DOI Artikel:
Czernek, Przemysław: Protestancka architektura sakralna na Śląsku Cieszyńskim w XX i XXI wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0220
220
PRZEMYSŁAW CZERNEK
30. Kościół ewangelicko-augsburski w Wiśle-Czamem, proj. Karol Kozieł, otwarty w 1972.
Fot. P. Czernek
regionalizmu, do którego można przypisać kościół w Wiśle-Czarnem, przełamywała ignorowanie lokalnego
kontekstu budowli cechujące architekturę radykalnego modernizmu111. Projekt Karola Kozieła nawiązuje
do miejscowej architektury ludowej dzięki zastosowaniu szerokich okapów nachylonej pod ostrym kątem
więźby, która przykrywa nowoczesny w swojej formie wykusz mieszczący salę wykładową112. Poprzez
licowanie niektórych partii elewacji płytkami wykonanymi z miejscowego grubo ciosanego piaskowca
projektant odwołał się do wcześniejszych eksperymentów, których celem było lepsze związanie nowo-
czesnej architektury późnego modernizmu z krajobrazem Beskidu Śląskiego113.
Poświęcony w 1981 r. kościół ewangelicko-augsburski w Cisownicy114 jest również dziełem Karola
Kozieła (il. 31). I w tym wypadku architekt zastosował akcenty regionalne: stromy dach przykrywający
korpus główny mieszczący nawę oraz licowanie ścian ciosanym piaskowcem. Szczególnie wyszukaną
formę otrzymała dzwonnica, stanowiąca asymetryczny, wertykalny element kompozycji bryły świątyni,
nachylona ściana szczytowa wieży sprawia, że harmonizuje ona z kształtem zadaszenia (ił. 32). Wnętrze
kościoła, wspólne dzieło architekta i rzeźbiarza Jana Henny115, przykryte wysokim, żebrowanym sufitem
111 O idei lokalnej kontekstualności krytycznego regionalizmu, zob. K. Frampton, Prospects for a CriticaI Regionalism, „Per-
specta”, 1983, Voi. 20, s. 151.
112 Model ten był także chętnie stosowany przez miejscowych architektów z uwagi na surowe, śnieżne zimy. Obecnie wygląd
budynku jest mocno zniekształcony z powodu wykonanej w latach 90. XX w. nadbudowy poddasza.
113 Najwcześniejszym przykładem prób łączenia nowatorskich i tradycyjnych rozwiązań jest Dom Wypoczynkowy Związku Zawo-
dowego Transportowców „Transportowiec” w Mikuszowicach Śląskich (obecnie Bielsko-Biała), proj. (1955) H. Buszko, A. Franta,
J. Gottfried. Fonna zaproponowana przez architektów w projektach „Transportowca” oraz Schroniska na Skrzycznem (niezrealizowany)
ewoluowała, o czym świadczy projekt Zakładów Leczniczo-Rehabilitacyjnych i Wypoczynkowych w Dzielnicy Leczniczo-Rehabilitacyjnej
Ustroń-Zawodzie, proj. FI. Buszko i A. Franta (1966).
114 E. Kisiel, H. Raszka, Nowe kościoły e-wangelickie na Śląsku Cieszyńskim, „Inżyniera i Budownictwo”, 1991, nr 4-5, s. 179.
115 Jan Herma (ur. 1935 w Goleszowie), studiował na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Jerzego
Bandury. Kierownik Zakładu Rzeźby w Instytucie Sztuki Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Autor pomników: ks. Jana Trzanowskiego
w Cieszynie, gen. Jerzego Ziętka w Ustroniu, Juliana Ochorowicza w Wiśle, Marii Curie-Skłodowskiej w Cieszynie. Projektant wnętrz
sakralnych kościołów w Jastrzębiu-Zdroju, Golasowicach, Ustroniu Polanie (kościół pw. Dobrego Pasterza). Zob. http://www.sculptor
_herma.republika.pl/jan.html (dostęp: 5.05.2017).
