DOI Artikel:
Němec, Richard: Planowanie i przebudowa „Nowego Niemieckiego Wschodu”. Generalne Gubernatorstwo: Warszawa (1939 – 1945)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45167#0157
156
RICHARD NÉMEC
1. Genewa, Pałac Narodów, 1929-1936, proj. Henri Pani Nénot i inni. Fot. M. Corti 2011, Wikimedia Commons
to fundusze miały być zarządzane przez kuratorium. Jak utrzymywał w sprawozdaniu z 1940 r. dyrektor
Głównego Urzędu Zarządzania i Gospodarki (Urząd Główny II) przy generalnym inspektorze budowlanym,
Karl Maria Hettlage, stosowną sumę, dzięki której finansowano plany i wielkie projekty, przekazywano
rocznie generalnemu inspektorowi budowlanemu Berlina. Środki, które pozostały w danym roku rozlicze-
niowym, miały być zaoszczędzone na czas po wojnie3. Jak dokumentuje Rudolf Wolters w swojej Kronice
generalnego inspektora budowlanego stolicy Rzeszy, Hettlage uczestniczył raz w oficjalnym obiedzie
z niezależnymi architektami generalnego inspektora budowlanego działającymi na zlecenie, w którym to
spotkaniu udział wzięli również między innymi tak zwani Bevollmächtiegen, architekci: Wilhelm Kreis,
Erhard Schmidt, Friedrich Tamms, Hanns Dustmann, Hans Freese, Herbert Rimpl, Cäsar Pinnau i Theodor
Dierksmeier. Na pytanie Speera o „różnicę w zarządzaniu finansami w Berlinie i przy Generalnym Urzę-
dzie Inspektora Budowlanego” zauważył sarkastycznie, że w Berlinie wydatki dostosowywano do wpły-
wów, natomiast w Generalnym Urzędzie Inspektora Budowlanego jest odwrotnie, tym samym uznał temat
za zamknięty4. I rzeczywiście, rozpoczęto bądź kontynuowano kompleksowy architektoniczny program
budowlany w ramach przyjętego rozróżnienia - zakodowanego typologicznie i stylistycznie w budow-
lach o charakterze reprezentacyjnym, przemysłowym, osiedlowym czy rekreacyjnym (il. 2-3). Świadczą
o tym również generalne plany zabudowy, stworzone dla takich „miast Führera”, jak: Monachium, Linz,
Norymberga czy Hamburg. Ustawa o przebudowie miast niemieckich weszła w życie 4 października
1937 r., a już na wystawie Expo w 1937 r. w Paryżu nowe „wielkie Niemcy” zaprezentowały się jako
przodujące mocarstwo światowe5.
3 Bundesarchiv (Niemieckie Archiwum Federalne) [dalej cyt.: BArch] R 4606/370, k. 72, Hettlage do Speera, zestawienie
z 5 grudnia 1940 r.; BArch R 4606/476, s. 110-230 zawiera kwoty wypłacone architektom. Akta analizował: H. Engler, Die Finanzie-
rung der Reichshauptstadt. Untersuchungen zu den hauptstadtbedingten staatlichen Ausgaben Preußens und des Deutschen Reiches in
Berlin vom Kaiserreich bis zum Dritten Reich (1871-1945), „Veröffentlichungen der Historischen Kommission zu Berlin”, 105, Berlin
2004, szczególnie s. 416-418.
4 Archiv des Instituts für Zeitgeschichte München (Archiwum Instytutu Historii Współczesnej) [dalej cyt.: IIZArch], nr zespo-
łu ED 99, Chronik des Generalbauinspektors fur die Reichshauptstadt 1941, Bd. 1, zebrane przez Rudolfa Woltersa, s. 65-71, raport
z 26 kwietnia, 20-21.
5 RGBl. 1/1937, s. 1054-1055. Ustawa przewidywała m.in. powierzchniowe wywłaszczanie praw ziemskich i własności w celach
publicznych.
RICHARD NÉMEC
1. Genewa, Pałac Narodów, 1929-1936, proj. Henri Pani Nénot i inni. Fot. M. Corti 2011, Wikimedia Commons
to fundusze miały być zarządzane przez kuratorium. Jak utrzymywał w sprawozdaniu z 1940 r. dyrektor
Głównego Urzędu Zarządzania i Gospodarki (Urząd Główny II) przy generalnym inspektorze budowlanym,
Karl Maria Hettlage, stosowną sumę, dzięki której finansowano plany i wielkie projekty, przekazywano
rocznie generalnemu inspektorowi budowlanemu Berlina. Środki, które pozostały w danym roku rozlicze-
niowym, miały być zaoszczędzone na czas po wojnie3. Jak dokumentuje Rudolf Wolters w swojej Kronice
generalnego inspektora budowlanego stolicy Rzeszy, Hettlage uczestniczył raz w oficjalnym obiedzie
z niezależnymi architektami generalnego inspektora budowlanego działającymi na zlecenie, w którym to
spotkaniu udział wzięli również między innymi tak zwani Bevollmächtiegen, architekci: Wilhelm Kreis,
Erhard Schmidt, Friedrich Tamms, Hanns Dustmann, Hans Freese, Herbert Rimpl, Cäsar Pinnau i Theodor
Dierksmeier. Na pytanie Speera o „różnicę w zarządzaniu finansami w Berlinie i przy Generalnym Urzę-
dzie Inspektora Budowlanego” zauważył sarkastycznie, że w Berlinie wydatki dostosowywano do wpły-
wów, natomiast w Generalnym Urzędzie Inspektora Budowlanego jest odwrotnie, tym samym uznał temat
za zamknięty4. I rzeczywiście, rozpoczęto bądź kontynuowano kompleksowy architektoniczny program
budowlany w ramach przyjętego rozróżnienia - zakodowanego typologicznie i stylistycznie w budow-
lach o charakterze reprezentacyjnym, przemysłowym, osiedlowym czy rekreacyjnym (il. 2-3). Świadczą
o tym również generalne plany zabudowy, stworzone dla takich „miast Führera”, jak: Monachium, Linz,
Norymberga czy Hamburg. Ustawa o przebudowie miast niemieckich weszła w życie 4 października
1937 r., a już na wystawie Expo w 1937 r. w Paryżu nowe „wielkie Niemcy” zaprezentowały się jako
przodujące mocarstwo światowe5.
3 Bundesarchiv (Niemieckie Archiwum Federalne) [dalej cyt.: BArch] R 4606/370, k. 72, Hettlage do Speera, zestawienie
z 5 grudnia 1940 r.; BArch R 4606/476, s. 110-230 zawiera kwoty wypłacone architektom. Akta analizował: H. Engler, Die Finanzie-
rung der Reichshauptstadt. Untersuchungen zu den hauptstadtbedingten staatlichen Ausgaben Preußens und des Deutschen Reiches in
Berlin vom Kaiserreich bis zum Dritten Reich (1871-1945), „Veröffentlichungen der Historischen Kommission zu Berlin”, 105, Berlin
2004, szczególnie s. 416-418.
4 Archiv des Instituts für Zeitgeschichte München (Archiwum Instytutu Historii Współczesnej) [dalej cyt.: IIZArch], nr zespo-
łu ED 99, Chronik des Generalbauinspektors fur die Reichshauptstadt 1941, Bd. 1, zebrane przez Rudolfa Woltersa, s. 65-71, raport
z 26 kwietnia, 20-21.
5 RGBl. 1/1937, s. 1054-1055. Ustawa przewidywała m.in. powierzchniowe wywłaszczanie praw ziemskich i własności w celach
publicznych.