DOI Artikel:
Dworniczak-Leśniak, Kamila: Fotografia a narodziny awangardy w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45167#0060
FOTOGRAFIA A NARODZINY AWANGARDY W POLSCE
59
3 PRZYKŁADY ZAGADNIEŃ CZYSTO
KONSTRUKCYJNYCH
1. kompoxycja dynamics'
tern wyjścia; już nic bu-
dowy fakturowych kon-
trastów masarskich lub
2. kompozycja statycz-
na: symetryczne (obowią-
zujące na tym przykła-
dzie) ROZ PLANO W A-
PŁASZCZYZNY
18. [Władysław Strzemiński?], Trzy przykłady zagadnień
czysto konstrukcyjnych, tablica 1-2,
reprodukcja za: „Blok”, 1924, nr 5, s. 8
19. [Władysław Strzemiński?], Trzy przykłady zagadnień
czysto konstrukcyjnych, tablica 3,
reprodukcja za: „Blok”, 1924, nr 5, s. 9
Podstawowym materiałem są tutaj gazetowe reprodukcje. Dwie zasadnicze części kompozycji przed-
stawiają widziany z góry tłum101. Rozpoznać można w nim przechodniów, siedzące w ciężarówkach, praw-
dopodobnie brytyjskie, wojsko, a także wyposażonych w rowery strażaków. W górnej części całość spaja
przedstawienie elementu konstrukcyjnego, podobnego do fragmentu silnika okrętowego. Za nim, w tle,
umieszczono wizerunek industrialnego wnętrza hali, być może stoczniowej, gdzie trwa produkcja. Trudno
orzec, jaki jest charakter wytwarzanego materiału - na podstawie skali można byłoby przypuścić, że są to
działa okrętowe. Kompozycję w centralnej części integruje postać - sądząc po umundurowaniu - angielskiego
żołnierza ze szkockiego regimentu, niosącego broń (produkowany po 1915 r. karabin maszynowy Lewis).
Przechodzi on od strony prawej ku lewej pomiędzy powiększonymi fragmentami ludzkich dłoni, niczym
nad okopem - jest typową figurą „soldat inconnu”. Typograficznie wkomponowany tytuł tomu podkreśla
monumentalność kompozycji, która w projekcie utrzymana jest w charakterystycznej dla prasy kolorystyce
brunatno-szarej z czarnym liternictwem, w publikacji - w tonacji błękitnej, kojarzącej się z cyjanotypią.
Utwory Broniewskiego, stanowiące opis rzeczywistości polskiej w kilka lat po wojnie, przesycone są
goryczą, rozczarowaniem i przekonaniem o walce, która wciąż się toczy - teraz jednak na froncie rewolucji
społecznej, praw robotniczych: „Codziennie w twardej, niemej walce / na gardłach maszyn mdleją palce /
[...] i dymy snują się żałobą / kamiennym miastom - żywym grobom...”. Głównym punktem odniesienia
dla Broniewskiego-legionisty jest wojna, zatem retoryka rewolucyjna przenika się z metaforyką sugeru-
jącą żołnierskie, frontowe doświadczenie: „Czy wiecie, jak świszczę i warczy, / pocisk zanim kolumnę
rozerwie?”, a także z niepokojem egzystencjalnym, płynącym zapewne też z poczucia straty, nostalgii
za utraconą młodością, oraz z charakterystycznego dla ocalałych osamotnienia: „Coraz dłużej nie mogę
101 Stanisław Czekalski interpretuje owo „zgromadzenie” jako „ruchy wojsk” i sugeruje interpretację w kontekście przewrotu
majowego - jeden z wierszy Broniewskiego, Do towarzyszy broni, był wyrazem nadziei pokładanych przez Broniewskiego w owym
wydarzeniu, Czekalski, Awangarda i mit..., s. 92. Zdjęcie tłumu może odnosić się jednak do rzeczywistości wojennej, być może
Londynu lat 1915-1916, i prezentować np. wojsko oraz straż pożarną (z prawej strony widoczne wozy strażackie), która była kluczowa
dla ratowania miasta przed zniszczeniami, jakie niosły niemieckie zeppeliny; później Brytyjczycy opracowali sposób na „likwidację”
bombardujących miasto maszyn, które po odpowiednim trafieniu pociskiem wybuchały. Nie wiadomo jednak, w jakim miejscu sytuacja
się rozgrywa; istniałaby też możliwość, że to miasto niemieckie, co potęgowałoby antywojenny wydźwięk pracy (raczej jest to mało
prawdopodobne, ponieważ oba elementy wydają się pochodzić z tego samego ujęcia; co prawda należy mieć na uwadze, że Szczuka
zapewne bardzo precyzyjnie przygotowywał swoje fotomontaże, gromadząc rozmaite wycinki prasowe).