PRZEMYSŁAW CZERNEK
30. Kościół ewangelicko-augsburski w Wiśle-Czamem, proj. Karol Kozieł, otwarty w 1972.
Fot. P. Czernek
regionalizmu, do którego można przypisać kościół w Wiśle-Czarnem, przełamywała ignorowanie lokalnego
kontekstu budowli cechujące architekturę radykalnego modernizmu111. Projekt Karola Kozieła nawiązuje
do miejscowej architektury ludowej dzięki zastosowaniu szerokich okapów nachylonej pod ostrym kątem
więźby, która przykrywa nowoczesny w swojej formie wykusz mieszczący salę wykładową112. Poprzez
licowanie niektórych partii elewacji płytkami wykonanymi z miejscowego grubo ciosanego piaskowca
projektant odwołał się do wcześniejszych eksperymentów, których celem było lepsze związanie nowo-
czesnej architektury późnego modernizmu z krajobrazem Beskidu Śląskiego113.
Poświęcony w 1981 r. kościół ewangelicko-augsburski w Cisownicy114 jest również dziełem Karola
Kozieła (il. 31). I w tym wypadku architekt zastosował akcenty regionalne: stromy dach przykrywający
korpus główny mieszczący nawę oraz licowanie ścian ciosanym piaskowcem. Szczególnie wyszukaną
formę otrzymała dzwonnica, stanowiąca asymetryczny, wertykalny element kompozycji bryły świątyni,
nachylona ściana szczytowa wieży sprawia, że harmonizuje ona z kształtem zadaszenia (ił. 32). Wnętrze
kościoła, wspólne dzieło architekta i rzeźbiarza Jana Henny115, przykryte wysokim, żebrowanym sufitem
111 O idei lokalnej kontekstualności krytycznego regionalizmu, zob. K. Frampton, Prospects for a CriticaI Regionalism, „Per-
specta”, 1983, Voi. 20, s. 151.
112 Model ten był także chętnie stosowany przez miejscowych architektów z uwagi na surowe, śnieżne zimy. Obecnie wygląd
budynku jest mocno zniekształcony z powodu wykonanej w latach 90. XX w. nadbudowy poddasza.
113 Najwcześniejszym przykładem prób łączenia nowatorskich i tradycyjnych rozwiązań jest Dom Wypoczynkowy Związku Zawo-
dowego Transportowców „Transportowiec” w Mikuszowicach Śląskich (obecnie Bielsko-Biała), proj. (1955) H. Buszko, A. Franta,
J. Gottfried. Fonna zaproponowana przez architektów w projektach „Transportowca” oraz Schroniska na Skrzycznem (niezrealizowany)
ewoluowała, o czym świadczy projekt Zakładów Leczniczo-Rehabilitacyjnych i Wypoczynkowych w Dzielnicy Leczniczo-Rehabilitacyjnej
Ustroń-Zawodzie, proj. FI. Buszko i A. Franta (1966).
114 E. Kisiel, H. Raszka, Nowe kościoły e-wangelickie na Śląsku Cieszyńskim, „Inżyniera i Budownictwo”, 1991, nr 4-5, s. 179.
115 Jan Herma (ur. 1935 w Goleszowie), studiował na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Jerzego
Bandury. Kierownik Zakładu Rzeźby w Instytucie Sztuki Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Autor pomników: ks. Jana Trzanowskiego
w Cieszynie, gen. Jerzego Ziętka w Ustroniu, Juliana Ochorowicza w Wiśle, Marii Curie-Skłodowskiej w Cieszynie. Projektant wnętrz
sakralnych kościołów w Jastrzębiu-Zdroju, Golasowicach, Ustroniu Polanie (kościół pw. Dobrego Pasterza). Zob. http://www.sculptor
_herma.republika.pl/jan.html (dostęp: 5.05.2017).