DOI Artikel:
Ziemba, Antoni: Nowa wizja osobowości i twórczości Rembrandta: dwie wystawy roku rembrandtowskiego (i jeden obraz polski)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14573#0035
Rocznik Historii Sztuki, tom XXXIII
Wydawnictwo Neriton, 2008
ANTONI ZIEMBA
UNIWERSYTET WARSZAWSKI, MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE
NOWA WIZJA OSOBOWOŚCI I TWÓRCZOŚCI REMBRANDTA:
DWIE WYSTAWY ROKU REMBRANDTOWSKIEGO (I JEDEN OBRAZ POLSKI)
Wielkie jubileusze słynnych postaci są tyleż konieczne, ile nudne. I najczęściej jałowe. Tym razem tak
nie było. Proklamowany w 2006 „Rok Rembrandta" przyniósł istotną, by nie rzec rewolucyjną rewizję osoby
i twórczości artysty, i to w wielu zakresach. Tu omówimy dwie tylko z ponad 130 wystaw, jakie odbyły się
na świecie w ramach nieustającego festiwalu Rembrandta w owym jubileuszowym roku1. Zacznijmy jednak
od dwóch dygresji.
Obchody Roku Rembrandtowskiego zaczęły się sensacyjnie. W popularnej prasie i na stronach inter-
netowych CODART - międzynarodowego stowarzyszenia kustoszy sztuki niderlandzkiej - pojawiło się py-
tanie: dlaczego właściwie czcimy czterechsetny jubileusz narodzin Rembrandta właśnie w 2006 roku? Dla-
czego nie rok wcześniej albo później? Data jego urodzin nie jest wszak stuprocentowo pewna. Dylemat ten
wyjaśnia Gary Schwartz w nowej monografii Rembrandta (2006)2. Powszechnie przyjęta data 15 lipca 1606 r.
podana została przez burmistrza Lejdy, Jana Jansz.'a Orlersa, w drugim wydaniu jego kroniki miasta z roku
16413. Ale kłóci się ona z trzema innymi przekazami źródłami archiwalnymi, spisanymi najprawdopodob-
niej w obecności samego Rembrandta. Na wykazie studentów immatrykulowanych na uniwersytecie lejdej-
skim, pod datą 20 maja 1620 r, Rembrandt figuruje jako czternastolatek. Jeśliby zatem urodził się 15 lipca,
to musiałoby to nastąpić jeszcze w 1605 r. Gdy zaś 10 czerwca 1634 r. zapisywał w amsterdamskim rejestrze
ślubów {Trouw-register) zawarcie małżeństwa z Saskią van Uylenburgh, podał, że ma 26 lat, zatem datę
urodzin należałoby przesunąć na rok 1607. Wreszcie, 16 września 1655 r. amsterdamski notariusz spisał ze-
znanie Rembrandta w pewnej sprawie, podając jego wiek jako około 46 lat, co podtrzymywałoby propozy-
cję daty 1607 r. Słowem, nie wiemy, kiedy dokładnie Rembrandt urodził się i kiedy naprawdę winniśmy
obchodzić jego jubileuszowy rok4. Nie pierwszy to i nie ostatni raz artysta sprawia nam kłopot już w pozor-
nie najprostszych ustaleniach. Nie przeszkodziło to jednak nikomu w zorganizowaniu hucznego festiwalu
jubileuszowego, którego promocyjno-reklamowa (a i reklamiarska!) spektakularność skłoniła nawet niektó-
rych do stawiania pytania: Rembrandt overkilled?5
To pytanie rodziło się zwłaszcza podczas oglądania wystawy, która pretendowała do rangi głównego
wydarzenia Roku Rembrandtowskiego: Rembrandt-Caravaggio (24 11-18 VII 2006), zorganizowanej przez
1 Zob. wykaz na stronie internetowej CODART (międzynarodowego stowarzyszenia kustoszy sztuki niderlandzkiej):
www.codart.nl: Rembrandt 2006: 400th birthday events.
2 G. Schwartz, Das Rembrandt-Buch. Leven und Werk eines Génies, Miinchen 2006 (wyd. ang. Maarsen-Brussel 2006),
s. 15.
3 JJ. Orlers, Beschrijvinge der Sładt Leyden, (ed. princ. Lejda 1614), Lejda 1641, s. 375-377.
4 Zob. też wcześniejszą dyskusję na temat daty urodzin Rembrandta: P.J.M. de В a a r, I. Mo e r m a n, Rembrandt van Rinn
en Jan Lievens, inwoners van Leyden, [w:] Rembrandt en Lievens in Leiden. Een jong en edel schildersduo, (ed.) C. Vo g e 1 a a r.
Katalog wystawy, Stedelijk Muséum De Lakenhal, Leiden 1991-1992, s. 26-27.
