DOI Artikel:
Lipińska, Aleksandra: Mecheleńskie reliefy alabastrowe w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14244#0220
214
ALEKSANDRA LIPIŃSKA
31. Złożenie do grobu, relief z cokołu ołtarzyka, kościół parafialny w Uchaniach, fot. J. Langda
akcentują zawsze ludzki wymiar Świętej Rodziny, a w tym kontekście Józef i Maria są, podobnie jak Johann
i Anna, rodzicami, którzy mają utracić jedynego syna. Jest to więc przykład programu o charakterze biogra-
ficznym, gdzie temat ma się odnosić nie, jak to często bywało, do zawodu lub imienia upamiętnianej osoby,
lecz losów rodziny128. Takie utożsamienie było wyrazem „pewności zbawienia", a jego wymowę wzmacnia-
ło ujęcie epitafium wieńcem zielonych gałęzi palmowych, obrazujących słowa psalmu: „Sprawiedliwy jako
palma rozkwitnie" (Ps 92, 3).
Epitafium Loitzów (il. 26) jest przykładem, jak na bazie treści zawartych w dziełach gotowych budo-
wano nowy program, ściśle powiązany z osobami fundatorów. Loitzowie należeli z pewnością do tej grupy
zleceniodawców, którzy dzięki wysokiej pozycji i wyżej opisanym kontaktom z artystami niderlandzkimi
mogli wpływać na kształt zamawianych dzieł. Analiza epitafium ujawnia jednak ich rolę dopiero na etapie
adaptacji. Sam ołtarzyk ma typowy zestaw scen {Ukrzyżowanie - Złożenie do grobu - Zmartwychwstanie),
które budują wspólnie program konfesyjny. Zdaniem Katarzyny Cieślak nie jest to program ani całkowicie
luterański, ani katolicki, co zgodne jest z tendencją warsztatów południowoniderlandzkich w drugiej poło-
wie XVI wieku do nienadawania dziełom jednoznacznego wyrazu129. Dzięki takiemu uniwersalnemu połą-
czeniu scen pasyjnych ten sam zestaw mógł się pojawić zarówno w epitafium luterańskiego mieszczanina,
jak i w służącym meditatio mortis ołtarzyku, ustawionym w krypcie katolickiego kościoła w Uchaniach.
Pewne wskazówki co do wyznania Michała Loitza pojawiają się dopiero w drewnianym, szafowym obra-
mieniu epitafium130.
ORNAMENT
Najlepszymi przykładami, prezentującymi typowy dla warsztatów mecheleńskich ornament, są dwa
ołtarzyki z wrocławskich epitafiów Baudissa i Buettnera (il. 1, 3). Głównym motywem ich fryzów, mecha-
12s Na temat programów biograficznych: Harasimowicz 1992, s. 147-156.
129 Cieślak 1993, s. 21, 57, 66.
no Analizę znaczeń obramienia epitafium Loitzów przeprowadziła Katarzyna Cieślak - ibidem.
ALEKSANDRA LIPIŃSKA
31. Złożenie do grobu, relief z cokołu ołtarzyka, kościół parafialny w Uchaniach, fot. J. Langda
akcentują zawsze ludzki wymiar Świętej Rodziny, a w tym kontekście Józef i Maria są, podobnie jak Johann
i Anna, rodzicami, którzy mają utracić jedynego syna. Jest to więc przykład programu o charakterze biogra-
ficznym, gdzie temat ma się odnosić nie, jak to często bywało, do zawodu lub imienia upamiętnianej osoby,
lecz losów rodziny128. Takie utożsamienie było wyrazem „pewności zbawienia", a jego wymowę wzmacnia-
ło ujęcie epitafium wieńcem zielonych gałęzi palmowych, obrazujących słowa psalmu: „Sprawiedliwy jako
palma rozkwitnie" (Ps 92, 3).
Epitafium Loitzów (il. 26) jest przykładem, jak na bazie treści zawartych w dziełach gotowych budo-
wano nowy program, ściśle powiązany z osobami fundatorów. Loitzowie należeli z pewnością do tej grupy
zleceniodawców, którzy dzięki wysokiej pozycji i wyżej opisanym kontaktom z artystami niderlandzkimi
mogli wpływać na kształt zamawianych dzieł. Analiza epitafium ujawnia jednak ich rolę dopiero na etapie
adaptacji. Sam ołtarzyk ma typowy zestaw scen {Ukrzyżowanie - Złożenie do grobu - Zmartwychwstanie),
które budują wspólnie program konfesyjny. Zdaniem Katarzyny Cieślak nie jest to program ani całkowicie
luterański, ani katolicki, co zgodne jest z tendencją warsztatów południowoniderlandzkich w drugiej poło-
wie XVI wieku do nienadawania dziełom jednoznacznego wyrazu129. Dzięki takiemu uniwersalnemu połą-
czeniu scen pasyjnych ten sam zestaw mógł się pojawić zarówno w epitafium luterańskiego mieszczanina,
jak i w służącym meditatio mortis ołtarzyku, ustawionym w krypcie katolickiego kościoła w Uchaniach.
Pewne wskazówki co do wyznania Michała Loitza pojawiają się dopiero w drewnianym, szafowym obra-
mieniu epitafium130.
ORNAMENT
Najlepszymi przykładami, prezentującymi typowy dla warsztatów mecheleńskich ornament, są dwa
ołtarzyki z wrocławskich epitafiów Baudissa i Buettnera (il. 1, 3). Głównym motywem ich fryzów, mecha-
12s Na temat programów biograficznych: Harasimowicz 1992, s. 147-156.
129 Cieślak 1993, s. 21, 57, 66.
no Analizę znaczeń obramienia epitafium Loitzów przeprowadziła Katarzyna Cieślak - ibidem.