DOI Artikel:
Kossowski, Łukasz; Weiss, Wojciech [Ill.]: O inspiracjach sztuką i naturą w dojrzałej twórczości Wojciecha Weissa 1901 - 1939
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14247#0209
O INSPIRACJACH SZTUKĄ I NATURĄ W DOJRZALEJ TWÓRCZOŚCI WOJCIECHA WEISSA 1901-1939 203
13. Wojciech Weiss, Portret matki, 1905, ol. pł. Wl. prywatna
jąc do tego dzieła nazywa Weissa „wielkim malarzem drobnych egzystencji"12. W Kalwarii powstało wiele
portretów osób artyście najbliższych, malowanych wieczorem w oświetleniu naftowej lampy. Sugestywne
opisy ich powstawania znajdujemy w zapiskach Ireny: „Domek w Kalwarii zasypany śniegiem. Puchate
zwały śniegu na dachach dodawały uroku i ciepła, które promieniowało wokół lampy naftowej o białym
kloszu. Spracowane ręce ojca trzymały rozłożyste arkusze gazety [...]. Matka siedząca bliżej lampy, cerowa-
ła bieliznę. Wojtuś wpatrzony w ukochane twarze swych rodziców rysował je lub czasem akwarelą malo-
wał, te przepiękne złote oświetlenia, pełne subtelnego wyrazu", a w innym miejscu: „Przypominam sobie te
wieczory zogniskowane przy stole rodzinnym, który nazywał ołtarzem. Była cisza - słychać tylko było ruch
jego pędzla błyskawicznie piszący życie"13. Powstaje wiele portretów matki, ojca, żony, o stłumionej gamie
barwnej, opartej na przeciwstawieniu skrytych w półmroku wnętrza fioletów, ultramaryn, brązów i szarości
- oranżom i żółcieniom fragmentów twarzy, dłoni, sprzętów wydobytych z niego przez blask naftowej
lampy (il. 12, 13). Mimo skrajnych różnic waloru, obrazy te utrzymane są w jednolitej temperaturze barwy.
12 Pisał Konstanty Górski: „Któryż to estetyk twierdził, że portret jest poematem o danej ludzkiej twarzy. W sztuce współcze-
snej niewiele znam portretów, malowanych ze szczerością holenderskiego mistrza XVII stulecia, a tak silnie owianych poezją, tak
poetycznie pojętych. Jest to nie tylko wspaniałe dzieło głębokiej synowskiej czci i miłości, jest to, moim zdaniem, jeden z najlep-
szych portretów, wymalowanych przez Polaka w Polsce. [...] Gdybym miał jednym zdaniem określić talent Weissa, powiedziałbym:
jest to wielki malarz drobnych egzystencji." K.M. Górski Sztuka Polska. Malarstwo. Pod kierownictwem F. Jasieńskiego
i A. Łady Cybulskiego, Lwów 1903-1904, tabl. 16.
13 Z rękopisów Wojciecha Weissa. Cyt. za: Weiss-Albrzykowska, Wojciech Weiss..., s. 26-27.
13. Wojciech Weiss, Portret matki, 1905, ol. pł. Wl. prywatna
jąc do tego dzieła nazywa Weissa „wielkim malarzem drobnych egzystencji"12. W Kalwarii powstało wiele
portretów osób artyście najbliższych, malowanych wieczorem w oświetleniu naftowej lampy. Sugestywne
opisy ich powstawania znajdujemy w zapiskach Ireny: „Domek w Kalwarii zasypany śniegiem. Puchate
zwały śniegu na dachach dodawały uroku i ciepła, które promieniowało wokół lampy naftowej o białym
kloszu. Spracowane ręce ojca trzymały rozłożyste arkusze gazety [...]. Matka siedząca bliżej lampy, cerowa-
ła bieliznę. Wojtuś wpatrzony w ukochane twarze swych rodziców rysował je lub czasem akwarelą malo-
wał, te przepiękne złote oświetlenia, pełne subtelnego wyrazu", a w innym miejscu: „Przypominam sobie te
wieczory zogniskowane przy stole rodzinnym, który nazywał ołtarzem. Była cisza - słychać tylko było ruch
jego pędzla błyskawicznie piszący życie"13. Powstaje wiele portretów matki, ojca, żony, o stłumionej gamie
barwnej, opartej na przeciwstawieniu skrytych w półmroku wnętrza fioletów, ultramaryn, brązów i szarości
- oranżom i żółcieniom fragmentów twarzy, dłoni, sprzętów wydobytych z niego przez blask naftowej
lampy (il. 12, 13). Mimo skrajnych różnic waloru, obrazy te utrzymane są w jednolitej temperaturze barwy.
12 Pisał Konstanty Górski: „Któryż to estetyk twierdził, że portret jest poematem o danej ludzkiej twarzy. W sztuce współcze-
snej niewiele znam portretów, malowanych ze szczerością holenderskiego mistrza XVII stulecia, a tak silnie owianych poezją, tak
poetycznie pojętych. Jest to nie tylko wspaniałe dzieło głębokiej synowskiej czci i miłości, jest to, moim zdaniem, jeden z najlep-
szych portretów, wymalowanych przez Polaka w Polsce. [...] Gdybym miał jednym zdaniem określić talent Weissa, powiedziałbym:
jest to wielki malarz drobnych egzystencji." K.M. Górski Sztuka Polska. Malarstwo. Pod kierownictwem F. Jasieńskiego
i A. Łady Cybulskiego, Lwów 1903-1904, tabl. 16.
13 Z rękopisów Wojciecha Weissa. Cyt. za: Weiss-Albrzykowska, Wojciech Weiss..., s. 26-27.