5 G. Ve r s с h о о r, Rembrandt Overkill?, „CODART Courant", 12, Summer 2006, s. 3.
Wydawnictwo Neriton, 2008
ANTONI ZIEMBA
UNIWERSYTET WARSZAWSKI, MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE
NOWA WIZJA OSOBOWOŚCI I TWÓRCZOŚCI REMBRANDTA:
DWIE WYSTAWY ROKU REMBRANDTOWSKIEGO (I JEDEN OBRAZ POLSKI)
Wielkie jubileusze słynnych postaci są tyleż konieczne, ile nudne. I najczęściej jałowe. Tym razem tak
nie było. Proklamowany w 2006 „Rok Rembrandta" przyniósł istotną, by nie rzec rewolucyjną rewizję osoby
i twórczości artysty, i to w wielu zakresach. Tu omówimy dwie tylko z ponad 130 wystaw, jakie odbyły się
na świecie w ramach nieustającego festiwalu Rembrandta w owym jubileuszowym roku1. Zacznijmy jednak
od dwóch dygresji.
Obchody Roku Rembrandtowskiego zaczęły się sensacyjnie. W popularnej prasie i na stronach inter-
netowych CODART - międzynarodowego stowarzyszenia kustoszy sztuki niderlandzkiej - pojawiło się py-
tanie: dlaczego właściwie czcimy czterechsetny jubileusz narodzin Rembrandta właśnie w 2006 roku? Dla-
czego nie rok wcześniej albo później? Data jego urodzin nie jest wszak stuprocentowo pewna. Dylemat ten
wyjaśnia Gary Schwartz w nowej monografii Rembrandta (2006)2. Powszechnie przyjęta data 15 lipca 1606 r.
podana została przez burmistrza Lejdy, Jana Jansz.'a Orlersa, w drugim wydaniu jego kroniki miasta z roku
16413. Ale kłóci się ona z trzema innymi przekazami źródłami archiwalnymi, spisanymi najprawdopodob-
niej w obecności samego Rembrandta. Na wykazie studentów immatrykulowanych na uniwersytecie lejdej-
skim, pod datą 20 maja 1620 r, Rembrandt figuruje jako czternastolatek. Jeśliby zatem urodził się 15 lipca,
to musiałoby to nastąpić jeszcze w 1605 r. Gdy zaś 10 czerwca 1634 r. zapisywał w amsterdamskim rejestrze
ślubów {Trouw-register) zawarcie małżeństwa z Saskią van Uylenburgh, podał, że ma 26 lat, zatem datę
urodzin należałoby przesunąć na rok 1607. Wreszcie, 16 września 1655 r. amsterdamski notariusz spisał ze-
znanie Rembrandta w pewnej sprawie, podając jego wiek jako około 46 lat, co podtrzymywałoby propozy-
cję daty 1607 r. Słowem, nie wiemy, kiedy dokładnie Rembrandt urodził się i kiedy naprawdę winniśmy
obchodzić jego jubileuszowy rok4. Nie pierwszy to i nie ostatni raz artysta sprawia nam kłopot już w pozor-
nie najprostszych ustaleniach. Nie przeszkodziło to jednak nikomu w zorganizowaniu hucznego festiwalu
jubileuszowego, którego promocyjno-reklamowa (a i reklamiarska!) spektakularność skłoniła nawet niektó-
rych do stawiania pytania: Rembrandt overkilled?5
To pytanie rodziło się zwłaszcza podczas oglądania wystawy, która pretendowała do rangi głównego
wydarzenia Roku Rembrandtowskiego: Rembrandt-Caravaggio (24 11-18 VII 2006), zorganizowanej przez
1 Zob. wykaz na stronie internetowej CODART (międzynarodowego stowarzyszenia kustoszy sztuki niderlandzkiej):
www.codart.nl: Rembrandt 2006: 400th birthday events.
2 G. Schwartz, Das Rembrandt-Buch. Leven und Werk eines Génies, Miinchen 2006 (wyd. ang. Maarsen-Brussel 2006),
s. 15.
3 JJ. Orlers, Beschrijvinge der Sładt Leyden, (ed. princ. Lejda 1614), Lejda 1641, s. 375-377.
4 Zob. też wcześniejszą dyskusję na temat daty urodzin Rembrandta: P.J.M. de В a a r, I. Mo e r m a n, Rembrandt van Rinn
en Jan Lievens, inwoners van Leyden, [w:] Rembrandt en Lievens in Leiden. Een jong en edel schildersduo, (ed.) C. Vo g e 1 a a r.
Katalog wystawy, Stedelijk Muséum De Lakenhal, Leiden 1991-1992, s. 26-27.
5 G. Ve r s с h о о r, Rembrandt Overkill?, „CODART Courant", 12, Summer 2006, s. 3.