspozycji większego zespołu na
majowym Salonie paryskim16. Wśród pomysłów przyszłych scen, wymieniane były w korespondencji Bryzeis
„niechętna" jak idzie między dwoma heroldami, Eurybatesem i Taltybiosem; Chryzes witający się z córką
Pallas i Hera „z białymi ramiony, gdy czuje chęć dla obu bohaterów i wysyła Atenę do obozu"; żołnierze
myjący się w morzu przy nawach, po odjeździe Odysa z Chryzy17. Pisał też 10 czerwca: „Od wczoraj szumią
mi w uszach wyrazy Baox V&l ox>Xe oveipe („Wstań, bież złowrogi śnie...", słowa Zeusa na początku pieśni
II, w. 8 Iliady).
Wkrótce wymieniał również pomysły następnych scen, takich jak: głowa Zeusa; Apollo i muzy śpiewające
na przemian (,jak u Kochanowskiego Jana w Sobótce"); ofiara dla Apollina na Chryzie - tańce, śpiewy,
których bóg słucha życzliwy18. Wspominał także Wyspiański o przedstawieniu Tetydy stojącej przed drzwiami
spiżowymi „które ma pchnąć i wejść na chmurne państwo"19. Wreszcie 19 czerwca wyraźnie deklarował
chęć ilustrowania całego eposu, pisząc: „myślę dalej o Iliadzie, do której scen mam kilka nowych szcze-
gółów, ale z tym czekam co Redakcja powie [...] Znaleź nakładcę na całe dzieło, koniecznie
znaleź [...] nie uwierzysz jak okropnie nieznośną byłaby mi ta myśl, żebyś ty poprzestał na pierwszej księdze
i na fragmentach i żeby wszystko poszło w szufladę [...]. Byłoby cudownie, żeby taka Iliada wyszła"20.
Płoszewski pisał, że w czerwcu 1896 r. Rydel pertraktował istotnie z Gebethnerem i Wolffem o wy-
danie całości eposu21. Wyspiański precyzował natomiast w jednym z listów koncepcję książki - w niewiel-
kim formacie „żeby na każdej stronie był rysunek i tak przez całą//zWę"22. O powadze zamiaru świadczyła
chęć doprowadzenia do końca całego przedsięwzięcia, mimo świadomości, że jego realizacja mogłaby zająć
co najmniej dwa lata.
Wykonywał jednocześnie dalsze rysunki. Kończąc 24 czerwca karton Atrydów, zapowiadał poszerzenie
liczby ilustracji pieśni I do ośmiu scen o przedstawienia takie jak: Chryzes odbierający córkę, Apollo słu-
chający tańców i zabaw na Chryzie, Apollo koncertujący na Olimpie. Pisał jednak, że „na tych ośmiu rysunkach
nie koniec z pieśnią pierwszą bo jeszcze mam więcej w myśli, ale jeszcze niedojrzałych pomysłów"23.
W następnych dniach zwracał się do Rydla z pytaniem o możliwość dorobienia do I pieśni scen: Dusze
bohaterów; Briareus ochraniający Zeusa; Tańce na Chryzie przy zachodzie słońca; Koncert Apollina na sali
Olimpu. Pracę nad rysunkami przerwał pobyt Wyspiańskiego na ćwiczeniach wojskowych (29 czerwca-13 lip-
ca). Początkowy zapał ostudziły również nieprzychylne opinie Redakcji i brak wydawcy ilustrowanej Iliady.
Nie znajduje jednak potwierdzenia opinia Sinki, że „zajęcie się Homerem i rysunkami wkrótce słabnie,
a od września prawie ginie wobec entuzjazmu, z jakim artysta zajął się renesansową polichromią kościoła
św. Krzyża"24. Sprawa Iliady jest obecna nadal w korespondencji z Rydlem. Prawdopodobnie 23 listopada
do redakcji „Tygodnika" zostały wysłane przedstawienia: Apollo koncertujący na Olimpie i Dusze bohate-
rów (nieopublikowane z powodu opóźnienia). Rozpoczęty był także wówczas karton Gniew Pelidy.
Cezurę w pracy nad Iliadą stanowił wyjazd Rydla do Paryża we wrześniu 1896 r.25 Mimo zaangażo-
wania w inne prace, Wyspiański pozostawał jednak przy zamiarze ilustracji eposu. Wiosną 1897 r. nadesłał
Rydlowi z Krakowa 7 fotografii z ukończonych rysunków (Apollo-Łucznik, Pallas i Achilles, Atrydzi, Zeus
i Tetyda, Achilles i Tetyda, Apollo na Olimpie, Dusze bohaterów)26 w celu zainteresowania planowanym
15 Listy... (61) z 10 VI, cz. 1, s. 339. Rysunek Atrydzi (w „Tygodniku Ilustrowanym" jako Agamemnon) został ostatecznie
wydrukowany za zgodą Wyspiańskiego zamiast Achillesa i Tetydy, do których Redakcja zgłaszała liczne zastrzeżenia.
16 Nie doszło to do skutku.
17 Zob. Listy... (61) z 7-10 VI, cz. 1, s. 334.
18 Listy... (62) z 17 VI, cz. 1, s. 342.
19 Ibid.
20 Listy... (63), cz. 1, s. 343.
21 Byli oni wydawcami „Tygodnika Ilustrowanego", a Wolff także jego redaktorem.
22 Listy... (64), z 22 VI, cz. 1, s. 345.
23 Listy... (65), cz. 1, s. 351.
24 T. S inko, Antyk Wyspiańskiego, Kraków 1916, s. 18.
2" Otrzymał wówczas stypendium Akademii Umiejętności do Paryża, gdzie zobowiązany był do pracy w Bibliotece Polskiej.
Powstały tam m.in. sonety mitologiczne Rydla, wydane w zbiorze jego Poezji z 1899, w układzie typograficznym Wyspiańskiego
(nakł. Goebethnera i Wolffa w Warszawie).
26 Fotografie te, odpowiednio pomniejszone do jednakowej wielkości, były reprodukowane w książkowym wydaniu Iliady
z 1903 r.