59
3 PRZYKŁADY ZAGADNIEŃ CZYSTO
KONSTRUKCYJNYCH
1. kompoxycja dynamics'
tern wyjścia; już nic bu-
dowy fakturowych kon-
trastów masarskich lub
2. kompozycja statycz-
na: symetryczne (obowią-
zujące na tym przykła-
dzie) ROZ PLANO W A-
PŁASZCZYZNY
18. [Władysław Strzemiński?], Trzy przykłady zagadnień
czysto konstrukcyjnych, tablica 1-2,
reprodukcja za: „Blok”, 1924, nr 5, s. 8
19. [Władysław Strzemiński?], Trzy przykłady zagadnień
czysto konstrukcyjnych, tablica 3,
reprodukcja za: „Blok”, 1924, nr 5, s. 9
Podstawowym materiałem są tutaj gazetowe reprodukcje. Dwie zasadnicze części kompozycji przed-
stawiają widziany z góry tłum101. Rozpoznać można w nim przechodniów, siedzące w ciężarówkach, praw-
dopodobnie brytyjskie, wojsko, a także wyposażonych w rowery strażaków. W górnej części całość spaja
przedstawienie elementu konstrukcyjnego, podobnego do fragmentu silnika okrętowego. Za nim, w tle,
umieszczono wizerunek industrialnego wnętrza hali, być może stoczniowej, gdzie trwa produkcja. Trudno
orzec, jaki jest charakter wytwarzanego materiału - na podstawie skali można byłoby przypuścić, że są to
działa okrętowe. Kompozycję w centralnej części integruje postać - sądząc po umundurowaniu - angielskiego
żołnierza ze szkockiego regimentu, niosącego broń (produkowany po 1915 r. karabin maszynowy Lewis).
Przechodzi on od strony prawej ku lewej pomiędzy powiększonymi fragmentami ludzkich dłoni, niczym
nad okopem - jest typową figurą „soldat inconnu”. Typograficznie wkomponowany tytuł tomu podkreśla
monumentalność kompozycji, która w projekcie utrzymana jest w charakterystycznej dla prasy kolorystyce
brunatno-szarej z czarnym liternictwem, w publikacji - w tonacji błękitnej, kojarzącej się z cyjanotypią.
Utwory Broniewskiego, stanowiące opis rzeczywistości polskiej w kilka lat po wojnie, przesycone są
goryczą, rozczarowaniem i przekonaniem o walce, która wciąż się toczy - teraz jednak na froncie rewolucji
społecznej, praw robotniczych: „Codziennie w twardej, niemej walce / na gardłach maszyn mdleją palce /
[...] i dymy snują się żałobą / kamiennym miastom - żywym grobom...”. Głównym punktem odniesienia
dla Broniewskiego-legionisty jest wojna, zatem retoryka rewolucyjna przenika się z metaforyką sugeru-
jącą żołnierskie, frontowe doświadczenie: „Czy wiecie, jak świszczę i warczy, / pocisk zanim kolumnę
rozerwie?”, a także z niepokojem egzystencjalnym, płynącym zapewne też z poczucia straty, nostalgii
za utraconą młodością, oraz z charakterystycznego dla ocalałych osamotnienia: „Coraz dłużej nie mogę
101 Stanisław Czekalski interpretuje owo „zgromadzenie” jako „ruchy wojsk” i sugeruje interpretację w kontekście przewrotu
majowego - jeden z wierszy Broniewskiego, Do towarzyszy broni, był wyrazem nadziei pokładanych przez Broniewskiego w owym
wydarzeniu, Czekalski, Awangarda i mit..., s. 92. Zdjęcie tłumu może odnosić się jednak do rzeczywistości wojennej, być może
Londynu lat 1915-1916, i prezentować np. wojsko oraz straż pożarną (z prawej strony widoczne wozy strażackie), która była kluczowa
dla ratowania miasta przed zniszczeniami, jakie niosły niemieckie zeppeliny; później Brytyjczycy opracowali sposób na „likwidację”
bombardujących miasto maszyn, które po odpowiednim trafieniu pociskiem wybuchały. Nie wiadomo jednak, w jakim miejscu sytuacja
się rozgrywa; istniałaby też możliwość, że to miasto niemieckie, co potęgowałoby antywojenny wydźwięk pracy (raczej jest to mało
prawdopodobne, ponieważ oba elementy wydają się pochodzić z tego samego ujęcia; co prawda należy mieć na uwadze, że Szczuka
zapewne bardzo precyzyjnie przygotowywał swoje fotomontaże, gromadząc rozmaite wycinki prasowe).